Dərslik kimi tövsiyyə edilir. B a k I 1 6

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 132 ____________________________ 
möhkəmləndirdi, müştəri toplandı, qiyməti qaldırmaq, güzəşti 
ləğv etmək olar.  
Satış 
kanalları 
strukturunun 
genişləndirilməsi. 
İnformasiya  texnologiyalarının  inkişafı  müştəri  cəlb  edilməsi, 
məhsul  satışı  və  xidmət  göstərilməsi  üsullarının  artırılması 
üçün geniş  imkanlar  yaradır.  Nümunə  olaraq  elektron 
mağazaları,  bank  xidmətləri  sektorunda  “müştəri-bank” 
texnologiyasını,  müştəriyə  operativ  informasiya  təqdim  edən 
“
call-center” istiqamətinin inkişafını göstərmək olar. 
Risklərin  idarə  edilməsi.  Tarazlaşdırılmış  göstəricilər 
sisteminə  maliyyə  əmin-amanlığı  göstəriciləri  ilə  yanaşı,  həm 
qoyulmuş vəsaitlərin qayıtmaması riski, həm də risklərin idarə 
edilməsi  göstəricilərinin  daxil  edilməsi  də  lazımdır.  Riskin 
azaldılması  tez-tez  istehsalın  səmərəliliyinin  artırılması 
assosiasiyası  yaradır.  Lakin  riskin  qiymətləndirilməsinin 
özünəməxsus  cəhətləri  vardır.  Məsələn,  risk  göstəricilərindən 
biri müəssisə fəaliyyətinin proqnoz qiymətlərinin etibarlılığı ola 
bilər.  
İstehlak 
bazarında 
şirkətin 
fəaliyyətinin 
qiymətləndirilməsi.  Müəssisə  üçün  daxili  biznes-proseslərlə 
yanaşı,  alıcıların  davranış  göstəriciləri  əsasında  işçi  heyətinin 
izlənilməsi də vacibdir. 
Alıcıların  məmnunluğu.  Artıq  qeyd  edildiyi  kimi, 
müəssisənin əsas rəqabət üstünlüklərindən biri daimi müştəri 
bazasının,  daimi  alıcılarının  olmasıdır.  Bu,  müəssisəyə  inamla 
işləmək  imkanı  yaradır.  Müştərilərlə  yaxşı  münasibət  saxlan-
ması  onların  meyllərini,  nə  istədiklərini  vaxtında  aşkarlayıb 
qarşılamağa imkan verir.  
Bu  baxımdan,  bazar  payı,  qazancın  strukturu, 
müştərilərin sədaqətliliyi  (daimiliyi),  razılığı  (məmnunluğu)  və 
mənfəətliliyi (faydalılığı) kimi göstəricilər daha vacibdir. 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 133 ____________________________ 
Bazar payı dedikdə, müəssisənin əmtəə ilə əldə saxladığı 
bazar  hissəsi  nəzərdə  tutulur.  Bazar  payı  alıcıların  sayı  ilə, 
dəyər  və  natura  formasında  ölçülə  bilir.  Bazar  payı  şirkətin 
bazar seqmentinə necə daxil ola bildiyini göstərir. Şirkət satış 
həcmini artıra bilər, lakin bu, məqsəd seqmenti olmaya bilər. 
Buna  görə  də  bazar  payı  göstəricisi  məhz  məqsəd 
seqmentində tutlan yeri ifadə edir. Şirkət müştərilər üzrə satış 
strukturunu  izləməlidir.  Yəni  təyin  etməlidir  ki,  onun  hansı 
müştəriləri  bazar  payının  artrılmasına  daha  güclü  təsir  edir. 
Şirkət  həmin  müştərilərlə  münasibətlərin  daha  da 
yaxşılaşdırılması qayğısına qalmalıdır. 
Müştərilərin  sədaqətliliyi.  Göstəricilərin  bu  qrupu 
müəssisənin  müştərilərlə  münasibət  qurmaq  üzrə  davranışını 
əks  etdirir.  Hər  bir  müəssisə  öz  bazar  seqmentini  kifayət 
qədər  dəqiq  identifikasiya  edə  (adlandıra),  həmçinin  həmin 
bazarda işləyən şirkətləri təyin edə bilər. Məsələn, əgər şirkət 
bank sektoru  üçün  texnoloji  avadanlıqlar  göndərməklə 
məşğuldursa,  onun  müştəriləri  banklar,  maliyyə  şirkətləri  və 
digər  kredit  müəssisələri  ola  bilər.  Bazarın  bu  seqmentindəki 
müəssisələrin  sayı  təyin  edildikdən  sonra  bazar  payı 
hesablanır. Bu göstəricinin dinamikası müştəriyə münasibətdə 
siyasətin uğurlu olub-olmadığını göstərəcəkdir. 
Müştərilərin  məmnunluğu.  Göstəricilərin  bu  qrupu 
göstərir  ki,  müəssisə  müştəri  sorğularını  və  tələblərini  nə 
dərəcədə  ödəyə  bilir.  Məmnunluq  göstəricisi  müəssisəyə 
göstərir ki, müştəri onun məhsulundan nə qədər razıdır. Əgər 
müştəri  tam  razıdırsa,  onun  gələcəkdə  göstərəcəyi  davranış 
asan proqnozlaşdırılacaqdır. 
Müştəri  mənfəətliliyi.  Şirkətin  müştəri  bazası  ilə  işinin 
uğuru  müştəri  sədaqətindən,  onların  məhsula  bağlılığından, 
şirkətlə  işləməkdən  razı  qalmalarından  və  öz  işlərində  əldə 

---

 
MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI
 
 
 
 ___________________________ 134 ____________________________ 
etdikləri mənfəətdən asılıdır. Müştərilərin bu cür maliyyə gös-
təriciləri  müəssisənin  sabit,  ahəngdar  işləməsinə  kömək  edir. 
Bu  məqsədlə  müştərilərin  mənfəətliliyini  yüksəltmək 
proqramları  işlənib  hazırlanır.  Məsələn,  bəzi  müştərilərə 
müəyyən güzəştlər edilir. Bəzi yeni müştəriləri əldə saxlamaq 
üçün şirnikdirici endirimlər etmək faydalıdır. 
Müəssisədaxili  təsərrüfat  prosesləri  göstəriciləri. Bazar 
şəraitində  müəssisələr  bütün  fəaliyyət  ardıcıllıqlarının 
səmərəliliyinə  qiymət  verməyə,  yəni  hər  bir  mərhələ  üçün 
sərfiyyat,  o  cümlədən  vaxt  sərfi,  keyfiyyət  və  məhsuldarlıq 
göstəricilərini  müəyyən  etməyə  məcburdur.  Daxili  biznes-
proseslər üçün qeyri-maliyyə göstəriciləri içərisində daha vacib 
olanlar  keyfiyyət  və  prosesin  davametmə  müddəti 
göstəriciləridir.  
Müəssisənin  daxili  fəaliyyəti  məhsulun  qiymətliliyinin 
formalaşması  mərhələləri  üzrə  qiymətləndirilir.  Qiymətliliyin 
əlavə edilməsi, ümumi halda, 3 blokdan ibarətdir: 
1.Yeni məhsulun yaradılması; 
2.Müəssisənin bilavasitə fəaliyyəti (məhsul istehsalı və ya 
xidmət göstərməsi); 
3.Satış sonrası xidmət. 
Yeni 
məhsulun 
yaradılması. 
Müəssisənin 
rəqabətqabiliyyətli  fəaliyyətinin  təməli  yeni  məhsulun 
yaradılması  zamanı  atılır.  Bu  bloku  qiymətləndirmək  üçün 
müəssisələr aşağıdakı göstəricilərdən istifadə edirlər:  
•
 
Yeni  məhsulun  yaradılışına  başlayandan  bazara 
çıxaranadək olan müddət; 
•
 
İlk  sənaye  partiyasından  sonra  edilmiş  dəyişikliklərin 
sayı və s. 
 Bu  mərhələdə  çəkilən  xərclərlə  yanaşı,  məhsulun 
funksional tələblərə cavab verməsi də vacibdir. Yeni məhsula 

---