Vahid qazi
Yüklə 4,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
86 Unudulmaz Gülsarı Nə vaxtsa oxumuşdum ki, azadlıqda keçən bircə günün xatirəsi yüz il həbsxanada darıxmamağa yetər. Həyat, özü də azad həyat haqqında bu dəqiq fikri kim deyib, yada sala bilmirəm. Onu da bilmirəm ki, Qırğızıstanda baş verən son qanlı olaylardan doğan bu yazıya yuxarıdakı fikrin nə dəxli var? Yazının əvvəlində xeyli fikirləşib cavab tapmayanda istədim yerində deyil deyə adını unutduğum fikir adamının bu sözlərini atım getsin. Amma yazının sonunda bir də baxaram deyib, dəymədim. Niyə Qırğızıstanla bağlı yazıya bu sözlə başlamağım, bəlkə, mənə sonda aydın oldu... Bu ölkə haqqında çoxlaylı xatirələrimin birinci qatındakı duyğunun adı pərtlikdi. Niyə pərtlik, indi deyim! Əsgərliyin “uçebka” deyilən dövründə say- sız-hesabsız orta asiyalı əsgərin arasında iki qırğız hamıdan seçilirdi və mənimki onlarla tutduğundan çox vaxt bir yerdə olurduq. Onlar da əsgərliyə insti- tuta ara verib gəlmişdilər. “Manas”dan, Çingiz Ayt- matovdan xəbərdar olmağım, İssık-Kulu tanımağım, “Ağ gəmi” filmindən danışmağım onların yanında hörmətimi xeyli qaldırmışdı... Aytmatovun “Əlvida, Gülsarı” əsərini dünya ədə- biyyatının şedevrlərindən biri kimi təriflədiyim günün axşamı yerimə girəndə oxumadığım əsər haqqında ağızdolusu danışmağın yaxşı iş olmadığının fərqində idim. Özümə (ayıb işimə) onunla təskinlik vermişdim 87 ki, evə qayıdanda ilk oxuduğum elə bu əsər olacaq. Elə də oldu. Əsgərlikdən qayıtdığım yay “Əlvida, Gülsarı”nı oxudum. Oxudum və pərt oldum. Qabağı- ma qoyub uşaq kimi danladığım, Aytmatov kimi dahi- nin yerlisi olub, onun dünyalara dəyən “Əlvida, Gül- sarı” kimi sevgi dastanını oxumayan qırğızların yanın- da xəcalət çəkirdim, min kilometr aralı olsam da. Sən demə, Aytmatovun bu povestinin qəhrəmanı Gülsarı qız yox, at imiş. Onlar da mənim kimi qayıdıb bu əsəri oxuyacaqdılar və görəcəkdilər ki, Gülsarı qız yox, at adıdı. Bu at məsələsi məni pərt eləsə də, hər halda içimdə qırğızlara qarşı isti duyğu yaratdı. *** Qırğızıstana ilk səfərim 1995-ci ilin yayında oldu. Dünya Türk Gənclərinin növbəti qurultayı İssık-Kulda keçirilirdi. Tədbirə “Antenn” radiosunun prezidenti Rüstəm Əliyevlə getmişdik. Bu yerləri, dağları, gölü qədim türklərin müqəddəs yurdu kimi bizə təqdim edən millətçilər istədiklərinə nail olmuşdular, qan yad- daşımızı oyadıb buraları bizə sevdirə bilmişdilər. Fəxr duyduğun tarix ilk sevgi kimi adamı həyəcanlandırır. İndi də elə bilirəm ki, Ergenekon İssık-Kulun o üzün- də, Tanrı (Tyan-Şan) dağlarının saysız-hesabsız zirvə- lərinin birinin arxasındadı. Hər gün İssık-Kula elə girirdim ki, sanki xristianlar xaç suyuna girir – mü- qəddəs suya girməklə saflaşır, durulaşıram. O duyğu- ları sözlə izah etmək olmur, gərək yaşayasan. 88 Bir gün yenə yüyürüb adı isti olsa da, buz kimi soyuq suya baş vurdum. Nə qədər müqəddəs olur-ol- sun, suyla zarafat eləməzlər. Ayağımın altından yer qaçdı, batdım. Təkan verib qalxmaq ümidiylə ayağı- mın torpağa dəyməsini gözləyənəcən – gölün dibinə etdiyim “səfər” boyu keçirdiyim anlar yadıma düşən- də indi də ətim ürpəşir. Məni xilas edən çuvaşın ba- basına indi də rəhmət oxuyuram. *** Sonralar bu ölkəyə çox səfər elədim. Bir dəfə İssık-Kul sahilində, vaxtilə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin, başqa sözlə Moskva- nın tabeliyində olmuş “Avrora” sanatoriyasında kon- frans keçirilirdi. Müxtəlif ölkələrdən gələn qonaqlar bir vaxt SSRİ lideri Leonid Brejnevin istirahət elədi- yi hoteldə yaşayır, dünyanın dörd bir tərəfindən gəti- rilən ağac və güllərdən salınmış bağda gəzir, gölün sahilində özlərini günə verirdi. Daha on il əvvəl bo- ğulmağım da qorxulu gəlmirdi. Konfransın sessiyalarından birində Qırğızıstan Elmlər Akademiyasından qoca bir bioloq alim mövzu- nu qoyub İssık-Kul gölündən danışmağa başladı. Kon- fransın mövzusuna dəxli olmasa da, maraqlı çıxış edirdi deyə sözünü kəsmirdilər. O deyirdi ki, 1950-ci illərdə Ermənistanın Sevan gölündən təcrübə üçün balıq gətirmişdilər. Hər iki göl dağda yerləşdiyindən onların bitki və heyvanat aləminin oxşar və fərqli cə- hətlərini öyrənirmişlər. Təcrübə onunla nəticələnib ki, 89 gəlmə balıqlar hansısa yerli balıq növünün nəslini kə- sib. O, bunu çox ciddi fəlakət hesab edir və kənardan balıq gətirilməsini səhv qərar adlandırırdı. Gölün təbii faunası gəlmə balıqlar hesabına dəyişibmiş. Bu çıxışı dinləyə-dinləyə mənimlə üzbəüz oturan Helsinki Vətəndaş Assambleyası Ermənistan Milli Komitəsinin rəhbəri Nataliya Martirosyana baxırdım. Gələni saxlamazlar, akademikin sözünü kəsib belə bir replika atdım: “Yaxşı ki, Ermənistandan balıq gətirmisiniz, erməni gətirsəydiniz, indi burda qırğız qalmazdı”. Akademikin başa düşüb-düşmədiyini bil- mədim, amma xanım Martirosyan bərk incidi. Dilxor oldu, etiraz elədi, mənə də, təşkilatçılara da, sessiya vaxtı da, fasilədə də. Dostlar onu belə sakitləşdirdilər ki, Vahid zarafatcıl oğlandı, bunu pis niyyətlə deməz. Mən isə dediyim sözün gətirdiyi rahatlıqdan xoşhallanırdım. *** Hər dəfə Fərqanə vadisiylə Özbəkistandan Qırğı- zıstana keçəndə bir dünyadan başqasına düşdüyünü dərhal hiss edirsən. Qırğız sərhədçiləri və polislərinin davranışı, adamların sərbəstliyi Özbəkistanla müqayi- sədə xeyli azad ölkəyə gəldiyindən xəbər verirdi. “Asiyanın İsveçrəsi” adlandırılan bu ölkə özünün gö- zəl təbiətiylə adamı nə qədər heyran edirdisə, adam- larının yaşadığı səfalət də bir o qədər heyrətləndirirdi. Dağların zirvəsindən keçən xəyal üfüqlərində gör- düyün məkan insanın yox, Tanrının yaratdığı bir di- Yüklə 4,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|