V a I i m a t o V a. A. I i. I i o I i o j o n o V

Nazorat uchun savollar
1. Tarixiy madaniy yodgorliklar qanday ahamiyatga ega?
2 Tarixiy madaniy yodgorliklarni o'tmishdan kelajakka yetkazish siri nima?
3. Tarixiy madaniy yodgorliklam ing xalq xojaligidagi aham iyati nima?
M ustaqil o ‘rganish uchun savollar
1. I s te ’mol chiqindilardan xalq xo jaligida qanday foydalaniladi?
2. Iste’mol chiqindilarining aham iyati nima?
3. Shaharsozlik kadastrini yuritish tartibi nimalardan iborat?
4. Shaharsozlik kadastrining aham iyati nimalardan iborat?
5. Shaharsozlik kadastri qanday tartibga solinadi?
6. Tarixiy madaniy yodgorliklar qanday ahamiyatga ega?
7. 
Tarixiy m adaniy yodgorliklarni o ‘tmishdan kelajakka yetkazish siri nima ?
8. Tarixiy madaniy yodgorliklaming xalq xo jaligidagi aham iyati nima?

---

VIII bob. 0 ‘SIM LIK VA HAYVONOT
D U N Y O SI K A D A StR I
8.1 . 0 ‘simlik va hayvonot dunyosi kadastri mazmuni
0 ‘simlik dunyosi obyektlarining davlat kadastri foydalani­
ladigan, mintaqadagi ekologik muhitga ta ’sir ko'rsatadigan yoki 
kamyob va turi yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan yowoyi holda 
o ‘suvchi tom irli o'simliklar va qo'ziqorinlarning ham ma turlarini 
hisobga oladi. Davlat kadastrini yurituvchi organlar, o'sim lik 
dunyosidan foydalanuvchi yuridik shaxslar: qishloq xo‘jaligida 
band b o ig a n yerlarda qishloq xo'jaligi korxonalari, muassasalar 
va tashkilotlar; davlat o'rm o n fondi yerlarida o ‘rmon xo‘jaligi 
korxonalari; zaxiralardagi yerlarda korxonalar, muassasalar, tash­
kilotlar, joylardagi davlat hokim iyatining vakolatli organlari: 
o ‘simliklaming kamyob va yo'qolib borayotgan, dorivor oziqbop 
va m anzarali turlari bo'yicha respublikaning butun hududida 
O 'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi o'sim lik dunyosi 
obyektlarining davlat kadastri subyektlari hisoblanadilar.
O'sim lik dunyosi obyektlarining davlat kadastri davlat hoki­
miyati va boshqaruvi organlarini, m anfaatdor yuridik va jismoniy 
shaxslarni kadastr axboroti bilan ta ’minlashga m oijallanilgan.
Quyidagilar o'simlik dunyosi obyektlarining davlat kadastrini 
asosiy prinsiplari hisoblanadi: respublikaning butun hududida 
o'sim lik dunyosining barcha obyektlarini davlat kadastri bilan 
qamrab olish; axborotni to'plash, qayta ishlash texnologiyasi va 
taqdim etish usulining yagonaligi; davlat kadastrini yuritishni 
markazlashtirilgan tartibda boshqarish; davlat kadastrlari yagona 
tizim i talablarini ta ’m inlash; kadastr axborotini to 'ld irish va 
yangilashning ishonchiligi va uzluksizligi.
O'sim lik dunyosi obyektlarini davlat tom onidan hisobga olish 
va ulardan foydalanish o'simlik dunyosi davlat kadastrining asosiy 
vazifasi hisoblanadi. O 'sim lik dunyosi obyektlarining davlat 
kadastri: obyektlarni ro'yxatga olishni, ular sonini hisobga olishni
225

---

va ulardan foydalanish sifatini, obyektlarni iqtisodiy baholashni, 
kadastr axborotini tizimlashtirishni, saqlashni, yangilashni va uni 
manfaatdor foydalanuvchilarga tegishli shakllarda va hajmlarda 
belgilangan tartibda tezkor berishni o 'z ichiga oladi. Davlat 
hokimiyati va boshqaruvi organlari kadastr axborotidan bepul 
foydalanadilar, manfaatdor yuridik va jismoniy shaxslar qonun 
hujjatlarida belgilangan miqdorda haq to ‘lab foydalanadilar.
O'sim lik dunyosi obyektlarining davlat kadastrini yuritish 
budjeti m ablagiari hisobiga amalga oshiriladi. O'simlik dunyosi 
obyektlarining davlat hisobi va davlat kadastrini yurituvchi barcha 
tashkilotlar mablag' bilan ta ’minlanishi kerak.
O zbekiston Respublikasi o'sim lik dunyosi obyektlarining 
davlat kadastrida quyidagi guruhlarga birlashtirilgan yovvoyi 
o simliklarning har bir turi bo'yicha m aium otlar mavjud boiadi: 
yovvoyi holda o'sadigan dorivor va manzarali, shuningdek, oziq- 
ovqat sifatida foydalaniladigan o'simliklar; texnik maqsadlarda 
foydalaniladigan yovvoyi o'simliklar; tabiiy yaylovlar va pichan- 
zorlardagi o simliklar; yovvoyi o'simliklarning kamyob va yo'qolib 
ketish xavfi ostida turgan turlari. Kadastr obyektlarining har bir 
gumhida quyidagi ma lumotlar mavjud boiadi: obyektlar guruh- 
larining maqomi; o simliklar dunyosi (yaylovlarning turlari); keng 
tarqalishi (hududiy taqsim lanishi); m ahsuldorligi; iqtisodiy 
baholanishi; foydalanilishi.
O zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi tomonidan ishlab 
chiqilgan «0'zbekiston oliy o'simliklarining ta ’rifnomasi», shu­
ningdek, dalani tekshirish m a’lumotlari o'simlik dunyosi obyekt­
larining davlat kadastrini tuzish uchun axborot manbayi hisobla­
nadi. O'simlik dunyosi obyektlarining davlat kadastri axboroti 
uzluksiz yangilashini ta ’minlovchi axborotning asosiy va joriy 
turlarni o 'z ichiga oladi.
O'simlik dunyosi obyektlari davlat kadastrining asosiy (birlam­
chi) to rini yuritishda obyektlar birlamchi ro'yxatdan o'tkaziladi 
(xatlanadi). Joriy turda asosiy tur o'tkazilgandan keyin yuz bergan 
barcha keyingi o'zgartirishlar qayd etiladi va kadastrga kiritiladi. 
Ro'yxatdan o'tkazish, hisobga olish va baholash axboroti o'simlik,- 
lar dunyosi to'g'risidagi jami kadastr axborotini tashkil etadi. Ush-
226

---

bu axborot alifbo-raqamli (matnlar, jadvallar) va chiziqli (xaritalar, 
sxemalar) shakllarida, an’anaviy va avtomatlashtirilgan variantlarda 
taqdim etiladi.
O'simlik dunyosi obyektlarining davlat kadastri Davlat tabiatni 
muhofaza qilish qo'mitasi tom onidan quyidagi m a’muriy-hududiy 
darajalarda: birlamchi darajada o'sim lik dunyosi obyektlarning 
davlat kadastri subyektlarining vakolatli shaxslari tom onidan; 
mintaqaviy darajada Qoraqalpog'iston Respublikasi Davlat tabiatni 
muhofaza qilish qo'mitasining kadastr xizmati va tabiatni m uho­
faza qilish viloyat qo'm italarining vakolatli shaxslari tom onidan; 
respublika darajasida O 'zbekiston Respublikasi D avlat tabiatni 
m u h o faza qilish q o 'm ita sin in g k a d astr xizm ati to m o n id a n
yuritiladi.
O'sim lik dunyosi obyektlarining davlat kadastri subyektlari 
darajasida vakolatli shaxslar: yow oyi holda o'suvchi o'simliklarni 
ro'yxatga oladi, ularning soni, sifati va bahosi to'g'risidagi axbo­
rotni yig'adi, kadastr kitobini yuritadi, o'sim liklarning turlar 
bo 'y ich a tarqalishining kadastr rejasini tuzadi va m intaqaviy 
darajada zarur kadastr axborotini beradi.
M intaqaviy darajada vakolatli shaxslar kadastrini yuritishda 
subyektlarga uslubiy yordam ko'rsatadi, tushayotgan axborotni 
tahlil qiladi, taqdim etilgan m aium otlarning ishonchligini baho- 
laydi, Qoraqalpog'iston Respublikasi va viloyatlar bo'yicha yowoyi 
o'simliklarning ro'yxatini va yowoyi o'simliklarning turlar bo'yi­
c h a
joylashishi hududiy sxemalarini tuzadi, hisobotlar tuzadi ham ­
da ularni har yili 1-martgacha belgilangan shaklda Davlat tabiatni 
muhofaza qilish qo'mitasiga taqdim etadi. O'zbekiston Respublikasi 
Davlat tabiatni muhofaza qilish qo'm itasining kadastr xizmati 
respublika darajasida: o'sim lik dunyosi obyektlarining davlat 
kadastri yuritilishini muvofiqlashtiradi; m e’yoriy-uslubiy hujjatlar- 
ni ishlab chiqadi; kadastr yuritilishi ustidan nazorat qiladi; viloyat 
kadastr hisobotlarini tizimlashtiradi; kadastr xizmatlarini moddiy- 
texnik ta ’minlaydi; o'simlik dunyosi obyektlari davlat kadastrining 
avtomatlashtirilgan axborot tizimini ishlab chiqadi; manfaatdor 
yuridik va jismoniy shaxslarning kadastr materiallaridan foydala- 
nishi tartibi va shartlarini belgilaydi; zarur kadastr axborotini
227

---

Davlat kadastrlarining yagona tizimiga beradi. 0 ‘simlik dunyosi 
obyektlarini davlat yo‘li bilan hisobga olish: yovvoyi holda o‘suvchi 
dorivor va manzarali, oziq-ovqat maqsadida foydalaniladigan 
o'simliklar bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi 
hamda Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi huzuridagi O 'rm on xo'jaligi 
bosh boshqarmasi tomonidan; texnik maqsadlarda foydalaniladigan 
yovvoyi o'simliklar bo'yicha «Yergeodezkadastr» davlat qo'mitasi 
tomonidan; yovvoyi o'simliklarning kamyob va yo'qolib ketish 
xavfi ostida turgan turlari bo'yicha O 'zbekiston Respublikasi 
Fanlar akademiyasi tomonidan yuritiladi.
O'simlik dunyosi obyektlarining davlat hisobini yurituvchi 
vazirliklar va idoralar o'simlik dunyosi obyektlarining davlat kadastri 
bo'yicha zarur axborotni Davlat tabiatni muhofaza qilish qo'mitasi 
tomonidan belgilangan shakl, hajm va muddatlarda Davlat tabiatni 
muhofaza qilish qo'mitasiga taqdim etadilar.
O 'sim lik dunyosining ishlab chiqiladigan kadastr axboroti 
ishonchiligi uchun Davlat tabiatni muhofaza qilish qo'mitasining 
kadastr xizmati, o'simliklarning davlat tom onidan hisobga olinishi 
yurituvchi vazirliklar va idoralarning vakolatli shaxslari qonun 
hujjatlariga muvofiq javob beradilar.