Video cekilish texnologiyasi cdr
Montaj yolu ilə materialın təsir gücünün artırılması
Yüklə 0,99 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Montaj yolu ilə materialın təsir gücünün artırılması
- Xronologiyanın pozulması
- Keçidi əsaslandırmaqdan ötrü planın məzmunundan yararlanın
- Kamera vasitəsilə yaradılan keçidlər
- §39. Montaj prosesində səs
- Fonoqram elementlərinin seçilməsi
- Səs bölümlərinin (seqmentlərinin) ardıcıl yerləşdirilməsi
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT
- MÜNDƏRİCAT I FƏSİL
- II FƏSİL VİDEOKAMERADAN İSTİFADƏ
- III FƏSİL İŞİQLANDIRMA
- IV FƏSİL SƏS
- V FƏSİL VİDEOLENTİN MONTAJI
- ÝЦЛЯÐ ЯЛИЯШÐЯÔ ЯЛИÉÅÂÀ
120 Montaj yolu ilə materialın təsir gücünün artırılması Dinamik montaj hadisələri, sadəcə, məntiqi ardıcıllıq göstərmək üçün deyil, çəkilmiş səhnənin seyrçiyə təsirini maksimum gücləndirməkdən ötrü tətbiq edilir. Buna görə də dinamik montaj üçün planların seçilməsi ardıcıl montaj kadrlarının seçilməsindən fərqlənir. Dinamik montaj olayların bir qədər qabarıq və dramatik təqdiminə, kəskin rakurslara, çox iri planlara və s. üstünlük verir və bu baxımdan məqsədi, sadəcə, hadisələri göstərmək olan ardıcıl mon tajdan se çilir.
Dinamik montajda hadisələrin xronoloji qaydası teztez pozulur. Yəni öncə bir, sonra digər olayı ardıcıl şəkildə göstərmək yerinə (ardıcıl montaj edildiyi kimi dinamik montajda ayrıayrı vaxtlarda və ya eyni zamanda, ancaq müxtəlif yerlərdə baş verən hadisələrin əvəzləmə üsulu ilə göstərilməsi – paralel montaj tətbiq olunur). Onların başlıca açıqlama xəttinə münasibətdə montajçı geriyə (flash back), yaxud irəliyə keçid effekti (flash forward) yaratmaqla, keçmiş və gə ləcək zamanları göstərən planları da növbələşdirə bilər. Montaj ritmi Ardıcıl montaj zamanı keçidlərin ritmini, adətən, göstərilən hadisənin ritmi (ya iştirakçıların hərəkətləri, ya da dialoqla) müəyyənləşdirir. Dinamik mon tajda ritm hadisəyə nisbətən kənar amillərdən daha da asandır. Daha çox ya yılmış iki üsul – musiqiyə və zamana görə montajdır. Musiqi əsasında montaj dedikdə, musiqi əsərinin ritminə və ya melo diya sına uyğun olaraq əlaqəli və ya əlaqəsiz planların birbirinə calağı – yapış dı rılması nəzərdə tutulur. Belə montajın ən basmaqəlib üsulunun da plan keçid musiqisinin ölçüsünə, ahənginə tam uyğun şəkildə, heç bir yayınmasız həyata keçirilir. Daha maraqlı montaj çözülmələrində plan keçidləri melodik keçimə, musiqi tempinin və ya səslənmə intensivliyinin dəyişməsinə uyğun olaraq gerçəkləşdirilir. Zamana görə montaj dedikdə isə, planın davametmə müddətinin məzmuna görə yox, zaman kəsiyinə görə müəyyənləşdirmə üsulu nəzərdə tutulur. Mə sələn, siz ayrılıqda hər planın iki saniyə sürən bir silsilə keçid edə bilərsiniz. Yaxud həmin planları musiqinin ölçüsünə görə montaj etməniz də mümkündür və bu zaman müxtəlif uzunluqlu planların birbirini əvəzləyib təkrar etməsi montajın ritmini müəyyənləşdirəcək. 121 §38. Keçidlər
Əksər xırdaformatlı televiziya quruluşçularının sərəncamında çox sadə mon taj sistemləri var. Plandan plana keçmək üçünsə bircə yol seçə bilərlər – planların yapışdırılması və ya plan uclarının birbaşa calağı. Kino və video mon tajda planların yapışdırılmasından daha çox yararlanırlar. Planların yapış dı rılması, onların birbirini ani olaraq əvəz etməsi deməkdir. Yapışdırma effekti gözvurma effektini xatırladır; yapışdırılan planların arasında nə boşluq qalır, nə də yapışdırma xətti. Prodüserin sərəncamında videomikşer, yaxud adi montaj masasından daha mürəkkəb olan digər avadanlıq varsa, montaj keçidlərini başqa vasitələrlə də ger çəkləşdirmək mümkündür.
Ardıcıl montajda, adətən, hər montaj keçidi əsaslandırılmalıdır. Başqa söz lə, plandan plana keçmək üçün aydın səbəb olmalıdır. Belə səbəblərin iki əsas qay nağı var – mətn və olay. Montaj keçidlərinin əksəriyyəti ekrandan deyiləndə əsaslandırılır. Məsələn, hər sualdan sonra cavab, bədii dialoqun hər atmacasından sonra cavab replikası gəlməlidir. Belə hallarda montajçının vəzifəsi materialı elə yapışdırmaqdır ki, hər bir replika anlaşılsın və videosırada əhvalatın inkişafı, həmin əhvalatın dia loqdakı inkişafı ilə üstüstə düşsün. Videosıranın montaj ritmi də dialo qun rit mi nə tam uyğun gəlməlidir. Buna nail olmaqdan ötrü, adətən, montaj ca laq la rını dialoqdakı təbii fasilələrlə üstüstə salırlar. Montaj keçidini əsas landır ma ğın digər mühüm qaynaqlarından biri ekranda baş verənlərdir. Hərəkət anın da o vaxt calaq etmək asan olur ki, montajçının sərəncamında eyni hərəkəti ardıcıl şəkil və müxtəlif bucaqlardan əks etdirən bir plan olsun. Yaxşı quruluş çu hə mişə çalışır ki, montajçını belə çəkiliş materialı ilə təmin etsin. İndi bu üsula əl atarkən çox vaxt birbiri ilə çox bağlı olan iki görüntü arasındakı münasibəti vurğulamaq istəyirlər. İşarma, yəni zəncirləmə üsulu ilə, verilişin qəhrəmanının gənclik fotosundan qocalıq fotosuna keçməklə, həm ötən za manı, həm də bu zamanın gətirdiyi dəyişiklikləri vurğulamış ola caqsınız. Sıxışdırma və ya pərdə – bu elə keçid üsuludur ki, ekrandakı bir neçə gö rün tü birbirinin üstünə artırılmadan qarışdırılır. Keçid zamanı bir görüntü san ki digəri tərəfindən sıxışdırılıb çıxarılır; iki görüntü arasındakı hüdud həm kəs kin, həm də rəvan ola bilər. Sıxışdırmanın şəkil və dinamikası videomikşer pul tunda müvafiq düymənin basılması ilə müəyyənləşdirilir. Standart sıxış dır ma şəkilləri, yaxud fiqurları sırasında dairənin, kvadratın, diaqonalın, rom bun və s. adlarını çəkmək olar. Pərdə vasitəsilə keçid əvvəllər telereklamlarda çox yayılmışdır, ancaq xə bərlərdə və bədii tamaşalarda az tətbiq edilirdi. İndi pərdəni, demək olar ki, hər 122 yerdə xüsusi effekt generatorlarının köməyilə yaradılan rəqəmli xüsusi ef fektlər əvəz edib. Yayılmış dinamik xüsusi effekt fiqurları arasında (tutalım, “səhifələmə” sanki təqvim yarpaqları kimi atılır və s.) və görüntünün kürəyə, fırlanan kubun bir üzünə və s. çevrildiyi silsilə tutum effektlərini qeyd etmək olar.
Rəqəmli xüsusi effektlərin digər yayılmış növü – sıxma (buna “kom pres sor” da deyilir) və yayma üsullarıdır. Həmin üsullara görüntünü şaquli və ya üfüqi xətt üzrə sıxmaq, yaxud genişləndirmək nəticəsində nail olmaq müm kündür. Sıxma yolu ilə bütün ekranı tutan görüntünü istənilən ölçüyədək kiçiltmək və ekranın hər hansı hissəsində yerləşdirmək olar. Yayma yolu ilə ek ranın bir hissəsini tutan kiçildilmiş görüntünü bütün ekranı tutuncaya qədər bö yüt mək mümkündür. Televiziyada montaj keçidlərində rəqəmli xüsusi effektlərdən teztez isti fadə edilir. Ancaq yalnız yüksək səviyyəli telemərkəzlərin belə effektlər yarat mağa imkan verən avadanlığı olur. Kamera vasitəsilə yaradılan keçidlər Müasir montaj sistemlərinin, az qala, tam əksəriyyətində mürəkkəb montaj keçidləri almağa imkan verən qutularda montaj edirlər. Ancaq işə yaradıcı ya naşsan, hətta adi yapışdırma yolu ilə, çəkiliş prosesində effektli və maraqlı montaj keçidlərinə nail olmaq imkanına əsas yaratmaq mümkündür. Məsələn, zəncirləmə, yaxud işarma effektinin fokusda çəkilməyən plan la rını birbirinə yapışdırmaqla imitasiya etmək olar. Montaj ardıcıllığına görə, 1ci kadrda veriləcək planın çəkilişini qurtaraqurtara, görüntünü tədricən fo kus dan çıxararaq, çevriləcək planın çəkilişinə yayğın təsviri lentə alın. Hə min montaj ardıcıllığı üçün növbəti planın çəkilişinə yayğın plandan başlayıb, yavaşyavaş planı fokusa gətirərək kəskinləşdirin. Kəskinləşdirmə ritmi fo kus dançıxarma ritminə yaxşıca uzlaşarsa və planlar yayğın görüntülərin birbirini əvəzlədiyi nöqtədə dəqiq, yapışdırılarsa, montaj calağı əslində nəzərə çarp mayacaq və belə keçidin effekti işarma effektinə oxşayacaq. Qaraltmaya baş vurma və qaraltmadan işarma effektlərini çəkiliş vaxtı diafraqmanı bağ la yıb açmaqla yamsılamaq olar. İstehlakçı videokameraların çoxunda “fa dein/fade out” tənzimləyicisi var. Bu tənzimləyici elektronikanın köməyi ilə çəki liş də qaraltma effekti yaradır. Studiyadankənar çəkiliş vaxtı kameranın hərəkətini əvvəlcədən planlaş dı ra raq panoramın sürət və istiqamətini, kameranın enmə və qalxmasını, görün tünün yekəltmə və sırdalatmalarını tənzimləməklə də maraqlı montaj effektləri almaq mümkündür. Kamera eyni istiqamətli və sabit sürətli hərəkətini davam et dirdiyi müddətdə bir plandan başqa tətbiq edir.
123 §39. Montaj prosesində səs Səs videolent montajının ən mühüm elementlərindən biridir. Montaj tex no logiyası baxımından fonoqramın və təhrif edilməmiş səslənməsini təmin etmək üçün səsyazmanın keyfiyyətini tənzimləmək vacibdir. Estetik tələblər baxı mın dan, fonoqram montaj edilmiş materialın ovqat və ritminə və deməli, proqramı izləyən seyrçilərin təəssüratına önəmli təsir göstərir. Montaj zamanı fonoqra mın hazırlanması üçün üç mərhələni qeyd etmək olar; səs sırası ele mentlərinin seçilməsi, onların ardıcıl yerləşdirilməsi və birləşdirilib işlən məsi. Fonoqram elementlərinin seçilməsi Fonoqram montaj edərkən, çözmək gərək olan başlıca məsələ – bu fono qrama hansı səsyazmaların daxil edilibedilməməsidir. Montajçı öncə çəkiliş vi deolentdə yazılan materialı seçməli, daha sonra əlavə səs yazısını lazım olub olmamasını dəqiqləşdirməlidir. Əlavə material şərh, musiqi və səs effektini əha tə edə bilir. Montaj edilməyən material müsahibədən ibarətdirsə, montajçıya mü sa hibə verənin ən ifadəli və ya informativ deyimləri gərəkli sayıla bilər. Montajda belə məqamlar səsli parça və ya sinxron adlanır. Sinxronları şərh və ya diktor mət ni nin köməyi ilə birbirinə birləşdirmək mümkündür. Bundan ötrü ayrıca şərh yazıb lentə almaq gərəkdir. Səsə gəlib, özü ekranda görünürsə, bu hal kadr lar arası şərh adlanır. Şərhçi öz mətnini kamera qarşısında söyləyirsə, bu ha la kadr da şərh və ya sinxron deyilir. Ayrıayrı videokasetlərin səs cığırlarına yazılan musiqi, mətn və səs effekt ləri, daha sonra montaj zamanı proqramın yekun variantını əks etdirdiyi ka set də birləşdirilə bilər. Fonoqramlar cəmləşdirilibbirləşdirilən zaman, adətən “qa ra lama” videosıra yazılmış və hər iki səs cığırı boş olan kasetlərdən istifadə edilir. Boş səs cığırlarına gərəkli əlavə mətnləri, musiqi və ya səs effektlərini yazmaq mümkündür. Hər montajçının sərəncamında, bir qayda olaraq, bir neçə “qaralama” kaset olur. Montaj gedərkən videogörüntülərə vaxt itirmədən, hə min kasetlərə yazılmış fonoqram bölümlərini dinləmək mümkündür.
Başlıca səsyazma bölümlərini seçib qurtardıqdan sonra, montajçı onları gə rəkli ardıcıllıqla yerləşdirməlidir. Hansı məqsəd üçün nəzərdə tutulsa da, bu bölmənin müəyyən nizamlı olmasıdır. Bədii teletamaşada, yaxud tədris proq ra mında həmin qayda bu verilişlərin sərt strukturundan irəli gələ bilər – axı sa da ladığımız veriliş tipləri maksimal dramatik və ya informativ effekt almağı nə zərdə tutur. Sınaq xarakterli proqramda fonoqram bölümlərinin yerləşmə
124 qaydasını digər mülahizələr müəyyənləşdirə bilər. Ancaq hər bir halda həmin qaydanı təmin etmək yolları dəqiqləşdirilməlidir. Fonoqram seqmentlərinin (bölümlərinin) yerləşmə qaydasını ay dınlaş dı ran dan sonra, montajçı onlar arasındakı keçidlərin xarakterini müəyyən etmə lidir. Mətni montaj edərkən, ən yayılmış keçid növü birbaşa yapışdırmadır. Fono q ramın bir bölümü bitir və növlərini quraşdırarkən montajçı səsin tədriclə sez dirilməsindən, yaxud üstdənyazı üsulu ilə lentə alınmasından faydalana bi lər. Montajçının vəzifəsinə bütün səs qaynaqlarının nəzərə alınması və səsyaz ma keyfiyyətini dəyişibdəyişməmək məsələsinin dəqiqləşdirilməsi daxildir. Əgər natura çəkilmiş ayrıayrı kasetlərdə səslərin keyfiyyəti önəmlı dərəcədə fərq lənirsə, fonoqramın maksimum yekcinsliyinə nail olmaqdan ötrü qrafik ek va layzerdən faydalanmaq lazımdır.
Montaj çəkiliş planlarının seçilməsi və müəyyən qaydada yer ləş diril mə si dir. Videolentin montajı çəkiliş bitəndən sonra gerçəkləşdirilir. Videolent, montajçı quruluşçu qrupun potensial baxımından ən yaradıcı üzv lərindən biridir. İki montajçı tipi var: çəkiliş materialının tərtib hissəsində özləri qərar qəbul edən müstəqil sənətkar montajçılar və tabelikdəkilər – baş qa larının çıxardığı qərarı yerinə yetirən texniklər. Montajın iki üslubu və ya iki üsulu var – ardıcıl və dinamik montajlar. Ar dıcıl montajın məqsədi zaman və ya məkan sapmalarına yol vermədən, hadi sənin rəvan inkişafını təmin etməkdir. Montaj zamanı ardıcıllığa nail olmaqdan ötrü bunları yadda saxlamaq lazımdır: • müəyyənləşdirilmiş kompozisiya planını pozmayın; • planları tətbiq edərkən, baxış xəttindən faydalanın; • hərəkət istiqamətini pozmayın; • montaj keçidlərini əsaslandırmaq üçün planın məzmunundan yararlanın. Dinamik montaj, sadəcə, məlumat çatdırmaq yox, həm də ekrandan gör dük lərimizin təsirini maksimum gücləndirmək vasitəsidir. Özəl ifadəli planların seçilməsi, xronologiyanın pozulması və vurğulayıcı ritm dinamik montajın mü hüm elementləridir. Ayrıayrı planlar montaj keçidi vasitəsilə birləşdirilir. Teleistehsalda ən geniş yayılan montaj keçidi yapışdırmadır. Digər keçidlər sırasına qaraltma, işartma (zəncirləmə), sıxışdırma və müxtəlif rəqəmli xüsusi effektlər daxildir. Televiziya proqramının montajı zamanı təkcə fonoqram deyil, fonoqramın da montajı çox önəmlidir. Montaj prosesində fonoqram tərtibinin – səs sırası elementlərinin seçilməsi, onların yerləşmə ardıcıllığı, cəmləşdirilib işlənməsi mərhələlərini qeyd etmək olar. 125 İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT 1. Д. Миллерсон. “Технология телевизионного производсва”, “Искуство”. Москва 1972. 2. Н.Н.Кудряшов, А.Н.Кудряшов. “Справочник кинолюбителя” “Искуство”. Москва 1986. 3. Q.M.Məhərrəmli. “Kino, televiziya, radio terminləri”. İzahlı lüğət. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası NəşriyyatPoliqrafiya Birliyi, 2002. 4. Творческий телевизионный менеджмент. М., INTERNEWS, 1994. 126 MÜNDƏRİCAT I FƏSİL §1. Video haqqında ümumi məlumat ......................................................................3 §2. Videoyazı formatları .........................................................................................4 §3. Videotexnikanın istismarı .................................................................................7 §4. Kinematoqrafiya və kino çəkilişi ....................................................................11
§5. Nələr ekrana düşür ..........................................................................................23 §6. Ekspozisiya .....................................................................................................33 §7. Kamera ilə davranış .......................................................................................36 §8. Əsas çəkiliş prinsipləri ....................................................................................41 §9. Görüntünün kompozisiyası .............................................................................43 §10. Montajın öncədən düşünülməsi ......................................................................50
§11. Əsas işıqlandırma ............................................................................................54 §12. Maksimal görüntü kontrastı ............................................................................56 §13. Rəng ................................................................................................................57 §14. İşıqlandırma avadanlıqları ..............................................................................61 §15. Parlaqlığa nəzarət ............................................................................................66 §16. Digər avadanlıqlar ..........................................................................................68 §17. İşıq aparatları ilə işlərkən təhlükəsizlik tədbirləri ..........................................69 §18. Estetik amillər .................................................................................................70 §19. İşıq ..................................................................................................................71 §20. Üç nöqtədən işıqlandırma ...............................................................................73 §21. İşıqlanma problemləri .....................................................................................78 Nəticə ......................................................................................................................80
§22. Texniki amillər ................................................................................................83 §23. Mikrofonların səciyyəsi ..................................................................................84 §24. Əl mikrofonları ...............................................................................................88 §25. Telli və telsiz mikrofonlar ...............................................................................91 §26. Birləşdiricilər ..................................................................................................95 §27. Mikşerlər .........................................................................................................96 §28. Standart səsyazma prosedurları ......................................................................97 §29. Səsyazmanın keyfiyyətinə nəzarət ..................................................................99 §30. Əlavə çətinliklər ............................................................................................100 127 §31. Səs əlavəsi rejimində montaj ........................................................................103 §32. Səsyazmanın estetikası .................................................................................104 §33. Akustik perspektiv və səsin iştirakı ..............................................................107 Nəticə ....................................................................................................................111
§34. Estetik parametrlər ........................................................................................114 §35. Montajın rolu ................................................................................................115 §36. Montajın növləri ...........................................................................................116 §37. Dinamik montaj ............................................................................................119 §38. Keçidlər .........................................................................................................121 §39. Montaj prosesində səs ...................................................................................123 Nəticə ....................................................................................................................124 Buraxыlыøa mяsul SEVИL ИSMAYЫLOVA Ðедаêтор ÔЯÐИÄЯ ÑЯÌЯÄОÂÀ Ñяhifяlяéèúi ÑЯÀÄЯÒ ЩЯÑЯÍОÂÀ Äèçаéнер ÅЛШЯÍ ÃÓÐÁÀÍОÂ Ê ор ÝЦЛÒЯÊИÍ ÉÓÑИÔОÂÀ orrekt Nяøriyyat direktoru RAS M MЦZЯFFЯRL И И
ÝЦЛЯÐ ЯЛИЯШÐЯÔ ЯЛИÉÅÂÀ гыçы
Чапа èìçаëанìыøдыр: 29.12.2012. Ôорìат 70х100 1/16. Оôсет ÷апы. Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|