115
“Qodu – xan” mərasimi – Adamlar sübh tezdən hündür
təpənin üstündə tonqal qalayardılar. Həmin tonqalın dövrəsi-
nə yığışıb günəşin doğmasını gözləyərdilər. Elə ki, günəş
doğdu hamı onu salamlayar qodu xan nəğməsini oxuyar, ton-
qalın başında dövrə vurmağa. Dövrə vuran zaman
oxuyardılar:
Qodu xan, Qodu xan
Söndürmə odu xan.
At üstə od gətir,
Olsa od gətir
Sözü bal Qodu xan
Özü al Qodu xan(62,20).
Novruz Bayramı zamanı müxtəlif oyunlar keçirilir.
Bunlardan ən maraqlısı “Kosa – kosa” oyunudur. Oyun belə
başlanır. Kosa əyninə tərsinə kürk geyinmiş uzun bir adamdır.
Başında uzun papaq ayağında şi.burun çaraq var, boynundan
zınqırov sallanır. Paltarının altından qarnına yastıq bağlayar.
Əlində bəzəkli, qırmızı çömçə tutar, çiynindən boş xurcun
sallanar. Məzəli yerişlə meydana daxil olar. Zurna nağara
altında belə deyər:
Kosa:
Novruz Novruz bahara
Güllər- güllər nübara
Kim yığa, kim apara.
Baxçamızda gül olsun,
Gül olsun bülbül olsun.
Mən gəlmişəm kef görüm
Zurna görüm dəf görüm
Sonra müxtılif yaşlı, milli geyimli bayram əhvallı
adamlar kosanı dövrəyə alıb bir ağızdan deyərlər:
116
Xor:
A kos – kosa gəlsənə
Gəlib salam versənə
Çömçəni doldursana
Məclisini güldürsənə!
Bu zama kosa özünü dartır. Bir adam kosanın qabağında
deyir:
A uyruğu – uyruğu
Saqqalı it quyruğu
Gör necə erkən gəlib,
Belində örkən gəlib
O sözünü deyib geri çəkilir. Başqası qabağa çıxır:
Bu kosa hardan gəlib,
Qurtarıb dardan gəlib.
Yağ verin yağlansan,
Bal verin ballansın,
Çoxca yeyib allansın
Bu zaman kosa yıxılır, özünü ölülüyə vurur. Üstünə su
töküb onu oyadırlar. Bu zaman onula söhbət başlanır.
Bu yerdə ətrafdakılar kosanı araya qoyub gülürlər. Kosa
bir də bayılır.Yenə üzünə su vurub oyadırlar və oxuyurlar:
Xor:
Başın sağ olsun kosa
Canın sağ olsun kosa
Arşın uzun bel qısa
Kəfənsiz ölməz kosa
Kosa ayağa qalxıb üz –gözünü əcaib hala salıb oynayır.
Çömçəsini qabağa uzadıb pay istəyir:
Kosa:
Qurbanın olum yaşıl çuxalı
117
Qonaq gəlirəm çillə çıxalı
Nabat, noğul, badam ver gəlsin,
Yeyim, dizlərimə kar gəlsin.
Ətrafdakıla dörd bir yandan kosaya söz atırlar. Sözlər
avazla deyilir:
Xor:
A kos – kosa gəlmisən
Lap vaxtında meydana sən.
Almayınca payını çəkilmə
Bir yana sən.
Kosa:
Getmərəm ağa, getmərəm!
Xor: Beş yumurta payındı.
Əskiyini almayasan
Xurcununu yaxşı doldur,
Əli boşda qalmayasan
Kosa:
Qalmaram ağa qalmaram
Kosanın payın verin,
Balın verin, Yağın verin
Bu oyunu maraqlı keçməsi üçün oyunçularla kosa
mübahisə edir və bu mübahisə belə davam edir:
Xor:
Köhnə motal başında
Qələm oynar qaşında
Yüz əlli beş yaşında
Gör nə cavandı kosa
118
Kosa bu sözdən dilxor olur.Xurcununu doldurub çırtdıq
çalıb oynamağa başlıyır. Dövrəsindəkilər də ona dəm tutur.
Kosa:
Azanı ay azanı,
Doldur gətir qazanı
Payını artıq verin
Yola salın kosanı
Beləliklə kosa qabaqda arxasınca da dğvrəsindəki
adamlar meyudanda çıxırlar(71,31-33).
Ata-baba günü mərasimi.Əcdad ruhlarının ziyarəti ilə
bağlı keçirilən “Ata-baba günü” mərasimi haqqında
M.H.Təhmasib
yazır:
«…
.
,
,
.
,
.
,
,
,
.
(
),
, 52-
,
-
,
119
»
(
57, 31).
“Ata-baba günü”ndə oxunan nəğmələr haqqında
M.H.Təhmasib yazır:Həmin gün-
«
-
,
»… –
n
.
.
.
» (
57, 35).
«
,
,
,
,
,
.
.
.
.
,
-
,
,
.
,
,
120
,
,
ir
» (
57,44).Bu mərasimdə pay
istənməsini göstərən nəğmələr də söylənmişdir:
,
,
,
.
.
-
,
,
,
,
» (
57, 48).
Dostları ilə paylaş: |