Узбекистон республикаси олий ва урта

4.9. Saqlashda begona o`simlik urug`larining hayot faoliyati va ularning don 
massasi holatiga ta`siri. 
Mavjud standartlarga muvofik donli yoki ifloslantiruvchi aralashmalarga 
tegishli bo`lgan yovvoyi va ayrim madaniy o`simlik urug`lari saqlash jarayonida 
nafas oladi, ularda yigimdan sunggi pishib etilish va muayyan sharoitlarda kukarish 
jarayonlari yuzaga keladi. 
Ularga don massasini tashkil kiluvchi asosiy ekin turiga xos bo`lgan barcha 
konuniyat va xususiyatlar tegishli deb hisoblash mumkin. 
SHu narsani unutmaslik kerakki, ifloslantiruvchi urug`larning namligi, 
binobarin nafas olish jadalligi saqlashning dastlabki boskichida odatda asosiy tur 
donining namligi va nafas olish jadalligidan katta bo`ladi. Bu narsalar don 
massasining namlanishi va uz-uzidan kizishiga imkon beradi. 
SHu sabablarga ko`ra darxol yigimdan sung yoki donni qabul qilish 
korxonalariga keltirilgan zaxoti undan ifloslantiruvchi urug`lar tozalanishi kerak. 
Agar buning iloji bulmasa, don massani saqlashning birinchi kunlaridayok tozalash 
kerak. 
Saqlashda 
don 
massasidagi 
ifloslantiruvchi 
urug`lar 
va 
boshqa 
aralashmalarning roli xakida keyingi ma`ruzalarda batafsil bayon qilinadi. 
 

---

30 
Takrorlash uchun savollari. 
 
1.
Saqlashda don va urug`larning uzok muddatga chidamliligini ta`riflang. 
2.
Nafas olish jarayonining umumiy tavsifi. 
3.
Donning nafas olish turlarini ayting. 
4.
Donning nafas olishi kanday oqibatlarga olib keladi? 
5.
Donning nafas olishini aniklash usullarini ayting. 
6.
Nafas olish jadalligiga ta`sir qiladigan omillar. Kritik namlik, uning amaliy 
ahariyatiga izox bering. 
7.
Donning yigimdan sunggi pishib etilishiga izox bering. 
8.
Yigimdan sunggi pishib etilish davomiyligiga ta`sir qiladigan kanday omillar 
mavjud? 
9.
Saqlashda donning kukarishi, kukarishga imkon beradigan kanday sabablar 
mavjud? 
10.
Saqlashda donning kukarish oqibatlari. 
11.
Kukarishning oldini olish choralarini izoxlang.