Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ

Pulun  

diktaturası 

 

 

55 

gizlin s

əbəb vardır. Onda insan özündən (ondan) əvvəl gələn və 

onu yaradan öz keçmişinə çox diqqətlə, xüsusi mənəvi və əqli 

g

ərginliklə yanaşmağa başlayır. 

Daha sonra A.Q.Duqin «siyasi anlayışı» təsvir edən yeddi 

əsas məqamı ayırır: 

−

 

hakimiyy

ət; 

−

 

c

əmiyyətin məqsədi, layihəsi; 

−

 

qeyri-b

ərabərliyin izahı, iyerarxiya, ictimai funksiyaların 

bölgüsü, hüquqi sistem; 

−

 

kollektiv identifikasiya; 

−

 

zorakılıq, zorakılığın legitimləşməsi, zorakılıqdan müda-

fi

ə olunma (kollektiv təhlükəsizlik); 

−

 

d

əyər sistemi

1

. 

ABŞ-ın keçmiş prezidenti ata Corc Buşun fikrincə, siya-

s

ət fəlsəfə  deyil,  taktikadır.  Ona görə  Buş  prezidentliyə 

namiz

ədlərin bir-birinə  qarayaxmalarını  ictimaiyyət  qarşısında 

pisl

əyirdi. Bununla yanaşı, öz rəqibləri haqqında çəkdirdiyi vi-

deo

lenti etibarlı silah kimi əlinin altında saxlayırdı

2

. 

Siyas

ət reallıq üzərində qurulmalıdır. Siyasətdə acıqlı 

yox,  soyuqqanlı  olmalısan.  Siyasətdə  strategiya  lazımdır. 

T

əəssüf ki, cəmiyyətdə çox zaman buna riayət olunmur. Siya-

s

əti dərk etməyən bir millətin uğuru, gələcəyi ola bilməz. Si-

yas

əti dərk etməyən millət həmişə  başqa  millətin quluna 

çevrilir. 

İmkana görə yaşamaq üçün yeni sosial-siyasət dəyişən 

iq

tisadi şəraitə cavab verməlidir. 

Aristotel göst

ərirdi ki, siyasətin məqsədi və funksiyası in-

san birg

əyaşayışını idarə etmək vasitəsilə ümumi rifahı ayrı-ay-

rı  adamların  rifahı  ilə  əlaqələndirməkdən ibarətdir. Con Mey-

nard Keyns (1883-1946) bu m

əqsədlə yazırdı: «… iqtisadçıların 

v

ə siyasi mütəfəkkirlərin (filosofların) ideyaları, onlar həm haq-

lı, həm də haqsız olanda belə, ümumən hesab edildiyindən daha 

                                                 

1

 Bax: 

Дугин А.Г. Философия политики. М.: Арктогея, 2004,  c. 5-6, 13. 

2

 

Bax:  Tetçer  zarafatı  xoşlamır.  Məşhur  adamların  həyatından  bilmədiyimiz  faktlar.  Bakı: 

Yazıçı, 1994, s.9. 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

56 

çox    t

əsir gücü kəsb edirlər. Həqiqətdə  dünya belə  azlıq  tərə-

find

ən idarə  edilir. Özünü intellektual təsirlərdən tamam azad 

hesab ed

ən praktik insanlar adətən  keçmişdə  qalmış  müəyyən 

bir  iqtisadçının  qulları  olurlar.  Hakimiyyətdəki dəlilər  –  başı 

ha

valı  olaraq  öz  sarsaq  fikirlərini bir neçə  il  bundan  qabaqkı 

aka

demik cızma-qaraçılarından mənimsəyirlər»

1

 

İqtisadiyyata  söykənmədən,  onu  inkişaf  etdirmədən, 

siyasi yolla, öz xeyrin

ə müəyyən siyasət yeritməklə insanla-

ra xoşbəxtlik gətirmək olmaz. V.V.Mixeev haqlı olaraq göstə-

rir ki, iqtisadiyyatla siyas

ət arasında sərt asılılıq mövcud deyil 

v

ə tarix sübut etmir ki, avtoritarizmə daha çox iqtisadi artım uy-

ğun gəlir, nəinki demokratiya, ən güclü iqtisadiyyat demok-

ratik ölk

ələrdədir

2

. 

Siyas

ətçilər həmişə  çalışırlar  ki,  insanları  narahat  edən 

m

əsələlərdən onları kənarlaşdırsınlar, vədlər versinlər, ümidlər 

ya

ratsınlar. Onlar bolluq, yüksəliş, inkişaf yaratsalar da bu hələ 

iq

tisadiyyatın artımı demək deyildir.  

Amerikalı professor N.Qreqori Menkyu yazır: «Siyasətçi-

l

ərin də məqsədləri var. Sözsüz ki, siyasi liderlərin hər zaman 

c

əmiyyətin  rifahının  yaxşılaşdırılması  və  səmərəli və  ədalətli 

bölgü 

arasında  ən optimal seçimin edilməsi barəsində  düşün-

dükl

ərini fərz etmək yaxşı olardı. Düzdür, yaxşı olardı, lakin bir 

o q

ədər də real olmazdı. Şəxsi maraq, istehlakçılar və müəssisə 

r

əhbərləri  üçün  olduğu  qədər siyasətçilər üçün də  çox güclü 

stimul m

ənbəyidir. Bəzi siyasətçilər təkrar seçilmək arzusunda-

dır və az seçici bazasını artırmaq üçün cəmiyyətin maraqlarını 

qurban verm

əyə hazırdırlar.  

… B

əzi siyasətçilərin isə stimulu sadəcə olaraq acgözlük-

dür»

3

. 

                                                 

1

  Bax: Con Meynard Keyns. M

əşğulluq,  mənfəət və pulun ümumi nəzəriyyəsi. Bakı: Qanun,  

2001,  s. 440. 

2

 

Bax: Авторитаризм развития: генезис, функции,  перспективы.// Мировая экономика и 

международные отношения, 2005. № 6,  c.104.

 

3

  Bax: N.Qreqori M

ənkyu. Ekonomiksin əsasları. (Azərbaycan dilində). Harvard Universiteti. 

200,  s. 488. 

---

Pulun  

diktaturası 

 

 

57 

 Siyas

ətdə yalan, dolayı, üstüörtülü, iki və çox mənalı 

fikir, aldatma sanki normal v

ə adi görünür. Yalan olan yer-

d

ə isə əxlaq və tərbiyədən danışmaq olmaz. Bu, siyasətçinin 

əxlaqsız, tərbiyəsiz olması anlamına gətirmir. Siyasətçi san-

ki tarix s

əhnəsində öz rolunu oynayır. Halbuki, bu rol müs-

b

ət və mənfi insan obrazı ola bilər. Deməli, siyasətçinin əx-

laq

sızlığı onun adi bir insan kimi əxlaqının ifadəsi deyildir. 

M.Ə.Rəsulzadə vaxtilə yazırdı: «Fikri, milli və siyasi is-

tiq

lalların kökü iqtisadi istiqlaldır»

1

. 

İqtisadi vəzifələrin yerinə yetirilməsinə, hər şeydən əvvəl, 

siyasi c

əhətdən yanaşmaq lazımdır. Müasir Qərb iqtisadi nəzə-

riyy

əsində iqtisadiyyata və siyasətə «insanlar arasında qarşılıqlı 

f

əaliyyətin həyata keçirildiyi vahid ümumi strukturun bir his-

s

əsi kimi» yanaşırlar

2

. 

Elmi c

əhətdən əsaslandırılmış, dərki mümkün olan siya-

s

ət işlənib hazırlanmadan və həyata keçirilmədən iqtisadiyyatın 

in

kişafı mümkün deyildir. 

 

1.2. Müasir iqtisadi siyas

ət: düşüncələr, 

reallıqlar və mülahizələr 

 

İqtisadiyyat  insanların  həyatına  həm iqtisadi, həm sosial, 

h

əm də  siyasi proseslər vasitəsilə  təsir göstərir. Qədim Çində 

Kon

futsi  ideologiyasının  ən görkəmli nümayəndəsi olan Syun-

tszı (b.e.ə. 313-238-ci illər) yazırdı ki, dövlətin iqtisadi siyasəti 

üç 

əsas prinsipə söykənməlidir: xərclərə qənaətə, xalqda bolluğu 

t

əmin etməyə  və  mövcud  olanı  saxlamaq  zərurətinə.  Hesab 

edirdi ki, «bolluq» -  c

əmiyyətin sosial dərəcəsinə (ranqına) uy-

ğun gələn tələbatlar səviyyəsinin ödənilməsidir. Syun-tszı despot 

dövl

əti yalnız ictimai məhsulun istehsalı və bölgüsünün qaydaya 

                                                 

1

 Bax: M.R

əsulzadə. Azərbaycan cümhuriyyəti. Bakı, 1990, s.3 

2

  Bax: 

Серёгина  С.Ф.  Роль  государства  в  экономике.  Синергетический  подход.-  М.: 

Издательство  «Дело  и  Сервис»,  2002,  с.  231;  Альт  Дж.И.,  Алесина  А.  Политическая 

экономия:  общие  проблемы:  Политическая  наука:  новые  направления  /  Под.ред. 

Р.Гудина и Х.Д.Клингеманна.- М.: 1999,  с.625.

 

---