Вагиф
Султанлы. Щечлик вадиси
119
vaxt idi ki, atı açıb başlı-başına buraxmışdı. Ancaq heyvan bu
cür sərbəstliyə, azadlığa alışmadığından heç yana çıxıb getmir,
evin, məhlənin həndəvərindəki otlaqlarda dolaşırdı. Hərdən ge-
cələr atın kişnərti səsini eşidirdi. At sahibinin başında nə isə bir
qəza olduğunu hiss eləmişdimi, nəydi, gecələr üzünü evə sarı
tutub uzun-uzun kişnəyirdi. Belə çağlarında o bu səsdəki çağırış
anlayırdı, ancaq qocalığın amansız əllərindən qopub bağın aya-
ğ
ındakı çəmənliyə enməyə güc-taqət tapammırdı, içərisindən
oyula-oyula qalırdı.
Səhərin səssizliyini pozan suyun səsiydi və bu səs suya
qarışmırdı, suyun üstüylə ləpir sala-sala çıxıb gedirdi.
Bütün bu bağ-bağat təzə pöhrəliklərə kimi öz əlindən çıx-
mışdı. İndi səhərin soyuğunda göy dumanda yuyunan ağaclara
baxdıqca onlara yazığı gəlirdi. Ağaclar niyə belə ağlaşırdılar?
Bir azdan doğan günəş ağacları göz yaşlarını qurudacaq, onlar
yenə heç nə olmayıbmış kimi xoşbəxt-xoşbəxt gülümsəyəcək-
lər.
Səhər dumanı bağa-bağçaya, ağacların yarpaqlarına, göy-
lüyə çökmüşdü, çayın üstündən asılmışdı. Ona elə gəlirdi ki, in-
san ömrü də bu duman kimidi, hiss olunmadan çəkilib gedir,
yerində boşluq qalır, kimsəsizlik qalır. Bunu bütün varlığıyla
dərk eləyə-eləyə ömrün sovuşduğunu anlayammırdı, insanı heç-
liyə aparan amansız, qaçılmaz həqiqətlə heç cür barışammırdı.
Qoca ağlına da gətirmirdi ki, bir vaxt gələcək, nəfəsi
bağın-bağçanın, göylüyün, boz yovşan topalarının üstüylə ağır-
ağır çıxıb gedən bu dumana qarışmayacaq. «İnsanın sonu tor-
paqdısa, həyatın tükənib torpağa qarışması qaçılmazdısa, ölüm-
lə hər şey qurtarırsa, bəs onda sonsuzluq nədi, əbədiyyət nədi?!
Niy insan özünə belə şeylərlə təsəlli verir, niyə insan təsəllilərə
allanır...».
Dumanın içərisindən atın kişnərti səsini eşitdi. Ürəyi elə
atlandı ki, az qaldı huşunu itirə. Çəpərin payalarından tutub
güclə ayaq üstə dayandı. «Görən at niyə kişnəyir bu vədə? Sa-
hibinin yaxınlıqda, çəpərin döşündə olduğunu bilirmi? Səhərin
gözü açılmamış bu nə çağırışdı belə? Səs yaxından gəlir, heyf,
dumandan heç nə görmür...».
Вагиф
Султанлы. Щечлик вадиси
120
Çağırmaq istədi, ancaq səsi çıxmadı. Elə bil səsi içəri-
sində düyün düşmüşdü.
Quşlar çığırışa-çığırışa başının üstündən uçub getdilər.
Səsdən sümükləri səksəndi. Başını qovzayıb səmaya baxdı,
səhər dumanından heç nə seçəmmədi. İçərisinin hansı bir əza-
sısa elə bil dumana qarışdı, quşların səsinə qoşulub uça-uça
uzaqlaşdı. «Bir az yüngülləşsin, gərək çal-çəpərə əl gəzdirə,
dağılıb gedib, təzədən kollanmalıdı–böyürtkənin əsl çalınan
vaxtıdı. Yoldan ötən elə düşünər ki, həyət-baca yiyəsizdi. Nar
kolları, üzüm tənəkləri budanmalıdı, bu gün-sabah qış kəsdi-
rəcək qapının ağzını. Bağın ayağındakı qızılavarı da çalıb ya-
ğ
ışlar düşməmiş tayanın başını bitirməlidi. Bircə xəstəlik so-
vuşa, bircə yüngülləşə...». Bütün bunları düşünə-düşünə özün-
dən sonra bir dünya aydınlıq qoyub gedən səhər dumanından
gözlərini çəkəmmirdi.
Qocanın ağlına da gəlmirdi ki, bağın-bağçanın, göylüyün,
sututar yerlərin üstüylə ağır-ağır çıxıb gedən bu duman onun
ömrünə çökən sonuncu dumandı.
1984, Bakı
Вагиф
Султанлы. Щечлик вадиси
121
YARPAQSIZ BUDAQLARIN
YAŞIL NƏĞMƏSİ
Qara zurnanın səsi adamları evdən bayıra çıxarır, sehr
kimi, tilsim kimi çəkə-çəkə toy evinə gətirirdi. Ayaqlar qarışqa
kimi bu səsin qaynadığı yurda tələsirdilər.
Sona qarı mağarın bir güncündə əlləri qoynunda bitib
durmuşdu. Üzünə, gözlərinə dünyanın əzabı çökmüşdü. Qara
zurnanın səsi qara yel kimi içərisini dalğalandırırdı. Bir az
qabaq bu səs onu da yatağından qaldırıb xəstə-xəstə mağara
çəkib gətirmişdi. Ancaq indi qarı onu xəstə yatağından qoparıb
gətirən zurna səsini eşitmirdi, tamam özgə, indiyəcən eşitmədiyi
uzaq bir səs eşidirdi.
Onu heç kəs toylarda gördüyünü xatırlayammazdı; ma-
ğ
arda görünməz bir yerdə dayanar, gizlin-gizlin qulaq asar, son-
ra da xəbərsi-ətərsiz çəkilib gedərdi.
Sona o səsin sehrinə düşüb hər şeyi unutmuşdu. O səsdən
savayı heç nə eşitmirdi, eşidəmmirdi. ...O səs hayandan gəlirdi
belə? Birdən-birə xəyalı körpəliyinə uçdu, yaddaşının ən uzaq
torpanlıqlarında ay doğdu.
... Günəşli bir yaz günü, ağacların ağ-çəhrayı çiçəklər
gətirən vaxtı balaca Sona uşaqlarla gizlənparç oynayırdı; qaçıb
tut ağacının iri yaşıl yarpaqlı budaqları arasında gizlənmişdi, nə
qədər axtarırdılarsa, tapammırdılar onu.
Bu, indiki kimi yadındaydı.
Sonra uşaqlar onu axtara-axtara düzü-dünyanı yorub əl-
dən-ayaqdan salmışdılar. Kor-peşman evlərinə dağılışmaq istə-
yəndə Sona qışqıraraq özünü budaqların arasından yerə burax-
mış, güllü çit donu quru budağa ilişib cırılmış, müvazinətini
itirərək boynu üstə yerə gəlmişdi.
Bunlar da yadındaydı.
Sağalandan sonra Sona yenə gizlənparç oynayırdı. İllər
ötdükcə uşaqlar biri-birinin bəhsinə böyüyürdülər, təkcə Sona
böyümürdü, boy əvəzinə belinin qozu dikəlib qalxırdı.
İ
ndi o günləri xatırlaya-xatırlaya ürkək-ürkək mağarı sü-
zürdü. Gəlini üzü duvaqlı yuxarı başda sağdışla soldışın ara-
Dostları ilə paylaş: |