Pulun
diktaturası
55
gizlin s
əbəb vardır. Onda insan özündən (ondan) əvvəl
gələn və
onu yaradan öz keçmişinə çox diqqətlə, xüsusi mənəvi və əqli
g
ərginliklə yanaşmağa başlayır.
Daha sonra A.Q.Duqin «siyasi anlayışı» təsvir edən yeddi
əsas məqamı ayırır:
−
hakimiyy
ət;
−
c
əmiyyətin məqsədi, layihəsi;
−
qeyri-b
ərabərliyin izahı, iyerarxiya, ictimai funksiyaların
bölgüsü, hüquqi sistem;
−
kollektiv identifikasiya;
−
zorakılıq, zorakılığın legitimləşməsi, zorakılıqdan müda-
fi
ə olunma (kollektiv təhlükəsizlik);
−
d
əyər sistemi
1
.
ABŞ-ın keçmiş prezidenti ata
Corc Buşun fikrincə, siya-
s
ət fəlsəfə deyil, taktikadır. Ona görə Buş prezidentliyə
namiz
ədlərin bir-birinə qarayaxmalarını ictimaiyyət qarşısında
pisl
əyirdi. Bununla yanaşı, öz rəqibləri haqqında çəkdirdiyi vi-
deo
lenti etibarlı silah kimi əlinin altında saxlayırdı
2
.
Siyas
ət reallıq üzərində qurulmalıdır. Siyasətdə acıqlı
yox, soyuqqanlı olmalısan. Siyasətdə strategiya lazımdır.
T
əəssüf ki, cəmiyyətdə çox zaman buna riayət olunmur. Siya-
s
əti dərk etməyən bir millətin uğuru, gələcəyi ola bilməz. Si-
yas
əti dərk etməyən millət həmişə başqa millətin quluna
çevrilir.
İmkana görə yaşamaq üçün yeni sosial-siyasət dəyişən
iq
tisadi şəraitə cavab verməlidir.
Aristotel göst
ərirdi ki, siyasətin məqsədi və funksiyası in-
san birg
əyaşayışını idarə etmək vasitəsilə ümumi rifahı ayrı-ay-
rı adamların rifahı ilə əlaqələndirməkdən ibarətdir. Con Mey-
nard Keyns (1883-1946) bu m
əqsədlə yazırdı: «… iqtisadçıların
v
ə siyasi mütəfəkkirlərin (filosofların) ideyaları, onlar həm haq-
lı, həm də haqsız olanda belə, ümumən hesab edildiyindən daha
1
Bax:
Дугин А.Г. Философия политики. М.: Арктогея, 2004, c. 5-6, 13.
2
Bax: Tetçer zarafatı xoşlamır. Məşhur adamların həyatından bilmədiyimiz faktlar. Bakı:
Yazıçı, 1994, s.9.
Pulun
diktaturası
56
çox t
əsir gücü kəsb edirlər. Həqiqətdə dünya belə azlıq tərə-
find
ən idarə edilir. Özünü intellektual
təsirlərdən tamam azad
hesab ed
ən praktik insanlar adətən keçmişdə qalmış müəyyən
bir iqtisadçının qulları olurlar. Hakimiyyətdəki dəlilər – başı
ha
valı olaraq öz sarsaq fikirlərini bir neçə il bundan qabaqkı
aka
demik cızma-qaraçılarından mənimsəyirlər»
1
İqtisadiyyata söykənmədən, onu inkişaf etdirmədən,
siyasi yolla, öz xeyrin
ə müəyyən siyasət yeritməklə insanla-
ra xoşbəxtlik gətirmək olmaz. V.V.Mixeev haqlı olaraq göstə-
rir ki, iqtisadiyyatla siyas
ət arasında sərt asılılıq mövcud deyil
v
ə tarix sübut etmir ki, avtoritarizmə daha çox iqtisadi artım uy-
ğun gəlir, nəinki demokratiya,
ən güclü iqtisadiyyat demok-
ratik ölk
ələrdədir
2
.
Siyas
ətçilər həmişə çalışırlar ki, insanları narahat edən
m
əsələlərdən onları kənarlaşdırsınlar, vədlər versinlər, ümidlər
ya
ratsınlar. Onlar bolluq, yüksəliş, inkişaf yaratsalar da bu hələ
iq
tisadiyyatın artımı demək deyildir.
Amerikalı professor N.Qreqori Menkyu yazır: «Siyasətçi-
l
ərin də məqsədləri var. Sözsüz ki, siyasi liderlərin hər zaman
c
əmiyyətin rifahının yaxşılaşdırılması və səmərəli və ədalətli
bölgü
arasında ən optimal seçimin edilməsi barəsində düşün-
dükl
ərini fərz etmək yaxşı olardı. Düzdür, yaxşı olardı, lakin bir
o q
ədər də real olmazdı. Şəxsi maraq, istehlakçılar və müəssisə
r
əhbərləri üçün olduğu qədər siyasətçilər üçün də çox güclü
stimul m
ənbəyidir. Bəzi siyasətçilər təkrar seçilmək arzusunda-
dır və az seçici bazasını artırmaq üçün cəmiyyətin maraqlarını
qurban verm
əyə hazırdırlar.
… B
əzi siyasətçilərin isə stimulu sadəcə olaraq acgözlük-
dür»
3
.
1
Bax: Con Meynard Keyns. M
əşğulluq, mənfəət və pulun ümumi nəzəriyyəsi. Bakı: Qanun,
2001, s. 440.
2
Bax: Авторитаризм развития: генезис, функции, перспективы.// Мировая экономика и
международные отношения, 2005. № 6, c.104.
3
Bax: N.Qreqori M
ənkyu. Ekonomiksin əsasları. (Azərbaycan dilində). Harvard Universiteti.
200, s. 488.
Pulun
diktaturası
57
Siyas
ətdə yalan, dolayı, üstüörtülü, iki və çox mənalı
fikir, aldatma sanki normal v
ə adi görünür. Yalan olan yer-
d
ə isə əxlaq və tərbiyədən danışmaq olmaz. Bu, siyasətçinin
əxlaqsız, tərbiyəsiz olması anlamına gətirmir. Siyasətçi san-
ki tarix s
əhnəsində öz rolunu oynayır. Halbuki, bu rol müs-
b
ət və mənfi insan obrazı ola bilər. Deməli, siyasətçinin əx-
laq
sızlığı onun adi bir insan kimi əxlaqının ifadəsi deyildir.
M.Ə.Rəsulzadə vaxtilə yazırdı: «Fikri, milli və siyasi is-
tiq
lalların kökü iqtisadi istiqlaldır»
1
.
İqtisadi vəzifələrin yerinə yetirilməsinə, hər şeydən əvvəl,
siyasi c
əhətdən yanaşmaq lazımdır. Müasir Qərb iqtisadi nəzə-
riyy
əsində iqtisadiyyata və siyasətə «insanlar arasında qarşılıqlı
f
əaliyyətin həyata keçirildiyi vahid ümumi strukturun bir his-
s
əsi kimi» yanaşırlar
2
.
Elmi c
əhətdən əsaslandırılmış, dərki mümkün olan siya-
s
ət işlənib hazırlanmadan və həyata keçirilmədən iqtisadiyyatın
in
kişafı mümkün deyildir.
1.2. Müasir iqtisadi siyas
ət: düşüncələr,
reallıqlar və mülahizələr
İqtisadiyyat insanların həyatına həm iqtisadi, həm sosial,
h
əm də siyasi proseslər vasitəsilə təsir göstərir. Qədim Çində
Kon
futsi ideologiyasının ən görkəmli nümayəndəsi olan Syun-
tszı (b.e.ə. 313-238-ci illər) yazırdı ki, dövlətin iqtisadi siyasəti
üç
əsas prinsipə söykənməlidir:
xərclərə qənaətə, xalqda bolluğu
t
əmin etməyə və mövcud olanı saxlamaq zərurətinə. Hesab
edirdi ki, «bolluq» - c
əmiyyətin sosial dərəcəsinə (ranqına) uy-
ğun gələn tələbatlar səviyyəsinin ödənilməsidir. Syun-tszı despot
dövl
əti yalnız ictimai məhsulun istehsalı və bölgüsünün qaydaya
1
Bax: M.R
əsulzadə. Azərbaycan cümhuriyyəti. Bakı, 1990, s.3
2
Bax:
Серёгина С.Ф. Роль государства в экономике. Синергетический подход.- М.:
Издательство «Дело и Сервис», 2002, с. 231; Альт Дж.И., Алесина А. Политическая
экономия: общие проблемы: Политическая наука: новые направления / Под.ред.
Р.Гудина и Х.Д.Клингеманна.- М.: 1999, с.625.