Uşaq və GƏncləRİn kitabxana-informasiYA
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
“lazımlı”, bəziləri isə “lazımsız”dır deyə qiymətləndirirlər.Yeniyetməlik yaşında şagirdlərin təlim fəaliyyətinin güclənməsi,buna müvafiq olaraq mütaliə meylinin artması ilə əlaqədar idrak fəaliyyətinin inkişafı üçün də əlverişli şərait yaranır.Onların idrak proseslərində qavrayışları çox surətlə inkişaf edir.Bu dövrdə yeniyetmənin qavrayışı hərtərəfli,ardıcıl və seçici xarakter daşıyır.Qavrayışın həcmi genişlənir. Yeniyetmələrin qavrayışı ən çox maraqlandıqları məsələlrlə bağlı olur.Hansı sahə ilə çox maraqlanırlarsa,onu daha
yaxşı qavrayır,maraqlanmadıqları sahədə qavrayışları səthi olur.Bu cəhət mütaliə münasibətində daha aydın hiss olunur.Ona görə kitabxanaçılar onların bu xüsusiyyətlərini kitab tövsiyyəsində nəzərə almalıdırlar. Yeniyetmələrin get-gedə təlim
materialını daha
ümumiləşdirməyə, sistemləşdirməyə başlayır. Şagird istər istəməz təkcə öyrənmək, yadda saxlamaqla kifayətlənmir, öyrəndiyini əvvəlkilərlə əlaqələndirməyə, onun köməyi ilə
yeni fikri
məsələləri həll
etməyə,ümumiləşdirmələr aparmağa çalışır. Tədricən şagirdlərlə mənalı yaddasaxlama və yadasalmanın üstünlüyü barədə əqidə yaranır.Lakin yadda saxlama üsullarından yeniyetmə heç də həmişə düzgün istifadə edə bilmir.Belə ki,oxucu materialın nəticəsini bəzən yadasalma yolu ilə yox,tanıma yolu ilə yoxlamağa çalışır:kitaba baxanda hər şeyi bildiyini zənn edir,müəllimin isə ondan kitaba baxmadan danışmağı tələb etdikdə məlum
olur ki,yeniyetmə materialı yaxşı
öyrənməmişdir.Əlbəttə,nu hallarda keçici xarakter daşıyır.Tədris prosesində müəlloimin konkret mövzular üzrə suallarına cavab verməklə,eləcə kitabxana şəraitində kitabxanaçının oxunmuş kitab haqqında sual-cavab xarakterli söhbətləri nəticəsində yeniyetmələr şüurlu mütaliə vərdişinə yiyələnir,həm də oxuyub öyrəndiyi hər hansı məsələ barədə sərbəst fikir söyləməyə çalışırlar.Nəticə də yeniyetmələrdə mücərrəd təfəkkür də təşəkül tapır.Kitabxanaçılar bu cəhətləri nəzərə almağa yeniyetmə yaşlı oxucularla lazımi iş apara bilərlər. Beləliklə,yeniyetmələrdə hərhansı məsələni
qiymətləndirərkən tədricən obyektivliyə meyl etmək hissi tərbiyə oluna bilər.Yeniyetməlik dövrünün əvvəllərində əgər yeniyetməyə kiçik məktəbyaşlı uşaqlara bəslənən münasibət bəslənilərsə,bu münasibət bir tərəfdən tərbiyə məsələləri ziddiyyətə girir və yeniyetmənin ictimai yaşa dolmasına maneə olur. Digər tərəfdən isə yeniyetmənin həyat haqqında yeni təsəvvürləri idealları ilə toqquşur. Yeniyetməlik dövründə müstəqilliyə artan meyl düzgün istiqamətləndirildikdə şagirdə mütəşəkkillik, intizamlılıq kimi müsbət keyfiyyətlər əmələ gəlir, əks halda
isə tənbəllik, məsuliyyətsizlik,intizamsızlıq kimi
mənfi xüsusiyyətlər yarana bilər.Beləliklə, tərbiyəçi müvafik qaydada
yeniyetməyə münasibətini dəyişməzsə,ziddiyyətlər xroniki forma alar və bütün yeniyetməlik dövrünü əhatə edər. Uşaqlarla kitabxana şəraitində tərbiyəvi iş aparan hər bir kitabxanaçı bu ziddiyyətləri görməli,mütaliəyə rəhbərlik işində yeniyetmələrə kiçik məktəbyaşlı oxuculara yanaşılan kimi yanaşılmalıdır.Yeniyetmənin mütaliəsini düzgün istiqamətləndirməklə bərabərona bu sahədə
müstəqillik də verilməlidir.
Yeniyetmənin inkişafında mühüm cəhətlərdən biridə onun gələcək haqqındakı fikirləri və arzularıdır.Bu arzular onları
çox şey
öyrənməyə,bacarmağa sövq edir.Eyni zamanda müəyyən məsələləri öyrənməyə can atmaq məsələsi yeniyetmələri müstəqil mütaliə ilə məşğul olmağa cəlb edir. Onlar bu yaşda artıq hiss edirlər ki,həyatda bir çox sualların cavabını kitabxanalarda araşdırıb tapmaq lazımdır.Yeniyetmələr müvəffəqiyyətsizliklə qarşılaşanda onun səbəbini birinci
növbədə müstəqil tapmağa çalışır, böyüklərin məsləhətinə qulaq asmaq
istəmirlər.Məhz bu qeyd müvafiq olaraq demək lazımdır ki,müasir yeniyetmələri incəsənət,elm- texnika və bir sıra başqa bilik sahələri maraqlandırır.
Yeniyetmələri kiçik məktəbyaşlı oxucular qrupundan fərqləndirən cəhətlərdən biri də onların faktlara və hadisələrə münasibətlərinin məzmunca dəyişməsidir.Məlumdur ki,kiçik məktəbyaşlıları
əsasən hadisələr və faktlar maraqlandırdığı halda,yeniyetmə yaşlı məktəbliləri görüb duyduqları,oxuduqları hər şeyin mahiyyətini bilməyə səy göstərirlər.
Göstərilən səylərin müvəffəqiyyətlə nəticələnməsində mütaliə onlara çox kömək edir.Müəyyən məsələlərin cavabını kitablardan tapdıqda,onlarda kitaba,ümumiyyətlə mütaliəyə qarşılıqlı münasibət yaranır və nəticədə kitabla daha çox təmasda olmağa çalışırlar.
Əgər
mühitin,əşya və
hadisələrin mahiyyətinə meyl etmək yeniyetmələrin idraki sorğularında da özünü göstərir.Onlar bədii ədəbiyyatla bərabər getdikcə elmi-kütləvi kitabxanalara daha çox meyl göstərirlər.Həmin kitablarda yeniyetmələri ictmai həyat,insan taleyi,xoşbəxtlik məsələri,dostluq və məhəbbət duyğuları maraqlandırır.Yeniyetməlik yaşının üç oxucu tipindən bəhs edərkən qeyd etmək lazımdır ki,10-11 yaşlarında maraq və meyllər tez dəyişəndirsə,12-13 yaşlarında kifayət qədər sabit xarakter daşıyır və onların oxucu sorğusunda da bu
Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|