ВәҺҺабијЈӘтин сијаси тарихи тарихи
Yüklə 4,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
184 himayə etdi. Amma Suriya və İraq rəhbərləri onun pan-islamizm nəzəriyyəsini mütləq monarxiyanın qorunub saxlanması üçün müştərək bir sığorta olaraq təqdim etdilər. 1965-ci ildə Feysəl ilə Nasir arasında Yəmən hadisələri barəsində bir müqavilə imzalandı və “belə qərara alındı ki, Feysəl Yəmənin inqilabi dövlətinin hərbi işlərinə müdaxilə etməkdən, İmam Əl-Bədrə kömək etməkdən əl çəksin. Misir dövləti də söz verdi ki, öz qüvvələrini Yəməndən geri çağırsın. Səudilərin Misirdə dondurulmuş olan bəzi sərmayələrini azad etsin.” 1 Həqiqətdə Feysəl və Nasirin bu müqavilədəki əsas hədəfi hər birinin öz məqsədini yerinə yetirmək üçün ödəməli olduğu ağır gəlirlərin aradan qaldırılması idi. Bundan əlavə, Feysəl nəzərdə tutmuşdu ki, onun Nasirlə düşmənçiliyinin aradınca ehtimal verilən təhlükələrdən qorunsun. Buna əsasən, Nasir Ərəbistana etdiyi səfərdə Feysələ təklif edib bildirdi ki, İngilis qüvvələrinin Yəmənin cənubundan çıxarmaqla eyni zamanda Misir dövləti öz qüvvələrini oradan çıxarmağa razıdır. Feysəl də Yəməndə hakimiyyət uğrunda mübarizə aparanları himayə etməməsin söz verdi. Bu müzakirələrdə Feysəlin əsas məqsədi qüvvələrin yeniləşdirilməsi, ordunun sahmana salınması və gücləndirilməsi, həmçinin məntəqənin siyasi səhnəsində fəal olması idi. Buna görə də Nasir ingilislərin təyin olunmuş vaxtda Yəməni boşaltmayacaqlarından və Feysəlin İran şahı ilə müzakirə aparmasından agah olduğu zaman lazım olan hər vaxta qədər misirli qüvvələr Yəməndə qalacaqlarını bildirdi. Bundan əlavə, səudilərin daxili müharibələrdə məhv edilməsi ilə əlaqədar uzun müddətli strateji planlar irəli sürmüşdü. Bu barədə cənab Şirazi belə yazır: “...Belə nəzərə çarpır ki, o zaman şərqdə biri Ərəbistan yarımadasının xalq birliyinin (onlar Ərəbistan respublikası yaratmaq fikrində idilər), digəri isə əmir Təllalın və şahzadələrin havadarlarının vasitəsi ilə bir-birindən ayrı ən azı iki məkrli plan cızılmışdı.” 2 Beləliklə, Feysəl ölkədaxili çətinliklər və təhlükələrlə qarşılaşdı. Bu dövrdə Britaniya dövləti Ərəbistan yarımadasının Fars körfəzinin Şeyx yaşayan məntəqələrində ödəməli olduğu ağır büdcəyə görə öz hərbi qüvvələrini məntəqədən çıxartdı. İngilis qoşunlarının məntəqədə olmamasından yaranan boşluğu İran şahı doldurdu. Ərəbistan da Amerika düşərgəsində qərar tutdu (İran şahı da həmin cərgədə idi) və məntəqənin müdafiə məsuliyyəti Feysələ həvalə edildi. Ərəbistanın hərbi büdcəsi kəskin şəkildə artmağa başladı. Çünki, ingilislər vəhhabilərin ağ ordusuna təlim vermələrindən əlavə qərb 1 “Böyük İslam Enskilopediyası”, 2-ci cild, səh.37. 2 Fuiyə Klevd, “Nizami-Ali-Səud”, səh.144 185 silahlarını sel kimi Ərəbistana axıtmağa başladılar. Feysəl qərb düşərgəsinə daxil olmaqla çalışırdı ki, Nasirin millətçilik və sosialist təmayülləri qarşısında “müqəddəs İslam məkanlarının qoruqçusu” ünvanı ilə öz mövqeyini möhkəmlədə bilsin. Feysəl öz hədəflərinə çatmaq üçün müsəlman dövlətləri arasında “islam müqaviləsi” yaratmaq təklifini irəli sürdü. Yalnız Pakistan, Türkiyə, keçmiş İran, Mərakeş, Sudan və İordaniya kimi mühafizəkar və mürtəce rejimlər Feysəlin təklifini təsdiq etdilər (onlar öz mövqelərindən qorxurdular). Amma onun Nasirə və onun düşüncələrinə zərbə vurmaq üçün göstərdikləri səyləri Nasirin onun əleyhinə apardığı ifşaçılıq təbliğatları ilə qarşılaşıb aradan getdi. 1967-ci ildə Ərəb-İsrail müharibəsinin başlanması Feysəli, Nasirin onun əleyhinə görə biləcəyi tədbirlərdən amanda saxladı. Amerikanın Feysəllə Nasir arasında yaratdığı ixtilaflarda əsas hədəfi vəhhabilərin mümkün qədər sürətlə silahlandırılması və özlərinin yararsız hala düşmüş və istifadəsiz sayılan silahlarını onlara satmaqdan əlavə, mütərəqqi İslam-Ərəb fikirləri müqabilində vəhhabi rejimini himayə etmək idi. Feysəl də baş verən müxtəlif hadislərdə özünün Amerikaya bağlılığını göstərirdi. 1967-ci ildə Ərəb-İsrail müharibəsinin başlanması ilə eyni zamanda Feysəl yalnız İordaniyaya kiçik bir ordu göndərməklə kifayətləndi və onu da İsrail özünün bütün hədəflərinə nail olduqdan sonra müharibə meydanına daxil etdi. Feysəlin bu tədbiri bir növ nümayiş idi, siyasi xarakter daşıyırdı və ümumxalq fikirlərinin təzyiqindən törənmişdi. O, müharibənin müqəddəratından nigaran olmaqdan daha çox ölkə daxilində amerikalı ərbablarının əleyhinə baş verəcək hərəkatlardan nigarançılıq hissi keçirirdi. Belə ki, müharibənin başlanmasından sonra “Ərəbistan əhalisi Amerikanın Zəhrandakı konsulluğuna hücum etdilər. Rəsut-Tənvirədə iş o yerə çatdı ki, silahlı atışmalar başlandı və həm amerikalılardan, həm də ərəblərdən bir neçəsi yaralandı. Feysəl ordu başçılarından bir neçəsini tutdu və hərbi hökumət qanunlarına keçdi.” 1 Feysəlin amerikalılara və onun qərbdəki müttəhidlərinə zərbə vurulmasının qarşısını almaq üçün gördüyü tədbirlərə baxmayaraq, (ərəblər tərəfindən göstərilən) daxili və xarici təzyiqlər nəticəsində zahirdə Amerikaya və İngiltərəyə olan neft ixracı kəsildi. Hətta Ərəb ölkələri başçılarının konfransında (Xartum, 1967) “Ərəb mütəhhid respublikası”na meyl göstərdi. Amma altı günlük müharibənin İsrailin xeyrinə tamam olması və Nasirin məhv edilməsi nəticəsində Amerikaya neft embarqosunu qısa zaman nəzər ərzində ləğv etdi və onun müttəhid 1 “Böyük İslam Enskilopediyası”, 2-ci cild, səh.34 Yüklə 4,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|