Uşaq və GƏncləRİn kitabxana-informasiYA
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
fəallaşdırır və
onların hafizəsini xeyli möhkəmləndirir. Uşaqlar oxu
qaydalarına alışdırarkən kitabxanaçı kitabın oxucuya göstərə biləcəyi emosional təsirə də diqqət verməlidir. Kitabxanaçı bəzən müəyyən bir kitabı ucadan oxuduqdan sonra tanış olmayan sözlərin mənasını tapmağı uşaqların özlərinə həvalə edir. Lakin bəzən lüğətdə sözün bir neçə mənası olur. Azyaşlı oxucular yazıçının bu mənalardan hansını nəzərdə tutduğunu başa düşməkdə çətinlik çəkirlər. Uşaqların oxuduqları mətn üzərində düşünməsinə gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, II sinif şagirdlərinə deyəndə ki, kitabın məzmununu yadda saxlamaq azdır - əsas olan odur ki, yazıçının nə demək
istədiyi başa düşülsün, onlar xeyli təəccüblənirlər. III-IV sinif şagirdlərinə gəldikdə göstərmək lazımdır ki, oxuduqları əsərin əsas fikrini başa düşmək onlar üçün çətin deyildir, lakin bu sahədə hələ onların lazımi vərdişləri yoxdur. Buna görə də kitabxanada keçirilən tədbirlərdə bu sahəyə xüsusi diqqət yetirmək laızmdır. Əsərin əsas ideyasının qavranılması ilə yanaşı, həmin ideyanı müxtəsər formada ifadə eetməyi bacarmağı da uşaqlara öyrətmək lazımdır. Bunun üçün kitabxanaçı əsəri ucadan oxuduqdan sonra uşaqlara belə bir sual verir: “Burada nədən danışlır?” İlk söz II sinif şagirdlərinə verilir. Onlar əsas məzmunu danışır və əsərin təsirli yerləri üzərində dayanmağı bacarırlar. Kitabxanaçı razı qaldığını bildirir və yenidən belə bir sual verir: “Bəs kim daha yığcam ifadə edir?” Nəticədə III – IV sinif şagirdləri bir-birini əvəz edərək əsərin əsas ideyasını müxtəsər izah etməyə çalışırlar. Qeyd etmək lazımdır ki, əsərin əsas ideyasını tuta bilmək üçün əsərin məzmunu yadda saxlamaq lazımdır. Oxuduğu haqqında qeydlər götürməknecə oxumaq haqqında söhbətin davamıdır. Uşaqların haqqında qeydlər kitabın məzmununun daha yaxşı yadda saxlanılmasına və onun üzərində düşünməyə kömək edir. Həmçinin uşaqların oxuduqları haqqında apardıqları qeydlər onların yazılı nitqini inkişaf etdirir və onlarda tənqidi təfəkkürün inkişafına kömək edir. Müasir metodik ədəbiyyatda oxucu gündəliyinin necə tərtib olunması barədə göstərişləri mövcuddur. Uşaq kitabxanalarında oxucu gündəliklərinin tərtibi sahəsində işlərə xüsusi diqqət yetirilir. Oxucunun qeydlərindən danışdıqda ilk növbədə uşaqların oxuduqları kitab üzrə çəkdikləri çəkilləri göstərmək lazımdır. Bəzən kitabxanalarda mövcud olan belə şəkil albomlarına əsasən uşaqlar özləri üçün şəkil seçirlər. Şəkil – oxunmuş kitab haqqında oxucu qeydinin ən sadə formasıdır. İllər keçdikcə oxucu qeydləru mürəkkəbləşir və uşaqlar tədricən nəinki kitab haqqında danışmağı, həmçinin öz fikirlərini kağız üzərinə köcürməyi bacarırlar. Oxucu qeydləri nəinki kitabı başa düşməyi və qiymətləndirməyi, həmçinin onu uzun müddət yadda saxlamağı təmin edir. Bəzən kitab tamamilə unudularaq yalnız onun adı qalır. Bu halda oxucu öz qeydlərinə ötəri nəzər salmaqla kitabın məzmununu yada salır. Oxucu qeydinin bir əhəmiyyəti də bundan ibarətdir ki, ötən illərin qeydlərinə nəzər saldıqca mütaliə cəhətdən özünün nə qədər inkişaf
etdiyinin şahidi olur. Oxucu qeydləri oxunmuş kitabların siyahısının tutlmasından başlana bilər. Oxunmuş kitablardan başqa oxunması vacib hesab edilən kitabların siyahısını tutmaq da vacib hesab edilir. Oxucu qeydlərinə dair söhbətlər kitabı necə oxumaq haqqında söhbətin davamı olan təcrübi söhbətlər şəklində də davam etdirilir. Kitabxanaçı uşaqlara oxucu gündəliyindəki ilk qyedi kollektiv şəkildə etdirir və bu zaman uşaqlara tanış olan əsər seçilir. Uşaqlar əsərin məzmununu danışır və onun əsas ideyasını müəyyənləşdirirlər. Kitabxanaçı isə deyilənləri müəyyənləşdirir və uşaqlara kitab haqqında qeydlər etməyi məsləhət görür. Müasir metodik ədəbiyyat oxucu qeydlərinin tərtibini uşaqların yaş dərəcəsi ilə əlaqələndirməyi tələb edir. I – II sinif şagirdlərinə kitablara dair şəkil albomu hazırlamaq məsləhət göürülür; III sinif şagirdləri isə kitabın əsas qəhrəmanı, kitabın nədən bəhs etdiyini qeyd etməlidir. Onlar kitab haqqında şəxsi mülahizələrini də söyləyə bilirlər. Oxucu
qeydlərini müəyyən formasını seçərkən bir şərtə ciddi əməl edilməlidir; oxucu qeydlərində kitab haqqında biliklər və kitabxanadakı məşğələlərdə əldə edilmiş bacarıq və vərdişlər hökmən nəzərə alınmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, kiçik məktəbyaşlı şagirdlərin oxucu gündəliyi üzrə işin təşkili sahəsində ümumtəhsil məktəblərinin sinif müəllimlərinin zəngin təcrübəsi vardır. Ona görə də kiçik məktəbyaşlı oxucu qeydləri üzrə iş apararkən kitabxanaçılar sinif müəllimləri ilə əlbir
işləməlidirlər. Kiçik yaşlı məktəblilərin zəngin bilik xəzinəsindənn özü üçün sərbəst kitab seçməsinə nail olmaq uşaq kitabxanalarının qarşısında duran ən vacib məsələlərdən biridir. İbtidai sinif şagirdləri kitab seçərkən adətən kitab sərgilərinə, açıq rəfə, kartotekalara, biblioqrafik göstəricilərə müraciət edirlər. Uşaqlar sərbəst kitab seçmək üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə etməzdən əvvəl kitabın quruluşu və onun ünsürləri haqqında dərin təsəvvürə malik olmalıdırlar. Bu məqsədlə kitabxanaçı kitabın
Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|