2. N
əşriyyat tərcümə heyətinə ispan, italyan və fransız hekayələrini
tərcümə etməyi sifariş
verdi.
I. Hey
ətin üzvləri italyancadan fransız dilində olduğundan üç dəfə çox hekayə tərcümə
etdil
ər.
II. İtalyan dilindən 300 hekayə tərcümə edildi.
Fransız dilindən tərcümə edilmiş hekayələrin sayını müəyyən etmək üçün:
a)
I şərt kifayətdir,
II şərt isə kifayət
deyildir
b)
II şərt kifayətdir,
I şərt isə kifayət deyildir
c)
I v
ə II şərt birlikdə kifayətdir, ancaq ayrı-ayrılıqda
heç biri kifayət deyildir
ç)
Ayrı-ayrılıqda hər bir şərt kifayətdir
d) Birlikd
ə hər iki şərt kifayət
deyildir,
əlavə şərtlər lazımdır
Fransız dilindən tərcümə edilmiş hekayələrin sayını müəyyən etmək üçün ayrıca götürülmüş
n
ə I şərt, nə də II şərt kifayət deyildir.
Deyək ki, həmin suala cavab vermək üçün hər iki şərt
birlikd
ə kifayətdir. Həqiqətən, II şərtə əsasən, italyancadan 300 hekayə tərcümə edilmişdir. I şərtə
əsasən, italyancadan fransız dilində olduğundan üç dəfə çox hekayə tərcümə edildiyindən,
fransızcadan tərcümə olunmuş hekayələrin sayı 300 : 3 = 100 bərabər olacaqdır.
Bel
əliklə, fransız dilindən tərcümə olunmuş hekayələrin sayının nəyə bərabər olduğunu
mü
əyyənləşdirmək üçün I və II şərt kifayətdir, ayrı-ayrılıqda isə heç biri kifayət deyildir. Müvafiq
olaraq düzgün cavab (c)-dir.
S
ərbəst iş üçün tapşırıqlar
1. Pul kis
əsində 50 larilik və 100 larilik əskinaslar vardır, cəmi 300 laridir.
Aşağıda iki şərt verilmişdir:
I. Pul kis
əsindəki 50 larilik əskinasların sayı 100 larilik əskinasların sayından artıqdır.
II. Pul kis
əsində tək saylı 100 larilik əskinas vardır. Pul kisəsində 50 larilik neçə əskinas olduğunu
mü
əyyən etmək üçün:
a)
I şərt kifayətdir,
II şərt isə kifayət deyildir
b)
II şərt kifayətdir,
I şərt isə kifayət deyildir
c)
I v
ə II şərt birlikdə kifayətdir, ancaq ayrı-ayrılıqda
heç biri kifayət deyildir
ç)
Ayrı-ayrılıqda
hər bir şərt kifayətdir
d) Birlikd
ə hər iki şərt kifayət deyildir,
əlavə şərtlər lazımdır
2.
Şərabçı sisterni boşaltmaq üçün şərabı palıd çəlləklərə elə doldurur ki, çəlləklər axıradək dolsun.
H
ər çəllək 800 litr şərab tutur. Aşağıda iki şərt verilir:
I. Sisternd
əki şərabın həcmi 3300 litrdən artıqdır
II. Sisternd
əki şərabın həcmi 3800 litrdən azdır.
Şərabın neçə çəlləyi dolduracağını müəyyən etmək üçün:
a)
I şərt kifayətdir,
II şərt isə kifayət deyildir
b)
II şərt kifayətdir,
I şərt isə kifayət deyildir
c)
I v
ə II şərt birlikdə kifayətdir, ancaq ayrı-ayrılıqda
heç biri kifayət deyildir
ç)
Ayrı-ayrılıqda
hər bir şərt kifayətdir
d) Birlikd
ə hər iki şərt kifayət deyildir,
əlavə şərtlər lazımdır
62
Göst
əricilərin təhlili
Бу ъцр тапшырыгларда информасийа ъядвял, диаграм йахуд график щалында тягдим олунур.
Тапшырыглар ики ъцрдцр вя онларда ашаьыдакылар нязярдя тутулур:
•
Графикдя, диаграмда йахуд ъядвялдя мцвафиг эюстяриъилярин ахтарылмасы
•
График, диаграм йахуд ъядвял щалында тягдим олунан эюстяриъилярин тящлили ясасында
нятиъя чыхарылмасы
Щяр бир ъядвяли, диаграмы йахуд графики бир нечя тапшырыг (суал) мцшайият едир. Онларын щяр
бири мятнин мцстягил тапшырыьы сайылыр. Буна эюря дя щяр бир суала ъаваб веряркян гейри-дцзэцн
ъаваблар зянъириндян йаха гуртармаг цчцн яввялки суала верилмиш ъавабы дейил, ъядвяли йахуд
диаграмы рящбяр тутун.
Nümun
ələr və izahlar
Üst qrafikd
ə 2001/2002 – 2005/2006-cı tədris illərində ümumtəhsil
məktəbinin hər
pill
əsinin (ibtidai, baza, orta) şagirdlərinin neçə faizinin idmanla məşğul olduğu verilmişdir.
M
əsələn, üst qrafikə əsasən, müəyyən edirik ki, 2001/2002-ci tədris ilində orta məktəb şagirdlərinin
14%-i idmanla m
əşğul olurdu.
Diaqramda is
ə 2005/2006-cı tədris ilində futbol, reqbi, güləş və idmanın hər hansı növü ilə
m
əşğul olan şagirdlərin sayının ümumtəhsil məktəbinin hər bir pilləsində idmanla məşğul olan
şagirdlərin neçə faizini təşkil etməsi barədə göstəricilər verilmişdir. Məsələn, diaqrama əsasən,
mü
əyyən edirik ki, 2005/2006-cı tədris ilində ibtidai məktəbdə futbolla məşğul olanların sayı
ibtidai m
əktəbdə idmanla məşğul olan şagirdlərin 20%-ni təşkil etmişdir.
63
C
ədvəl və diaqram üzrə aşağıdakı suala cavab verin:
1. 2005/2006-
cı tədris ilində reqbi yaxud futbolla məşğul olan şagirdlərin sayı ibtidai
m
əktəb şagirdlərinin sayının neçə faizini təşkil edir?
a) 6%
b) 8%
c) 12%
ç) 14%
d) 16%
Bu suala cavab verm
ək üçün
həm verilən cədvəldən, həm də sütunlu diqramqan istifadə
etm
ək lazımdır.
Sütunlu diaqrama
əsasən, müəyyən edirik ki, 2005/2006-cı tədris ilində ibtidai məktəbdə
idmanla m
əşğul olan şagirdlərin sayının 30%-i
reqbi ilə, 20%-i isə futbolla məşğul olmuşdur. Buna
gör
ə də reqbi yaxud futbolla məşğul olan şagirdlərin sayı idmanla məşğul olan şagirdlərin sayının
30%+20%=50%-n
ə yaxud yarısına bərabərdir.
C
ədvəl üzrə müəyyən edirik ki, həmin tədris ilində ibtidai məktəb şagirdlərinin sayının
24%-i idmanla m
əşğul olmuşdur. Müəyyən etdiyimizə görə 2005/2006-cı tədris ilində ibtidai
m
əktəbdə idmanla məşğul olan şagirdlərin sayının yarısı futbolla məşğul olmuşdur. Buna görə də
ibtidai m
əktəbdə reqbi yaxud futbolla məşğul olan şagirdlərin sayı 24%-in yarısı olardı ki, bu da
12%-
ə bərabərdir. Müvafiq olaraq düzgün cavab (c)-dir.
Testin riyazi hiss
əsinin tapşırıqları üçün ümumi tövsiyələr:
•
Topluda veril
ən aşağıdakı yardımçı başlıqlarla diqqətlə tanış olun: əsas anlayışlar və
m
əsələlər və riyazi arayış. Bunlar bilik sahəsində sizin istiqamətinizi asanlaşdırar.
•
B
əzi tapşırıqlara əlavə olunmuş çertyojlar tapşırığın şərtlərində göstərilən ölçülərə
əməl edilməklə çəkilməmişdir. Buna görə də kəsiyin uzunluğu yaxud digər kəmiyyəti
haqqında nəticə çıxararkən çertyojun ölçülərinə əsaslanmayın. Diqqəti tapşırığın
şərtlərinə yönəldin.
64