Anab L m dali
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
162 farklı bir şekilde ortaya koyulur. Gewirth, Rawls ve Gauthier, başlangıç durumunu bir takım hazır ilkelerin bulunduğu bir zaman veya yer olarak telakki etmezler; onu, bizi bazı maximler belirlemeye zorladığı/yönlendirdiği durumlar olarak algılarlar. Tam deontolojide maximleri oluşturma sürecinin arkasında bir “ilk konum” (başlangıç noktası) fikri yatar. Bu tür bir istiareye başvurmamasına rağmen Kant’ın fikriyatı, bununla uygunluk arz eder. lk konum, belirsizliğin devam ettiği, insanların bağlanacağı ahlâkî kuralların hâlâ ortada olmadığı durumdur. 453 Oysa kısmî deontolojide ilk konum, ahlâk kurallarının (liberal ilkelerin) ve ilk sınırlamaların ortaya çıktığı durumdur. 454 Bu ilkelerin ortaya çıkışını ilk konum sınırlamaları şeklinde ifade etmek mümkündür. Başlangıç durumu, bu sınırlamalarla gelir. Tam deontoloji, bu aşamadan sonra da bazı asıl sınırlamalara başvurur. Örneğin Rawls, ilk konudan hemen sonra görüşmeciler üstünde ‘bilgisizlik peçesi’ adını verdiği bir sınırlandırma ölçütü getirir. Sınırlandırma ölçütü yani bilgisizlik peçesi, maximi veya azamîleştirme kuralını belirlerken insanların kendilerinin ve diğerlerinin maddî ve manevî durumlarıyla ve sosyal pozisyonları ile ilgili hiçbir bilgiye sahip olmadıklarını varsayar. Yani onlar, nasıl bir yere/dünyaya gideceklerini bilmelerine rağmen buradaki (dünyadaki) konumlarının ne olacağından habersiz olan salt bireyler olarak düşünülür. Bu şekildeki bilgisizlik peçesi sayesinde insanlar, hangi sosyal pozisyonda olacaklarını bilmedikleri için (Gauthier’in tabiriyle eksik bilgiye sahip oldukları için), kendi özel çıkarlarını koruyucu tarzda bir toplumsal örgütlenmeye gitmeyi göze alamayacaklardır. Dolayısıyla tercih edecekleri toplumsal örgütlenme, avantajlı konumda olduklarında haklarının korunmasını, hangi durumda olurlarsa olsunlar özgürlüklerinin korunmasını ve dezavantajlı olduklarında ise durumlarının iyileştirilmesini sağlayacak tarzda olacaktır. Dolayısıyla ilkeler, en az avantaja sahip olanların çıkarlarını geliştirecek şekilde belirlenecektir. 455 Locke ve Nozick’de de ilk konum, bazı sınırlamaları da beraberinde getirir. Locke’da ilk konum sınırlamaları, hiyerarşik bir düzene sahiptir ve bu hiyerarşinin en başında başkalarının hayatına, sağlığına, özgürlüğünü ve mülkiyetine zarar vermeme ilkeleri vardır. Locke, bunu doğal durumdan hareketle gerekçelendirir. Doğal durum, insanlara başkalarını sevmenin kendilerini sevmekten daha az ödevleri olmadığını öğretir. Adalet ve yardımseverlik başta olmak üzere diğer ahlâk ilkelerinin tümü buradan türetilir. 456 Bu anlamda Locke’a göre ahlâk ve adalete dair kuralların gerekçelendirilmesi, bir ilk konum sınırlandırmasına dayanır. Nozick, bu sınırlamaları 453 Rawls, age., 12. 454 Locke, age., s. 24. 455 Rawls, age., s. 12. 456 Locke, age. s. 24. 163 bir maksim gibi sunar. “C sınırlamalarını ihlâl etmeden yapabilecekleriniz arasından G amacını en iyi gerçekleştirmek için gerekli olanları seçin.” Burada vurgulanan esas, diğer insanların haklarının kendi amaçlarımıza yönelik eylemlerimizi sınırlayacak olmasıdır. nsanlar, amaçlarının peşinden koşarken ahlâkî sınırlamaları ihlal etmemelidir. 457 Tam deontolojinin yöntemine kamusal veya genel/alenî (public) gerekçelendirme; kısmî deontolojininkine ise sözleşmeye dayalı gerekçelendirme demek mümkündür. Locke’un ifadeleri ile söylemek gerekirse ilk sözleşme, kurumları olan bir toplumsal yapının kurulmasını sağlar. Kısmî deontolojide bu, doğrudan ve kendiliğinden ahlâkî ilkelerin ortaya çıkmasına işaret eder. kinci sözleşme, siyasî gücün şekillenmesine yönelir ve ahlâktan ziyade ondan farklı olan hukuka dair ilkeleri belirlemeye yarar. Oysa tam deontolojide ikinci sözleşme ahlâkın, hukukun ve ekonominin ilkelerini ortaya koymak için yapılır. 458 Kamusal gerekçelendirme (public justification), halk tarafından gerekçelenmiş bir ahlâk düşüncesine dayanır. Bu gerekçelendirme, bütün ahlâkî kişiliklere ahlâkî kuralların kabul edilmesi için iyi nedenler sunar. Ahlâklı bir kişi yapacağı eylemler için rasyonel nedenlere ihtiyaç duyar. Bunun halk tarafından gerekçelendirilmiş bir ahlâk olması gerekir. Sadece herkes tarafından uyulan bir ahlâk, herkes tarafından gerekçelendirilebilir. 459 Gaus, bir kamu ahlâkının halk tarafından gerekçelendirilmesinin iki şekilde mümkün olacağını ileri sürer: deontolojik ve teleolojik. Bu tür bir gerekçelendirmeye teleolojik denilemeyeceğinden daha önce bahsedildi. Ancak Gaus’un deontolojiye dair tespitleri yerinde görünmektedir. O, şöyle yazar: “Deontolojik olarak bir ahlâkı gerekçelendirmek, bir kimsenin değer sistemini kesin ahlâkî ilkeler üzerine inşa ettiğini göstermesidir. Deontolojik kanıtın iddiası, bir kimsenin değer sisteminin rasyonelliği, kesin ahlâkî prensiplerin bir kişiye eylemde bulunması için nedenler sunması gerektiği ş eklindedir. Bir kamu ahlâkının deontolojik gerekçelendirmesi, bizim rasyonel olarak tümüyle bağlılığımızı göstermekten ibarettir. Çünkü bizim değer sistemlerimizin doğası, kesin ahlâkî inançlar veya “sezgiler”dir.” 460 O, “bütün kamusal gerekçelendirme deontolojik değildir” diye de ilave eder. Gaus, benim kısmî deontoloji diye isimlendirdiğim sözleşmeci yaklaşımlara “sınırlandırılmış teleoloji” adını verir ve 457 Nozick, age., s. 62. 458 Locke, kinci nceleme, s. 24; Rawls, age., s. 195. Rawls, öncelikli ilkelerin belirlenmesinden sonra kurumsal kuralların teşekkülüne geçer. 459 Gaus, age., s. 17. 460 Age. , s. 17. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|