Uşaq və GƏncləRİn kitabxana-informasiYA
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
kitablardan tapdıqda,onlarda kitaba,ümumiyyətlə mütaliəyə qarşılıqlı münasibət yaranır və nəticədə kitabla daha çox təmasda olmağa çalışırlar.
Ətraf mühitin,əşya və hadisələrin mahiyyətinə meyl etmək yeniyetmələrin idraki sorğularında da özünü göstərir.Onlar bədii ədəbiyyatla bərabər getdikcəelmi-kütləvi kitabxanalarda daha çox meyl göstərirlər.Həmin kitablarda yeniyetmələri ictimai
həyat,insan taleyi,xoşbəxtlik məsələləri,dostluq və məhəbbət duyğuları maraqlandırır. Yeniyetməlik yaşının üç oxucu tipindən bəhs edərkən qeyd etmək lazımdır ki,10-11 yaşlarında maraq və meyllər tez dəyişəndirsə,12-13 yaşlarında kifayət qədər sabit xarakter daşıyır və onların oxucu sorğusunda da bu hal özünü aydın şəkildə hiss etdirir.Psixoloqlar bir cəhəti qeyd edirlər ki,12-13 yaşlı yeniyetmələrdə fəallıq ağıla nisətən daha sürətlə inkişaf edir.Həm ümumtəhsil məkətəblərinin,həm də
uşaq kitabxanalarının təcrübəsindən təsdiq olunmuşdur ki,yeniyetmələrin bədii ədəbiyyata münasibətləri sadəlövh-realist xarakter daşıyır.Bədii ədəbiyyata olan bu cür münasibət onların tərbiyəsində xüsusi təsiredici qüvvəyə malikdir.
pedaqoq V.A.Suxamlinski yazır ki,yeniyetmələr xeyir və
şərə,ədalətə və
ədalətsizliyə.Şərəfə və
şərəfsizliyə çox
həssasdırlar.Buna görə
də ictimai
həyatın qanunauyğunluğunu və insanın mənəvialəminin dərk edilməsi yeniyetmələr üçün eyni zamanda xeyir və şərin emosional-estetik dərk edilməsidir.Bu fikirlər kitabxanalara bir daha
əsas verir ki,yeniyetmələrin tərbiyəsində bədii ədəbiyyatın təsir gücü böyükdür.Ona görə də yeniyetmələrlə əlaqədar tərbiyəvi fəaliyyətlərində bədii ədəbiyyatın bu xüsusiyyətlərindən geniş istifadə etsinlər. Yeniyetmələrin xüsusiyyətləri ilə əlaqədar bir cəhəti də nəzərə almaq lazımdır ki,onların hər hansı məsələ haqqında münasibətləri açıq-aşkar və düzxətli olur. Onu da qeyd edək ki,yeniyetmə yaşlı oxucular əsərlərindəki qəhrəmanlar haqqında mühakimələrində də həmin
xüsusiyyətlərə malikdir.Belə ki, onlar
ədəbi qəhrəmanlar haqqındakı mühakimələrdə onları
qiymətləndirmələrində çox vaxt fikri hisdən ayırır,primitiv və ya bir tərəfli fikirlər söyləyirlər.Bu baxımdan onlar
qabiliyyətli tərbiyəçinin istiqamətinə ciddi ehtiyac duyurlar. Yeniyetmə yaşlı oxucular bədii əsərlərin mütaliə prosesində əsərin fabulasına(məzmununa)xüsusilə diqqətli olurlar.Onlar gözlənilməz hadisələrlə,gərgin vəziyyətlə ciddi maraq göstərirlər.Onlar hadisələri izah edərkən onu çox vaxt əsərin bədii məzmununda təsdiq edirlər.Əlbəttə,mütaliədə bu xüsusiyyət oxumuş kitab haqqında yarımçıq təsəvvür yaradır.Ona görə də bütün bunları nəzərə alaraq kitabxanaçılar,müəllimlər,eyni zamanda mütaliəyə rəhbərlik edən hər bir şəxs və ya valideyn elə etməlidir ki,yeniyetmə yaşlı məktəbli oxucular oxuduqları kitabların ideyasını əsərin məzmunu,hadisələrin gedişi və qəhrəmanların hərəkətləri ilə əlaqəli dərk edə bilsin,izahatlar zamanı bütün ünsürlər əlaqələndirilsin.Bu cəhəti qeyd etmək lazımdır ki,yeniyetməlik yaşının ilk dövrlərindən başlayaraq mütaliənin mövzusu ilə əlaqədar oğlanlar və qızlar arasında müəyyən
fərqlər yaranır.Belə ki,qızlar daha çox cadugərlik macaraları ilə,oğlanlar isə dedektiv əsərlərə meyl göstərirlər.Bu yaşda olan oğlanlar qəhrəmanlıq macaralarından bəhs edən povestləri də həvəslə oxuyurlar.Bu povestlərdə onları ən
çox maraqlandıran cəhət qəhrəmanların vətənpərvərliyi,Vətənin müdafiəsindəki mərdliyi, dözümlülüyü və xarakter sərbəstliyidir.Onu da qeyd edək ki,bu yaşlı məktəblilər üçün bədii əsərlər müəyyən
arzular mənbəyinə
çevrilir-kim olmaq,hansı peşəni seçmək və s. Tam mənada yeniyetməlik dövrü hesab edilən 12-13 yaşlı məktəbli oxucuların özlərinəməxsus mütaliə
xüsusiyyətləri vardır.Elmi-pedaqoji ədəbiyyatda qeyd olunduğu kimi yeniyetməlik yaşında şəxsiyyətin fərdi xüsusiyyətləri əvvəlki yaş mərhələlərinə nisbətən daha aydın və qabarıq şəkildə təzahür edir. Belə
ki,yeniyetmələrin ictimai və psixi inkişafı 10-11 yaşlı uşaqlarla müqayisədə ciddi dəyişikliyə məruz qalır.Eyni zamanda
xüsusiyyətin xarakteri də dəyişir.Yeniyetmə yaşlı məktəbli oxucularda özünüdərketmə və
özünüqiymətləndirmək qabiliyyəti də artır.12-13 yaşlı tam yeniyetməlik dövrünü yaşayanların idrakı sorğuları da əvvəlki yaş dövrlərinə nisbətən geniş olur.Onları həyata çox şey,xüsusilə ictimai və əxlaqi məsələlər:ictimai həyat,insan taleyi,xoşbəxtlik,dostluq,eyni zamanda məhəbbət mövzuları maraqlandırır. Kitabxanaların təcrübəsi təsdiq edir ki,V-VI sinif şagirdlərinin elmi-idraki ədəbiyyat üzrə mütaliə dairəsində əsas yeri elmi-bədii kitablar təşkil edir.VII sinif şagirdləri isə əsasən bioqrafik kitablara daha çox həvəs göstərirlər. Yeniyetmə yaşlı məktəblilərin belə kitablara meylləri əsasən kitablardakı qəhrəmanlara münasibətindən doğur.Belə ki,yeniyetmələr oxuduqları kitablarda sevdikləri qəhrəmanların təsirinə tez məruz qalır.Onların mövqeyini ürəkdən bəyənirlər.VII- VIII sinif şagirdləri həmin kitablarda qəhrəmanın taleyi ilə
bərabər,idraki məsələlər də maraqlandırır.Onların müəllifin əsərdə qoyduğu ideyanı araşdırmağa, bu haqda konkret fikir söyləməyə çalışırlar. Bu yaşlı
məktəblilər Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|