79
olar. Böyük ədib İ.Əfəndiyevin həyat və yaradıcılığından bəhs edən xatirələr 30-cu
illərdən üzü bəri ictimai-siyasi, mədəni və xüsusilə ədəbi mühitdə baş verən
prosesləri dərindən dərk etmək, qavramaq, öyrənmək baxımından da maraq
doğurur.
Əsərdə Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq simalarından sayılan görkəmli nasir
və dramaturq, Xalq yazıçısı, mədəniyyətimizin qocaman və nüfuzlu
nümayəndələrindən olan İ.Əfəndiyevin vəfatı ilə əlaqədar ölkə rəhbərliyinin,
tanınmış ədəbiyyat və mədəniyyət xadimlərinin nekroloqu, yazıçı ilə vidalaşma
mərasiminin materialları, vəfatından sonra mətbuatda İ.Əfəndiyev haqqında
yazılardan seçmələr, qələm, sənət dostlarının, onu tanıyanların xatirələri çap
olunmuş, habelə dramaturqun Azərbaycan Milli Akademik Dram Teatrında
tamaşaya qoyulmuş pyeslərinin siyahısı verilmişdir. Kitabda həmçinin yazıçının
həyat və yaradıcılığı ilə bağlı bir sıra fotoları çap olunmuşdur.
«Özümüzdən sonra»nın ilkini» adı ilə ön söz əvəzi yazmış Xalq yazıçısı
Elçinin təbirincə desək, «bu kitab «özümüzdən sonra xalqın yadına düşəcəyik»
sualına
cavab yox, heç zaman yaddan çıxılmayacağın ifadəsidir».
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının, mədəniyyətinin aparıcı simalarından olan
Bəxtiyar Vahabzadənin, Kamal Talıbzadənin, Hüseyn Abbaszadənin, Sofa
Bəsirzadənin, Süleyman Ələsgərovun, Qabilin, Nəbi Xəzrinin, Bəkir Nəbiyevin,
Cabir
Novruzun,
Fərəməz
Maqsudovun,
Həsənağa
Turabovun, Şəfiqə
Məmmədovanın, Mirvarid Dilbazinin, Tofiq Quliyevin, Qılman İlkinin, Əziz
Mirəhmədovun, Əzizə Cəfərzadənin, Ələviyyə Babayevanın, Leyla Bədirbəylinin,
Tahir Salahovun, Anarın … böyük ədib İ.Əfəndiyev haqqında ürək sözləri ustad
sənətkar, dost, qələm yoldaşı, həmkar barədə xatirələr çərçivəsinə sığmır. Bu, artıq
Azərbaycan ədəbi həyatının, teatrının bütöv bir dövrü haqqında, onu yaradanlardan
biri barədə sanballı məxəzdir, mənbədir.
«Kənddən məktublar», «Söyüdlü arx», «Körpüsalanlar», «Dağlar arxasında
üç dost», «Geriyə baxma, qoca», «Sarıköynəklə Valehin nağılı», «Üçatılan»,
«Bahar suları», «Atayevlər ailəsində», «Sən həmişə mənimləsən», «Qəribə oğlan»,
«Məhv olmuş gündəliklər», «Mənim günahım», «Unuda bilmirəm», «Mahnı
dağlarda qaldı», «Xurşidbanu Natəvan», «Büllur sarayda», «Şeyx Məhəmməd
Xiyabani» və s. kimi əsərlər parlaq yazıçı təxəyyülünün, fitri istedadının məhsulu
olmaqla yanaşı, həm də Azərbaycan cəmiyyətinin, ona məxsus hadisələrin
inikasıdır.
Qələm, sənət, ədəbiyyat, mədəniyyət xadimləri, dostları onu «çağdaş
ədəbiyyatımızın klassiki» (Hüseyn Abbaszadə), «indiki zamanda gündüz çıraqla
axtarılan ziyalı» (Anar), «…dramaturgiyamızda xüsusi məktəb yaradan, 40 ildən
çox teatrlarımızın repertuar ağırlığını çiynində daşıyan misilsiz korifey» (Polad
Bülbüloğlu), «əfsanə, möcüzə» (Ramiz Məmmədzadə), «el məhəbbəti qazanmış
xoşbəxt sənətkar» (Mirvarid Dilbazi), «məhəbbətin ustad tərənnümçüsü» (Kamal
Talıbzadə), «zaman çərçivəsini qırıb parçalayan nadir yazıçılardan» (Nəbi Xəzri),
«qüdrətli bir sənətkar, işıqlı bir ziyalı, bütün həyatı boyu yalnız və yalnız sözünə,
sənətinə fanatik bir məhəbbətlə bağlı nadir bir yazıçı» (Cabir Novruz), «böyük
sənətkarlardan biri və ən görkəmlisi» (Şəfiqə Məmmədova), «xalqın taleyində,
tarixində xidmətləri və izi olmuş bir şəxsiyyət» (Mövlud Süleymanlı), «millətin