• Abid Tahirli
~
210
~
•
Romançı gözəl və işlək bir qələm sahibi olmaqla yanaşı,
z
əngin düşüncə sahibi, insan ruhunu anlayan, elmi mövzuları
sad
ələşdirməyə mahir olmalıdır və bunlarla bərabər az görüb, çox
anlamaya, h
ər gördüyünün və düşündüyünün rəssamı kimi, lakin
fırçasız, yalnız dil və yazı ilə çatdırmaq üçün istedadlı olmalıdır
(«Osmanlı mətbuatı»).
• Hüqonun «S
əfillər»indəki qəhrəmanlara Anadoluda rast
g
əlinməz, lakin onlar kimi canları ağrıyan, onlar kimi şənlənən
insanlar burda da tapılar («Tənqid»).
• Bursa v
ə Əskişəhər Fatmalarının halını yazan, hisslərini
b
əyan edən kamil ədib olsa, Dümanın, Zolyanın qələmlərindən
tökül
ən madamlardan daha artıq ibrətli və təsirli dərs alınacağı
şübhəsizdir («Tənqid»).
• ...çox q
əribədir ki, bəzi Osmanlı yazıçıları Avropasayağı,
Q
ərb adət-ənənələrinə uyğun romanlar yazırlar, guya Avropada
romançı azdır və Şərqdən yardım istəmişlər («Tənqid»).
• …göz
əl, lakin faydasız bir tərcümədənsə, o qədər də süslü
olmayan, lakin faydalı bir milli hekayə yazmaq daha əfzəldir
(«T
ənqid»).
• Diqq
ət və təfəkkür etsəniz görərsiniz ki, Osmanlı məişəti
əsrlərcə – gecə-gündüz davam edən ən parlaq bir hekayədir, ən
d
əhşətli bir faciədir, ən gözəl bir tarixdir. Bunlardan bəhs etsəniz
ibr
ətli, təsirli, dəhşətli şeylərin üstünü açmış olarsınız ki, oxuyan da
faydalanar («T
ənqid»).
•
Ədəbiyyatın əsası tərcümələr yox, milli hekayələrdir, milli
m
əhəbbəti, milli düşüncəni, milli dili irəlilədəcək və süsləndirəcək,
t
əbiət və əxlaqı tərbiyə edəcək milli hekayələrdir. Buna çalışmaq
• Bütün türkl
ərin tərcümanı
~
211
~
q
ələm əhlinin borcudur, millətin və qövmün rəngi ədəbiyyatın
şərəfidir («Tənqid»).
•
Bir halvaçı halvasını, bir bozacı bozasını və küfəçi
bamyasını çığırıb-bağırıb tərifləyirsə, bir dərəcəyə qədər başa
düşülər, çünki əvvələn, malına diqqət çəkilməsi üçün başqa bir
çar
əsi yoxdur, digər tərəfdənsə, halvaçı, ya da bozaçı ədəb müəllimi
deyildir. Lakin bir
ədib, ya bir qəzetçi öz yazdığını halvaçı kimi
çığırıb-bağırıb özü mədh edərsə, bu çox çirkin şey olmazmı? Şübhə
yox ki, çox böyük
ədəbsizlik olar («Tənqid»).
• …g
ələcək zamanlar üçün yazmağın çox böyük şərəf-şan
olduğu hər kəsə məlumdur. Doğruya doğru, əyriyə əyri, pisə pis,
göz
ələ gözəl demək bu şərəf-şanın əsasıdır. Belə olmadıqda,
q
ələmdə şan və şərəf tapmaq bəlkə də mümkün deyil («Tənqid»).
• Çernyayevski h
əzrətlərinin Tiflisdə nəşr elədiyi «Vətən
dili» adlı yeni üsullu əlifba diqqətə şayan və dəqiq bir kitabdır.
Oxumaq v
ə yazmaq üçün bu maarifpərvər kişi fonetik metoda
əsasən tərtib etdiyi «Vətən dili» kitabı ilk dərslik olub yumruqsuz
v
ə kötəksiz, qısa vaxtda oxumaq və yazmaq mərifətini bildirən bir
kitabdır («Ədəbiyyat»).
• Dörd ild
ən bəri (1879-cu il nəzərdə tutulur – T.A.) Tiflisdə
S
əid Əfəndi Ünsizadə «Ziya» qəzetini nəşr etməkdədir. İl başından
b
əri Cəlal Əfəndi «Kəşkül» məcmuasını nəşrə başladı
(«Ədəbiyyat»).
• B
əli, Avropa şairləri ilə Asiya şairlərinin düşüncəsində
f
ərq çoxdur, fəqət bu fərq məkandan daha çox zaman fərqindədir
(«Ədəbiyyat»).
• Fikir v
ə etiqad birliyi əməl birliyinə səbəbdir («Ədə-
biyyat»).
• Abid Tahirli
~
212
~
•
Əgər təəssüfdən fayda çıxsaydı, nə qədər çox təəssüf
edils
ə, yenə rəva görərdik. Çünki Tiflisdə nəşr olunan mötəbər
r
əfiqimiz «Kəşkül»ün artıq çıxmayacağı xəbəri ən böyük təəssüfə
əsasdır, lakin təəssüflənməkdən nə fayda? Bu, qəzetin çıxmamasına
kar ed
ərmi? Bizcə, təəssüfdən daha çox hirsə, əsəbə ehtiyac var.
Bizi Zaqafqaziya
nın imkanlı və ziyalı islamları əsəbiləşdirir. Niyə
q
əzetlər bağlanmalıdır? Onlara müavinət ediləcək qədər mal, sərvət,
onları ruhlandıracaq qədər məhəbbət və hissiyat tapılmadımı?
(«T
ənqid»).
• Bu iki q
əzeti («Ziya» və «Kəşkül» nəzərdə tutulur – T.A.)
iki gün
əş, iki şəms kimi görməli idilər… idilər, idilər, idilər, lakin
önc
ə «Ziya», sonra «Kəşkül» uçan ulduzlar kimi sönməyə məcbur
oldular… Utanc, ayıb, min bir təəssüf, amma nə fayda?! Çox böyük
v
ə dəyərli imtiyazları itirdik ki, iki maarif günəşinin qədrini
bilm
ədik, söndürdük, ayıb… («Tənqid»).
• «Çocuqlara m
əxsus qəzet»... adından da anlaşıldığına görə
bu q
əzetin məsləyi ən sevimli və faydalı məslək olmaq ilə bərabər
ən çətin bir məsləkdir. Böyüklər üçün qəzet buraxmaq çətindirsə,
çocuqlar üçün daha müşküldür. Çocuqlar hər nə gəldi oxumazlar,
h
ər oxuduqlarını anlamazlar, hər oxuduqlarından istifadə edə
bilm
əzlər. Bu halda çocuqlar üçün yazılan məqalələr onların
ist
əyərək oxuyacaqları, oxuduqları halda lazımınca anlayıb istifadə
ed
əcəkləri mövzulardan olmalıdır. Belə ki, ilk öncə, dil və ifadə çox
sad
ə, ikinci, mövzu çocuq dünyasına və idrakına uyğun və üçüncü,
əsər çocuğun həm ağlına, həm qəlbinə təsir, nüfuz etməlidir («Bir
baxış»).
Dostları ilə paylaş: |