VəLİyev dünyamali əMİr oğLU
Yüklə 3,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
77 manatın ABŞ dollarına nisbətən məzənnəsi isə devalvasiyaya uğramamış, sabit olaraq qalmışdır. [46, 1998, s. 14] İstehlak qiymətlərinin indeksi kəskin şəkildə azaldılmağa başladı. Belə ki, mallar və xidmətlər üzrə qiymət indeksi 1994-cü ildə özündən əvvəlki ilə nisbətən 1763, 5%, 1995-ci ildə 511, 8%, 1996-cı ildə 119, 9%, 1997-ci ildə 103, 7% və 1998-ci ildə isə 99, 2% təşkil etmişdir. [44, 1999, s. 258] 1995-96-cı illərdə yaranmış əlverişli makroiqtisadi sabitlik şəraitindən istifadə edərək 1997-1998- ci illərdə ölkədə iqtisadi islahatların yeni mürəkkəb mərhələsinə - struktur islahatlar mərhələsinə- başlandı. Xüsusi Dövlət proqramına uyğun olaraq ölkədə genişmiqyaslı özəlləşdirməyə başlanmış, iqtisadiyyatın əsas sahələrindən olan aqrar sferada torpağın xüsusi mülkiyyətə verilməsi istiqamətində radikal islahatlar aparılmış, yeni iqtisadi tələblərə cavab verən maliyyə sektorunun, onun vacib hissəsi olan bank sisteminin formalaşdırılması, dövlət banklarının yenidən qurulması istiqamətində radikal addımlar atılmışdır. İqtisadi islahatların mühüm istiqamətləri kimi ölkədə özəlləşdirmə proqramının həyata keçirilməsi azad sahibkarlığın və şəxsi təşəbbüskarlığın inkişafına şərait yaratmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu 1998-ci ilə qədər 28 mindən çox kiçik müəssisə özəlləşmiş və demək olar ki, kiçik özəlləşdirmə başa çatmışdır. 1997-ci ildən başlayaraq özəlləşdirmədə həlledici mərhələ olan böyük özəlləşdirməyə - orta və iri dövlət müəssisələrinin səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilməsi prosesinə başlanmışdır. Təkcə 1998-ci ildə 800-dən çox orta və iri dövlət müəssisələri səhmdar cəmiyyətlərə çevrilmişlər. Beləliklə, ölkədə makromaliyyə sabitliyinin təmin edilməsinin, bazar münasibətlərinn formalaşdırılmasının əsas şərti olan iqtisadiyyatın idarə olunmasının bütün istiqamətlərdə liberallaşdırılmasının, bazar iqtisadiyyatının bütün atributlarının yetişməsinə iqtisadi və hüquqi islahatlar aparılması yolu ilə zəruri mühitin yaradılmasının və əsaslı struktur islahatlarının aparılmasının məntiqi nəticəsi olaraq 1989-cu ildən sonra davam edən iqtisadi tənəzzül dayandırıldı və Ümumi Daxili Məhsulun həcminin aşağı düşməsinin qarşısı alındı. C ə dv ə l 3. 5 MDB ölkələrində ÜDM-ün fiziki həcm indeksi (sabit qiymətlərlə əvvəlki ilə nisbətən faizlə)* 1995 1996 1997 1998 1999 Azərbaycan 88, 2 101, 3 109, 8 110 107, 4 Ermənistan 106, 9 105, 9 103, 3 107, 3 103, 3 Belarus 89, 6 102, 8 111, 4 108, 4 103, 4 Gürcüstan 102, 6 111, 2 110, 7 102, 9 103 Qazaxıstan 91, 8 100, 5 101, 7 98, 1 101, 7 Qırğızıstan 94, 6 107, 1 109, 9 102, 1 103, 6 Moldova 98, 1 94, 1 101, 6 93, 5 95, 6 Rusiya 95, 6 96, 6 100, 9 95, 1 103, 2 Tacikistan 87, 6 83, 3 101, 7 105, 3 103, 7 Türkmənistan … … … … … Özbəkistan 99, 1 101, 7 105, 2 104, 4 104, 4 Ukrayna 87, 8 90 97 98, 1 99, 6 MDB üzrə orta göstərici 94, 7 96, 8 101 96, 4 102, 9 * [238, 2000, s. 18] Cədvəldən (3. 5) göründüyü kimi iqtisadi tənəzzülün qarşısı nəinki alınmış, hətta 1996-cı ildə onun artımına nail olunmuşdur. 1996-cı ildən 1, 3% olan iqtisadi artım 1997-ci ildə 5, 8%-ə çatmışdır. Real sektordakı bu canlanma Cənubi-Şərqi Asiyada və qonşu Rusiyada baş vermiş dərin maliyyə böhranına baxmayaraq 1998-ci ildə daha da inkişaf etmişdir. 1998-ci ilin yekunları respublikanın sosial-iqtisadi inkişafında müsbət meyllərin ildən-ilə möhəmləndiyi, bu prosesin dönməz xarakter almasını göstərir. Az bir zamanda Azərbaycan iqtisadi inkişafın artım sürətinə görə possovet respublikaları arasında qabaqcıl mövqeni tutmağa və lider olmağa başladı. (bax: cədvəl 3. 5) Azərbaycanda iqtisadi artım sürəti 1995-ci ildən başlayaraq MDB üzrə orta göstəricidən xeyli yüksək olmuşdur. Beləliklə, Azərbaycan Respublikasınlın Prezidenti İlham Əliyevin göstərdiyi (10 may 2004-cü il) kimi: “Ümumilli lider Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan beynəlxalq təcriddən 78 çıxdı. Bu gün Azərbaycan beynəlxalq aləmdə çox görkəmli yer tutur, beynəlxalq təşkilatların üzvüdür, onlarda fəal iştirak edir. Bütün dövlətlər tərəfindən tanınır. Azərbaycanın böyük hörməti var. Artıq demək olar ki, regional məsələlərdə Azərbaycanın sözü həlledici sözdür. Azərbaycanın iştirakı olmadan bölgədə heç bir regional layihə keçirilə bilməz. Beləliklə, Azərbaycan region üçün mərkəzə çevirilibdir. Bizim nüfuzumuz artır, gücümüz artır. Bu, bizə imkan verəcək ki, qarşımızda duran bütün məsələləri öz xeyrimizə həll edək. Bütün bunlar Heydər Əliyevin xidmətləridir”. 79 İQTİSADİ SİSTEMİN TRANSFORMASİYASI – HEYDƏR ƏLİYEV VƏ İLHAM ƏLİYEVİN İNKİŞAF STRATEGİYASININ APARICI XƏTTİDİR B iz yaln ı z m ü st ə qilliyi b ə rpa ed ə nd ə n sonra siyasi islahatlara ba ş lam ışı q v ə tarix bax ı m ı ndan ç ox q ı sa m ü dd ə t ə rzind ə b ü t ü n laz ı m ı t ə dbirl ə r g ö rm üşü k. Az ə rbaycanda siyasi sistem yarad ı l ı b, siyasi t ə sisatlar yarad ı l ı b v ə m ö hk ə ml ə nib, Az ə rbaycan beyn ə lxalq t əş kilatlarla ç ox u ğ urlu v ə qar şı l ı ql ı h ö rm ə t ə sas ı nda ə m ə kda ş l ı q edir. İlham ƏLIYEV Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n Prezidenti 4. 1. Mülkiyyət münasibətlərinin yenidən qurulması–iqtisadi islahatların təməlidir. U lu öndər Heydər Əliyev iqtisadi inkişaf strategiyasını formalaşdırmağa və inkişaf etdirməyə iqtisadi islahatların və idarəçiliyin təməl prinsiplərindən başladı. O 1993-cü ildə bütün dünyaya bəyan etmişdir ki: “Azərbaycan dövlətinin strateji yolu yalnız demokratiya, sərbəst iqtisadiyyat prinsiplərinin bərqərar olması və bazar iqtisadiyyatı, sahibkarlıq yoludur”. Azərbaycanda dövlət müstəqilliyyinin strateji kursunun hazırlanmasında mühüm xidmətləri olan Akademik Ramiz Mehdiyevin qeyd etdiyi kimi “Azərbaycanın uğurlu iqtisadi siyasəti iqtisadi inkişafın üç ümdə prinsipinə əsaslanır: 1) bazar rəqabəti; 2) iqtisadiyyatın idarə edilməsinin bütün sahələrinin (valyuta bazarı, ticarət əlaqələri və münasibətləri, bank-maliyyə bazarı və s. ) liberallaşdırılması; 3)bütün mülkiyyət formalarının pluralizmi. Uğurlu iqtisadi siyasət aparılmasında sənayenin müxtəlif sahələrinə sərmayə qoyuluşlarının təmin olunması, əhalinin ödəmə qabiliyyətinin yüksəldilməsi və xarici borcların yenidən strukturlaşdırılması mühüm rol oynayır. İqtisadiyyatdakı bütün bu yeni meyllər güclü və səmərəli dövlətçiliyin qurulmasına da kömək etmişdir”. [76, s. 271] Mülkiyyət - bütün ictimai münasibətlər sisteminin təməlidir. Cəmiyyətdə bölgü, mübadilə və istehlak mülkiyyət formasından birbaşa asılıdır. Sovet İttifaqında istehsal vasitələri üzərində formalaşmış total ictimai (dövlət) mülkiyyət və onun əsasında fəaliyyət göstərən inzibati-amirlik sistemi tam iflasa uğradı. Müstəqillik illərində iqtisadi sistemin səmərəliliyinin və sürətli iqtisadi inkişafın təmin olunması, müxtəlif əhali qrupları arasında ictimai və iqtisadi maraqların daha optimal nisbətinin yaradılması bazar iqtisadiyyatına keçilməsini və mülkiyyətin müxtəlifliyini tələb edirdi. Çünki cəmiyyətdə mülkiyyət formalarının müxtəlifliyi məhsul istehsalı, onun istehlakçıya çatdırılması prosesində rəqabətin yaranmasına və bunun vasitəsilə məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına şərait yaradır. Məhz buna görə də müstəqillik əldə edildikdən dərhal sonra mülkiyyət münasibətlərinin dəyişdirilməsi Azərbaycanda iqtisadi islahatların aparıcı xəttini təşkil etməyə başladı. 9 noyabr 1991-ci ildə qəbul edilmiş Mülkiyyət haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu ölkəmizdə iqtisadi münasibətlərin və yeni iqtisadi sistemin formalaşmasının əsasını qoydu. Onun qiymətli cəhəti ondan ibarətdir ki, ölkədə mülkiyyətin 95 faizindən çoxunun dövlətə mənsub olduğu bir dövrdə qəbul edilmiş və xüsusi mülkiyyətin dövlət mülkiyyəti ilə yanaşı fəaliyyət göstərmək hüququ rəsmiləşdirilmişdir. [89, 19] Qanunda mülkiyyət hüququ, mülkiyyət hüququnun obyektləri, mülkiyyət hüququnun subyektləri, mülkiyyət formaları, əşya hüququ kimi maddələr verilmişdir. Ümummilli lider Heyder Əliyevin rəhbərliyi ilə 1995-ci ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında mülkiyyətin müxtəlifliyi Konstitusiya hüququ səviyyəsinə yüksəldilmişdir. Konstitusiyada birmənalı olaraq təsbit edildi: I. Mülkiyyət toxunulmazdır və dövlət tərəfindən müdafiə olunur. II. Mülkiyyət dövlət mülkiyyəti, xüsusi mülkiyyət və bələdiyyə mülkiyyəti növündə ola bilər. III. Mülkiyyətdən insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları, cəmiyyətin və dövlətin mənafeləri şəxsiyyətin ləyaqəti əleyhinə istifadə edilə bilməz. Mülkiyyət hüququ cəmiyyətin ən mühüm konstitusiya hüququ kimi Konstitusiyada öz əksini tapmış və qəbul edilmiş bir çox qanunlarla onun hüquqi bazası yaradılıb inkişaf etdirilmişdir. Mülkiyyət hüququnun reallaşdırılması, özəl təşəbbüskarlığın və sahibkarlığın ictimai həyatda öz Yüklə 3,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|