MUALLIM |
УЧИТЕЛЬ | TEACHER
№6 | 2023
27
subjected to semantic analysis based on factual materials. Proverbs with zoonym concept in both
languages were studied structurally and proverbs were divided into types according to the purpose of
expression.
Keywords:
proverbs, structure, zoonym, linguistic position, semantics.
Kirish.
Ma’lumki, barcha tillarda maqollar o‘z strukturasiga ko‘ra gap shaklida uchraydi. Maqol –
predikativ birlik. U ingliz tilida ham, o‘zbek tilida ham mustaqil gap shaklida bo‘lishi yoki qo‘shma
gaplar tarkibiga kirishi mumkin. Z.K.Tarlanov maqollar sintaksisi haqida so‘z yuritib,
ularning
strukturasini o‘rganish muhimligini qayd etadi:
“1. Ma’lum davr jonli so‘zlashuv nutqining tarkibiy qismi bo‘lgan holda, maqollar o‘zida
uning muhim xususiyatini jamlaydi. Maqollarning sintaktik qurilishiga ko‘ra, butun u yoki bu davr
so‘zlashuv nutqining sintaksisi haqida fikr yuritish mumkin.
2. Shu sababli maqollar tarixiy sintaksisni yoritish uchun muhim asos bo‘lishi mumkin.
3.
Modomiki, maqollarning sintaktik tuzilishi kompozitsiya bilan uzviy bog‘liq ekan, ular
grammatik va poetik kategoriyalarning o‘zaro ta’siri bilan bog‘liq muammolarni ko‘rib chiqish uchun
juda yaxshi manba bo‘ladi.
4. Maqollarning qisqaligi, sig‘imliligi, strukturaviy-semantik jihatdan tugallanganligi ularni
og‘zaki, badiiy ijodning etalonli (andozali) namuna asarlari darajasiga ko‘taradi”.
Ingliz maqollarining sintaksik tahliliga bag‘ishlangan ilmiy ishlar unchalik ko‘p emas.
O.Yu.Polyakov, M.O.Polyakovalarning ilmiy tadqiqot ishida maqollar strukturasini tartibga solish
tamoyillari
ishlab chiqilgan, modellar, ularning variantlari (psevdomodellar, formodellar, sof
modellar)ni va tarkibi (maksi-, mini- i ekvimodellar)ning o‘zgarishi hisobiga paydo bo‘ladigan
turlariga ajratish bo‘yicha mantiqiy jarayonlar tavsiflangan, shuningdek, ajratilgan qurilmalar asosida
yotuvchi qo‘shma, murakkab va sodda sintaktik konstruksiyalarga tavsif berilgan. Undov mazmunli
rus va ingliz maqollarini tadqiq qilgan L.M.Grichenko ingliz paremiyalarning
sintaktik tuzilishini
tahlil qilgan. S.M.Adamova har xil tipli laks va ingliz tillari sintaktik qurilishi va strukturaviy
tuzilishiga paremiyalarning ta’sirini aniqlagan.N.N. Ochilova va boshqalar ingliz va o‘zbek tillarida
mehnatni madh etuvchi maqollarning qiyosiy tahlili haqida so‘z yuritib,
ularning verbalizatorlar
orqali ifodalanishini ko‘rsatishga harakat qilganlar.I.G.Trofimova va I.G.Nikitinaning ilmiy tadqiqot
ishi ergashgan qo‘shma gap ko‘rinishidagi ingliz va chuvash paremiologik birliklarining sintaktik
qurilishini o‘rganishga bag‘ishlangan. Chog‘ishtirilayotgan tillar maqollarida eng ko‘p uchraydigan
tiplar tahlil qilingan, umumiy va o‘ziga xos belgilar aniqlangan.
Dostları ilə paylaş: