Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma
Yüklə 413,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Sarmat çöküntül
əri Az ərbaycan ərazisində geniş yayılmışdır. Qusar-Dəvəçi neftli-qazlı rayonunda Sarmat çöküntül əri üç yarımmərtəbə ilə təmsil olunurlar. Rayonun şərq hissəsində Alt Sarmat çöküntüləri qum, qumdaşı, əhəngdaşı və konqlomerat laycıqları olan gillərdən ibarət- dir. Alt Sarmatın qalınlığı Caqacuqçay hövzəsində 150 m, Şurabadda 40 m, Qaynarca sahəsində isə 200-300 m-dir. B.Hüseynov, Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 185 Gilgilçay hövz əsində Orta Sarmat ara-sıra nazik qum, qumdaşı laycıqlı əhəngli bərk gillərdən təşkil olunub. K əsilişin üst hissəsində mergel və konqlomerat laylarına t əsadüf olunur. Orta Sarmatın qumlu-gilli çöküntüləri quyularla Ataçay- Gilgilçay arası sahədə açılıb. Orta Sarmat Yalama, Xudat, Xaçmaz v ə Qusar sahələrində quyu m əlumatlarına görə qum və qumdaşı laycıqları olan gill ərdən təşkil olunub. Qərbə doğru kəsilişdə iştirak edən əhəngdaşılarının qalınlığı artaraq 2-3 m-ə çatır. Üst Sarmatın aşağı hissəsi (Rostov horizontu) bitumlu şistli gillərdən, üst hissəsi isə (Xerson horizontu) əhəng- daşı, qum, qumdaşı və konqlomeratlarla növbələşən gillər- d ən ibarətdir. Vəlvələçaydan qərbə doğru Üst Sarmatın tava nında yatan laylar kəsilişdə iştirak etmədiyindən, Pont çöküntül ərilə transqressiv örtülmüşlər. Sarmat çöküntül ərinin ümumi qalınlığı geniş hüdudda d əyişir: Xaçmazda 100 m, Xudatda 200 m, Qusarda 290 m, Yalamada 247 m, Gilgilçayda 1000 m, V əlvələçay və Caqacuqçay hövz ələrində isə 1400 m-dən artıqdır. Abşeron yarımadasında Sarmat mərtəbəsi çöküntüləri litoloji t ərkibinə görə iki hissəyə: alt və üst yarımmərtəbə- l ərə ayrılır. Alt yarımmərtəbə qumlu mergel, dolomitləşmiş əhəngdaşı təbəqələrinə malik gillərdən, şistli gillərdən, üst yarımmərtəbə isə mergel, balıqqulaqlarına malik şist laycıqları olan boz rəngli qumlu gillərdən ibarətdir. K əsilişdə neftli qum və qumdaşılarına təsadüf olunur. Sarmat mərtəbəsi çöküntüləri Qərbi Abşeronun şimal- qərb, şimal və mərkəzi hissələrində geniş yayılıb. Onun tam Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 186 kəsilişləri Saray və Fatmayı qırışıqlarının cənub-şərq peri- kli nalında tədqiq edilib. Qərbi Abşeronun şimal hissəsində alt və orta Sarmat çöküntüləri içərisində qalınlıqları 40 m-ə çatan sarı rəngli qumlu mergel və daha az qalınlıqlı dolomitləşmiş əhəng- daşı ara təbəqələri olan sarımtıl-qonur, sarımtıl-boz və boz rəngli gillərdən təşkil olunub. Bu sahələrdə Sarmat mərtə- bəsinin ümumi qalınlığı 95 m-dən 108 m-ə qədər dəyişir. Göytəpə, Saray, Fatmayı və Digah sahələrində Sarmat mərtəbəsi çöküntülərində qumluluq azalır. Mərtəbənin qalınlığı burada böyük hüdudda (15-200 m) dəyişir. Qərbi Abşeronun mərkəzi və qərb hissələrində alt və orta Sarmat çöküntüləri tünd-boz və şistli gillərdən ibarətdir. Kəsilişdə mergel araqatları ilə yanaşı, qum və qumdaşı lay- cıqları da iştirak edir. Çöküntülərin qalınlığı Qərbi Abşeron ərazisində, Qaradağ sahəsini nəzərə almasaq, 0-300 m ara- sında dəyişir. Ziyilpiri, Atəşgah və Şabandağ qalxımlarının tağ hissələrində Sarmat çöküntüləri minimal qalınlığa mal ikdir. Sarınca-Gülbaxt, Quşxana, Korgöz, Puta, Güzdək, Qobu sahələrində quyularla açılan Sarmat mərtəbəsi çökün- tüləri qumlu-gilli litofasiya ilə təmsil olunurlar. Qaradağ yatağında Sarmat çöküntüləri çoxlu sayda qu- yu larda açılıb. Kəsilişdə gil, qumdaşı, mergel və əhəngdaşı iştirak edir. Gilli təbəqələrdə tünd gilli şistlər də rast gəlir. Qum təbəqələri neft-qazlılıqla xarakterizə olunur. Sarmat m ərtəbəsinin ümumi qalınlığı 700 m-ə çatır. Sarmat m ərtəbəsinin çöküntüləri Cənubi Qobustan zonasında daha geniş yayılıb. Əsasən gilli süxurlardan |