VəLİyev dünyamali əMİr oğLU
Yüklə 3,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
85 bir şəraitdə yüksələn bir xətlə cərəyan edir. Müəssisələrin sayı qeyri-sabitlik göstərsə də, orada işləyənlərin sayı və məhsul buraxılışının həcmi dinamik şəkildə artır. C ə dv ə l 4. 3 Azərbaycanda kiçik müəssisələrin inkişafının əsas göstəriciləri İllər Fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı, vahid İşləyənlərin sayı, nəfər cəmi Orta hesabla bir müəssisədə Orta aylıq əmək haqqı, manat Məhsulun (işlərin, xidmətləri) həcmi, mln. manat 1990 4611 92186 20 22, 4 0, 06 1995 7226 59406 8 7, 7 56, 9 1996 13229 86708 6 7, 5 126 1997 16027 94847 6 7, 2 194, 1 1998 16504 114893 7 10, 2 241, 1 1999 19063 83756 4 30, 1 278, 2 2000 24254 99778 4 33, 9 434, 4 2001 25121 118714 5 33, 6 433, 1 2002 24721 125804 5 52, 6 724 2003 21178 187521 9 56, 4 1083, 9 2004 19462 135831 7 73, 9 1420, 7 2005 14410 105663 7 51, 2 673, 2 2006 12232 90134 7 81, 7 719, 9 1990-1998-ci illərdə kooperativlər daxil olmaqla Azərbaycanın Statistik Göstəriciləri, 2007, s. 112-113. 4. 3. Yeni cəmiyyət quruculuğunun möhkəm iqtisadi təməli - qlobal üfüqlərə doğru aparan magistral xətdir. Köklü iqtisadi islahatlar yeni cəmiyyətin və dövlət quruculuğunun möhkəm zəminini təşkil edən iqtisadi bazisi formalaşdırmağa başladı. K. Marksın belə bir müddəası bu gün üçün də əhəmiyyətlidir: «Cəmiyyətin müəyyən ictimai şüuruna uyğun gələn hüquqi və siyasi üstqurumu cəmiyyətin iqtisadi strukturu real bazis üzərində yüksəlir». [268, Q. 1, s. 97] «İnformasiya cəmiyyəti: iqtisadiyyat, cəmiyyət və mədəniyyət» adlı fundamental əsər yazmış amerikan sosioloqu Manuel Kastels də öz tədqiqatlarını həmin ideya əsasında aparır və göstərir: «Yeni dünya ikinci minilliyin sonunda formalaşır. O, 60-cı illərin sonu, 70-ci illərin əvvəllərində üç avtonom prosesin tarixi qovşağında yaranmışdır: 1. informasiya texnologiyasında inqilab; 2. kapitalizm və etatizmin böhranı və onların sonrakı restruktizasiyası; 3. libertarianizm, insan hüquqları uğrunda mübarizə, feminizm, ətraf mühitin qorunması kimi mədəni-sosial hərəkətlərin çiçəklənməsi. Həmin proseslər arasında qarşılıqlı təsir və onlardan doğan reaksiya yeni dominant sosial strukturu, şəbəkə cəmiyyətini, yeni qlobal / informasiya iqtisadiyyatını və yeni mədəniyyəti - real virtual mədəniyyəti yaratdı. Həmin iqtisadiyyatın, həmin cəmiyyətin və həmin mədəniyyətin əsasında duran məntiq, həmçinin qarşılıqlı əlaqədə olan ictimai hərəkətlərin və sosial institutların əsasını təşkil edir». [188, s. 492] İnkişaf etmiş müasir iqtisadiyyat, modern iqtisadi bazis cəmiyyətin siyasi və sosial strukturunun da modernləşməsinin vacib şərtidir. Belə ki, Adam Przevorski demokratiyanın yaranmasını sosial- iqtisadi şəraitlə siyasi şəraitin kəsişmə nöqtəsində görür. M.Duverqer və S. P. Huntinqton kimi tanınmış politoloqlar demokratiyanı «varlı millətlərin siyasi sistemi» hesab edirlər. Huntinqtona görə, «yoxsulluq demokratiyanın ən əsas maneəsidir» və demokratiyanın gələcəyi iqtisadi inkişafın gələcəyindən asılıdır. İqtisadi inkişafın maneələri demokratiyanın yayılmasına mane olan amillərdir. Duverqer haqlı olaraq hesab edir ki, demokratiya hər kəs üçün, «xalqın hər qrupu üçün» müstəqillik deməkdir. «Bu da məlum bir yaşayış səviyyəsini, məlum baza təhsilini, məlum sosial bərabərliyi və məlum bir siyasi tarazlığı» tələb edir. [73, cild II, s. 583] 86 Beləliklə, Heydər Əliyevin radikal iqtisadi islahatlar strategiyası, İlham Əliyevin iqtisadi inkşafın diversifikasiyası əsasında sürətli iqtisadi yüksəliş strategiyası yeni cəmiyyət quruculuğunun fundamental əsasıdır. Yüksələn xətlə inkişaf edən iqtisadi bazis cəmiyyətin transformasiyasının əsasını təşkil etdi; ölkənin qlobal üfüqlərə doğru inamla addımlaması üçün əsaslı zəmin yaradır. Bunlar aşağıdakılardan ibarətdir: 1. İqtisadi sabitlik təmin olunmuşdur. 2. Ölkənin təbii sərvətləri üzərində milli hegemonluq bərpa edilmiş və həyata keçirilən uğurlu neft strategiyası sayəsində zəngin neft ehtiyatları geniş miqyasda mənimsənilməyə və ölkənin ehtiyaclarının ödənilməsinə yönəldilməyə başlamışdır. 3. Köklü iqtisadi islahatlar nəticəsində bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə əsaslanan iqtisadi strukturun formalaşması istiqamətində ciddi addımlar atılmış, özəl bölmə cəmiyyətin inkişafının aparıcı qüvvəsinə çevrilmişdir. 4. Torpağın kəndlilərə təmənnasız verilməsi nəticəsində kəndlərdə yeni istehsal münasibətləri formalaşmağa başlamışdır. 5. Azərbaycan dövlətinin sosial yönümlülüyü ciddi şəkildə artmış, «qara qızılın, insan qızılına» çevrilməsi üçün genişmiqyaslı tədbirlər sistemi həyata keçirilməyə başlanmışdır. 6. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlərin bərabərhüquqlu subyektinə çevrilmişdir. Açıq qapı siyasətinin ardıcıl olaraq tətbiq olunması, xarici iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsi ölkənin beynəlxalq əmək bölgüsünün üstünlüklərindən səmərəli istifadə olunması üçün yeni imkanlar yaratmışdır. Sürətli iqtisadi inkişafın əsas göstəriciləri: ÜDM-un dinamikası. Ölkənin sosial-iqtisadi inkişaf səviyyəsinin müəyyən edilməsi üçün BMT göstəricilər kompleksi müəyyən etmişdir. Bu göstəricilərə aşağıdakılar daxildir: sənayeləşmə, şəhərləşmə, orta təbəqənin genişliyi, insan inkişaf indekslərinin dinamikası, ÜDM, adambaşına ÜDM, yaşayışın keyfiyyəti, iqtisadiyyatda qeyri-mütənasiblik səviyyəsi, təhsil, səhiyyə, rabitə və nəqliyyatın vəziyyəti. Bu göstəricilər arasında ÜDM və adambaşına milli gəlir göstəriciləri özünəməxsus yer tutur. Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan hökumətinin həyata keçirdiyi radikal iqtisadi islahatlar nəticəsində müstəqilliyin ilk illərində ölkədə dərinləşən dərin sosial-iqtisadi böhranın qarşısı tam alınmış və sabit inkişaf istiqamətində dönüş yaradılmışdır. 2003-cü ildən ölkə dinamik inkişaf mərhələsinə daxil olmuşdur. C ə dv ə l 4. 4 Ümumdaxili məhsul* İllər Cəmi Adambaşına mln. manat mln. ABŞ dolları manat Dollar 1990 1, 5 2443, 3 207, 8 346, 3 1991 2, 7 703, 1 373, 6 98, 3 1992 24, 1 1309, 8 3318, 6 180, 4 1993 157, 1 1326, 9 21302 179, 9 1994 1873, 4 1629, 3 250568 217, 9 1995 2133, 8 2415, 2 282, 1 319, 3 1996 2732, 6 3190, 8 357, 5 416, 1 1997 3158, 3 3960, 7 409, 2 513, 2 1998 3440, 6 4446, 4 441, 5 570, 6 1999 3775, 1 4583, 7 480, 1 582, 9 2000 4718, 1 5272, 8 595, 1 665, 1 2001 5315, 6 5707, 7 665, 2 714, 3 2002 6062, 5 6235, 9 752, 9 774, 4 2003 7146, 5 7276 880, 8 896, 8 2004 8530, 2 8680, 4 1042 1060, 3 2005 12522, 5 13238, 7 1513, 9 1600, 4 2006 17735, 8 19852 2120, 3 2373, 3 2007 25228, 1 29399, 9 2980 3473, 9 *[44, 2006, s. 365; 41, 43 2008, s. 60] 1991-1995-ci illər ərzində istehsal olunmuş ÜDM hər il 13-20% azalırdısa, bu azalma 1995-ci ildə dayandırılmış və 1996-cı ildə onun fiziki həcm indeksi əvvəlki ilə nisbətən 13% artmış və cədvəl № 3. 3. Yüklə 3,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|