NƏTİCƏLƏR
Bəşəri sivilizasiyanın iqtisadi strukturunun təkamülünün araşdırılması ön plana
çəkilmiş
də iqtisadiyyatın sosiallaşması istiqamətində idarəetmə və tənzim
vermənin üstün obrazı, dövlətin, korporasiyaların, ayrı-ayrı subyektlərin rolu dəyərləndirərək
texnoloji və kadr menecmentinin əhəmiyyət yükü yeni və klassik səpkidə araşdırılmışdır.
Əsaslandırılmışdır ki, gəlirlərin optimal bölgüsü, adekvat sosial infrastruktur, əlverişli pension
təminat,
yüksələn servis ümumi sintezdə, bəşəri həyat sferasının dolğun səmərəli idarə
olunmasında sosial siyasətin imperativlərini təcəssüm etdirir.
Beynəlxalq inteqrasiyanın dərinləşməsi, qlobal axın, regionlaşma meyli və qlokolizasiya
gerçəklikləri rifahı yüksəliş istiqamətlində bir sıra mühüm cəhətlərin nəzərə alınmasını
şərtləndirir. Sosiallaşan iqtisadiyyat harmoniyasını coğrafi sosial-iqtisadi modelləşmə, modern
informasiya texnologiyaları, yeni innovasiya nailiyyətləri müstəvisində qurur. Bu baxımdan
tədqiqat araşdırması hər hansı bir arealda iqtisadiyyatın sosial istiqamətinin dinamikliyinin
təyinatı verilən mühüm bəşəri nailiyyətlər sferasından kənarda mümkünsüzlüyünü əsaslandırır.
Əlverişli işgüzar mühit formalaşdırmadan, real biznes strategiyası qurmadan,
azad və
səmərəli təşkilati iqtisadi zonalar yaratmadan iqtisadiyyatın sosiallaşması gerçək görünmür.
Sosiumun inkişaf tendensiyası, biznesin struktur dəyişikliylərini şərtlilik verə də, bununla paralel
qeyri-kommersial yaranışların da tərəqqisini diqtə edir.
Sosiallaşan iqtisadiyyat sofitizasiyanın inkişaf perspektivləri, açıq icma və vətəndaş
cəmiyyəti quruculuğu, konstitusiya iqtisadiyyatını, rasional seçim konsepsiyasını önə çəkir.
Futuroloji məntiq göstərir ki, noosferaya keçiddə iqtisadiyyatın sosiallaşması ilə yanaşı sosial
ekologiyanın da inkişafı labüddür. Bununla belə yeni perspektivlərin təyinatında da yalnız
retrospektiv
elmi təməlçilik deyil, həm də təkmil sosial-iqtisadi proqnoztik şəbəkə
yaradılmalıdır.
İqtisadiyyatın sosiallaşmasının alternativləri sırasında tədqiqat araşdırmasının əsas hədəfi
monoqrafik tədqiqatda iqtisadiyyatın sosiallaşmasının empirik-nəzəri aspektləri və yeni inkişaf
oriyentirləri mümkün elmi təhlil obyektinə çevrilmişdir. Burada əsas aksent insanın təsərrüfat
mədəniyyətinin sosiallaşmasını
şərtləndirən amil və meyllərin təsir çevrəsinə
istiqamətləndirilmişdir.
Sistemli və tredli yanaşmada,
elmi deduktiv
metodla aparılan
tədqiqat işində nəticəvi
olaraq iqtisadiyyatın sosiallaşması konsepsiyasına yeni təzahürdə təyinat verilmişdir.
Bu təyinatı
elmi əsaslandırmaq üçün iqtisadi fikir tarixi konsepsiyalarının sosial strukturluğu, cəmiyyət
quruculuğunun tarixi-fəlsəfi reallıqları təhlil olunaraq dəyərləndirilmişdir.
İlkin təsərrüfatçılıq kompozisiyası, iqtisadiyyatın konfessiallığı, nəzəri-iqtisadi şəcərənin
elmi təşəkkülü və sivilizasiyanın inkişaf mərhələlərinin təhlili əsasında aparılan araşdırmalar
göstərmişdir ki, bəşər cəmiyyəti mədəni quruluş aldığı çağlardan başlayaraq onu sosial təməl
daim müşayiət etmişdir. Yaşadığımız indiki sivilizasion mərhələdə isə sosial
faktor iqtisadi
inkişafın bütün şəbəkəsində əsas qaynaq mexanizminə çevrilmişdir. «İqtisadiyyat» bir elm olaraq
sosial diapazonda sienerji effektivində yeni elm sahələrinin yaranışını - «İqtisadi sosiologiya» və
«Sosial iqtisadiyyat»ın təşəkkülünü labüd etmişdir.
Aparılan araşdırmalarla müəyyən olunmuşdur ki, iqtisadiyyatın sosial xarakter alması
istinasız olaraq insan faktoru üzərində pərvəriş tapır. Sosiallaşma demokratik irəliləyişlərin
bazisinə çevrilir. İnsan kapitalı rifahı yüksəlişin təminatında daha qəti məşğulluq əldə edir,
yoxsulluğu, əhali marginallaşmasını tamamilə aradan qaldırılağı başlıca iqtisadi səy kimi qarşıya
qoyur. İqtisadiyyatın sosialaşması prosesi bütövlükdə planetin mineral-xammal bazasının,
material və mənəvi resurslar şəbəkəsinin səmərəli istifadəsi imkanlığından qaynaqlanır. Bu
sırada enerji problemi daha kəskin və üstün mövqedə dayanır. Tədqiqat araşdırması ilə müəyyən
olunmuşdur ki, enerji amili bütün yaranışların fövqündə dayanaraq çeşidli müvafiq sivilizasiya
paradiqmalarını ərsəyə yetirmişdir. Bu baxımdan bəşər sivilizasiyası daş, tunc,
dəmir dövrlərinə
bölündüyü kimi, oduncağın, bio kütlənin, karbohidrogen resursları və nüvə sintezli enerji
epoxolarına da təsnifləşdirilir.
Tədqiqat prosesin
169
kimi yeni dövriyyə və güc toplumu ə
tisadiyyatına ehtiram göstərilir. Belə
münasibət onunla əsaslandırılır ki, əksər mü sir iqtisadi modellər əslində yəhudi-xristian
məkf
ası müstəvisində İslam maliyyəsi və sosializasiyası mühüm alternativ
konse
ldə etmiş İslam iq
a
urəsinin zəminində formalaşmışdır. Və onların sosial bazası infilyasiyaya məruz
qalmaqdadır. Buna görə də ən inkişaf etmiş ölkələrdə belə müvafıq modellər yetərli ədalətli
gəlirlər bölgüsünü və real sosial paritetliyi dolğun təmin etməkdə imkanlarını tükəndirmişlər.
Təhlili araşdırmalar
bir daha göstərir ki, yeni mükəmməl sosial-iqtisadi model axtarışında -
«Üçüncü yol» konsepsiy
nsus olaraq möhkəmlənir.
170
ƏLAVƏLƏR
Əlavə 1
İQTİSADİYYAT SAHƏSİNDƏ NOBEL LAUREATLARI
/1969-2004-cü illər/
1969
/müştərək/
İqtisadi proseslərin təhlili üçün dinamik modellərin yaradılması və tətbiqi
İsveç iqtisadçısı Holland iqtisadçısı
Raqnar Yan
FRİŞ TİNBERQEN
/1885-1973/ /1903-1994/
1970
Statik və dinamik iqtisadi nəzəriyyənin inkişafındakı və iqtisadiyyat elmi sahəsində ümumi təhlil
səviyyəsinin yüksəlişinə tövhələr
verdiyil elmi işlərə görə
ABŞ iqtisadçısı
Rol Entoni
SAMUELSON
/1915/
1971
İqtisadi artımın, sosial və iqtisadi strukturun, eləcə də inkişaf prosesinin yeni və daha dərin
anlaşılmasına gətirmiş empirik əsaslandırılmış interpretasiyasına görə
ABŞ iqtisadçısı /Rus əssili/
Saymon
KUZNES
/1901-1985/
1972
171