Uşaq və GƏncləRİn kitabxana-informasiYA
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
oxuculuq,mütaliə etmək
qabiliyyəti kiçik
məktəbyaşlıların,yaxud yeniyetməliyə keçid dövrünün xüsusiyyətləri ilə eyni olur. Pedaqoqların fikrincə belə hallar çoxluq təşkil etmir.Ona görə də həm
psixoloji cəhətdən,həm də mütaliə
xüsusiyyətlərinə görə fərqlənən bu üç oxucu tipini mütaliəyə rəhbərlik işində ayrı-ayrılıqda nəzərə almaq lazımdır.Yeniyetməlik yaşında insan
həyatında ömrün bir dövründən yeni dövrünə qədəm qoyulması ilə əlaqədar inkişaf prosesi mürəkkəb şəkil alır.Belə ki,uşaqlıqdan kamilliyə keçid əsas məzmuna və spesifik xüsusiyyətə malik olur.Bu həm fiziki və əqli,həm də maraq cəhətdən özünü qabarıq şəkildə göstərir.Çünki yeniyetməlik yaşında şəxsiyyətin dərkli xüsusiyyətləri əvvəlki yaş dövrünə nisbətən daha əhəmiyyətlə şəkildə biruzə verir.Yeniyetmələrin fəaliyyətində baş verən keeyfiyyət dəyişikliyi özünü dərketmədə,böyüklərə və yoldaşlarına münasiətdə,həyata baxışda.Eyni zamanda tədris fəaliyyətində və mütaliəfə aydın şəkildə təzahür edir.
Əgər kiçik yaşlı məktəblilərdə əsas nümunə böyüklər hesab olunursa,yeniyetmələrin fəaliyyəti üçün həmyaşıdlarının fikri,ideyası,məsləhəti ön plana keçir.
Yeniyetmələrin düşünmək tərzində də böyük keyfiyyət dəyişikliyi əmələ gəlir.Hər şeydən əvvəl onlar geniş ümumiləşdirmək imkanı əldə edirlər.Pedaqoqlar yeniyetməlik dövrünün məhz bu xüsusiyyətlərini nəzərə
alaraq tədris
proqramına cəbr,həndəsə,fizika,kimya,tarix və s.kimi fənlər daxil edirlər.Bu fənlər isə yeniyetmə yaşlı mücərrəd təfəkkürlərinin inkişafına daha
da kömək
edir.Bunun nəticəsində onların təsəvvürü dəqiqləşir,ixtiyari diqqəətləri möhkəmləndirir,hərfi yadda saxlamaq öz yerini fikri yaddasaxlamaya verir.Yeniyetmələrdə maraq
da artıq
müəyyənləşməyə başlayır və get-gedə dərinləşir və sabitləşir.Bu maraq getdikcə məktəb proqramı çərçivəsindən çıxmağa başlayır.
Marağın güclənməsi nəticəsində yeniyetmələrdə qiymətləndirmək meyli də
güclənir.”Oxucuları əhatə edən hər şeyi,həyatda rast gəldikləri hər kəsi yeniyetmələr kəskin surətdə yaxşıya və
pisə ayırırlar.Yeniyetmə hələ faktların,hadisələrin mahiyyətinə fikrən enməyi bacarmır.Onun yaxşılığı və pisliyi qiymətləndirməsi birbaşadır və hər
şeydən əvvəl
emosianaldır,coşğundur,kəskindir.O,tələsik nəticələr çıxarmağa və ümumiləşdirmələr etməyə meyillidir” Yeniyetmə yaşlı oxucuların hadisələri bu cür qiymətləndirmək halları oxuduqlarına münasibətdə də özünü qabarıq şəkildə göstərir.Bu zaman
yeniyetmələrdə fikir
mübadiləsi etmək,onların hadisələri qiymətləndirmək meyarının səbəbini,mahiyyətini soruşmaq onları bu barədə bir daha fikirləşməyə,götür-qoy etməyə məcbur edir.
Beləliklə,yeniyetmələrdə hər hansı məsələni qiymətləndirərkən tədricən obyektivliyə meyl etmək hissi tərbiyə oluna bilər.
dövrünün əvəllərində əgər yeniyetməyə kiçik məktəbyaşlı uşaqlara bəslənən münasibət bəslənirsə,bu münasibət bir tərəfdən tərbiyə
məsələləri ilə
ziddiyətə girir
və yeniyetmənin ictimai yaşa dolmasına maneə olur.Digər tərəfdən isə yeniyetmənin həyat haqqında yeni təsəvvürləri idealları ilə toqquşur.Yeniyetməlik dövründə müstəqilliyə artan meyl düzgün istiqamətləndirildikdə şagirddə mütəşəkillik,intizamlılıq kimi müsbət keyfiyyətlər əmələ gəlir,əks halda isə
tənbəllik,məsuliyyətsizlik,intizamsızlıq kimi mənfi xüsusiyyətlər yarana bilər.Beləliklə,tərbiyəçi müvafiq qaydada
yeniyetməyə münasibətini dəyişməzsə,ziddiyyətlər xroniki forma alar və bütün yeniyetməlik dövrünü əhatə edər. Uşaqlarla kitabxana şəraitində tərbiyəvi iş aparan hər bir kitabxanaçı bu ziddiyyətləri görməli,mütaliəyə rəhbərlik işində yeniyetmələrə kiçik məktəbyaşlı oxuculara yanaşılan kimi yanaşılmalıdır.Yeniyetmənin mütaliəsini düzgün istiqamətləndirməklə bərabər ,ona bu sahədə müstəqillik də verilməlidir.
Yeniyetmələrin inkişafında mühüm cəhətlərdən biri də onun
gələcək haqqındakı fikirləri və arzularıdır.Bu arzular
onları çox
şey öyrənməyə,bacarmağa sövq edir.Eyni zamanda müəyyən məsələləri öyrənməyə can atmaq məsələsi yeniyetmələri mütaliə ilə məşğul olmağa cəlb edir.Onlar bu yaşda artıq hiss edirlər ki,həyatda bir çox sualların cavabını kitabxanalarda araşdırıb tapmaq lazımdır. Yeniyetmələr müvəfəqiyyətsizliklə qarşılaşdıqda onun səbəbini birinci növbədə müstəqil tapmağa çalışır,böyüklərin məsləhətinə qulaq asmaq istəmirlər.Araşdırmalar nəticəsində onlarda intellektual inkişaf baş verir. Məhz bu qeyd müvafiq olaraq demək lazımdır ki,müasir yeniyetmələri incəsənət elm,mexanika və bir sıra başqa bilik sahələri maraqlandırır. Yeniyetmələri kiçik
məktəbyaşlı oxucular qrupundan fəqrləndirən cəhətlərdən biri də onların faktlara və hadisələrə münasibətlərinin məzmunca dəyişməsidir.Məlumdur ki,kiçik məktəbyaşlıları əsasən
hadisələr və
faktlar maraqlandığı halda,yeniyetmə yaşlı
məktəbliləri görüb
duyduqları,oxuduqları hər şeyin mahiyyətini bilməyə səy göstərirlər. Göstərilən səylərin müvəffəqiyyətlə nəticələnməsində mütaliə onlara çox kömək edir.Müəyyən məsələlərin cavabını
Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|