Fərqanə HÜseynova müSTƏQİLLİk döVRÜNDƏ azərbaycan – TÜRKİYƏ ƏlaqəLƏRİNİn kulturoloji aspektləRİ
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
__________Milli Kitabxana__________ 259 Dünyası mənsubları arasında texnika, elm mübadilələrinin apa- rılması” (154, s.208-209). Türkiyə Universitetlərində oxuyan azərbaycanlı tələbələrin Türkiyə türkcəsini öyrənmələrində qarşılaşdıqları problemlərlə bağlı isə Rasim Özyürek məlumat verərək bildirdi ki, toplum- ları bir-irinə yaxınlaşdıran və daimi dostluqların təməlini atan hər şeydən öncə sosial və mədəniyyət sahələrində yaxınlaşma- lardır. Bu səbəblə digər türk topluluqlarında olduğu kimi Azər- baycan ilə də olan münasibətlərin təməli də mədəniyyət sahə- sində başlayıb getdikcə digər sahələrə yönəlmişdir. Mədəniyyət sahəsində başlayan Türkiyə-Azərbaycan əməkdaşlığı, arxasınca ali təhsil üçün qəbulu gündəmə gətirmişdir. Bu yazımızın əsas mövzusu, hazırda Türkiyədə təhsil almaqda olan azərbaycanlı tələbələrin Türkiyə türkcəsini öyrənərkən qarşılaşdıqları prob- lemlərin təsbiti, səbəbləri və çözüm yollarının ortaya qoyulma- sıdır. Türkiyə və Azərbaycanın dost və qardaş iki ölkə olaraq itirdikləri illəri qısa zamanda bərpa etmələri gələcək baxımın- dan çox önəmlidir. Bu səbəblə də hər iki topluma da bir sıra qarşılıqlı vəzifələr düşməkdədir. Bunların başında mədəniyyət əlaqələrinin daha da inkişaf etdirilməsi gəlməkdədir. Universi- tetlərin təhsil fakültələrində də Türkiyə və Azərbaycan türkcəsi ana elm bölmələri açılmalı, mövcud olanlar müasir ehtiyaclara cavab verəcək şəkildə yenidən qurulmalıdır. Türkiyə türkcəsi- nin tədrisində istifadə olunan kitablar yeni texnologiyalardan da faydalanıb, ölkələrin mədəniyyət strukturları və əsasları da diqqətə alınaraq yenidən yazılmalı, səsli və səsli-görüntülü yayımlarda dil tədrisi daha cazibəli hala gətirilməlidir. Rahat, iqtisadi qayğılardan uzaq imkanlara nail olunaraq tələbə amılı artırılmalıdır (154, s.211-213). Təhsil sahəsində Türk dövlətləri təhsil qurumları arasında əməkdaşlıga dair Prof. Dr. Hikmət Savcıya görə türk dövlətləri mütəxəssislərinin təhsil qurumları arasındakı əməkdaşlıq əsas- larını müəyyənləşdirmək və çalışmalara başlamaq üçün itirəcək __________Milli Kitabxana__________ 260 zamanları yoxdur. O, əməkdaşlığ qatılmaqda, könüllü və istəkli bir elm adamı olaraq görüşlərini bu şəkildə ifadə etmişdir: – Əvvəla hər dövlət və toplum öz mövcud sərvətini tanı- malı, bu sərvətin cəmiyyəti nə qədər zamanda haraya çatdıra biləcəyini yaxşı hesablamalıdır. – Hər cəmiyyət keyfiyyətli tərbiyə və təhsil məsələsində fərqli həll axtarışları içərisində ola bilir. Bu axtarışlar doğrultu- sunda məlumat toplanmasına, təcrübənin rəhbərliyə ehtiyac ol- duğu bir gerçəkdir. Xəbərləşmə bu nöqtədə möhkəmləndiril- məlidir. – Müəllim yetişdirmə məsələsi, bilginin, təcrübənin işı- ğında Türk dövlətlərinin ortaq kültürəl özəllikləri diqqətə alına- raq müzakirə edilməlidir. – Dərs proqramları və texnoloji təchizatında dövrün tələb- lərinə uyğun olaraq bir-birilərini dəstəkləyən bir əməkdaşlıq zənciri qurulmalıdır. – Toplumların külürü və mədəniyyəti ilə, inancı ilə, coğ- rafiyası ilə qarışıq bir təhsil modeli müzakirə edilməlidir (154, s.214). 1999-cu il iyulun 2-dən 4-nə qədər Türkiyə Cümhuriyyəti- nin Pamukkale-Dənizli şəhərində Prezident Süleyman Dəmirə- lin himayəsi ilə VII “Türk dövlətləri və toplumlarının dostluq, qardaşlıq və əməkdaşlıq” qurultayı keçirilmişdir. Qurultayda milli siyasət məsələləri üzrə dövlət müşaviri Hidayət Orucovun başçılıq etdiyi 25 nəfərdən ibarət nümayəndə heyəti iştirak etmiş, qəbul olunmuş yekun sənədində Azərbaycan – Türkiyə elmi-mədəni əlaqələrinə dair bir sıra problemlər müzakirə edilmişdir (56, s. 202). VII “Türk dövlətləri və toplumlarının dostluq, qardaşlıq və əməkdaşlıq” qurultayı da Azərbaycan – Türkiyə elmi-mədəni əlaqələri sahəsində mühüm bir hadisəyə çevrilmişdir. Azərbay- can adından çıxış edən Prof. Dr. Tahir Baxşaliyev bildirmişdir ki, sayı 200 milyondan artıq olan Türklər Döğu Buzlu dənizin- dən Aralıq dənizinə qədər Avropa və Asiya qitələrinin böyük __________Milli Kitabxana__________ 261 bir ərazisinin sakinidirlər. Əsasən orta və Ön Asiyada yaşayan türklər ikinci ən böyük toplum halında keçmiş SSRİ-nin müxtəlif bölgələrində məskunlaşıblar. Küçmiş Sovetlər Birli- yində 24 türk topluluğu mövcud idi. Onların sayı 50 milyonu aşırdı. Etiraf edək ki, 70 ildən artıq mövcud olan totalitr rejim şərtlərində bu gün artıq varlığı mifə çevrilən SSRİ tarixi adı altında bu türklərin tarixindən bəhs etməkdə olduğumuz halda, əslində rusların, rus və sovet imperializmi tarixindən bəhs edilir. Bu da azmış kimi, keçmiş SSRİ-də slavyan xalqlarından sonra ikinci ən böyük toplum olmuş türk xalqlarının tarixini doğma, ümumtürk tarixinin bir parçası kimi deyil, onların yaşa- dığı inzibati coğrafi ərazinin tarixi kimi tədqiq və tədris edirlər. Başqa sözlə türkləri mümkün olan və olmayan tədris və təd- qiqat vasitələrilə milli kökündən, varlığından, tarixindən, zən- gin mənəvi irsindən məhrum etməyə cəhd olunur. Əgər belə olmasa idi, qalaq-qalaq orta və ali məktəb SSRİ tarixi dərslik- lərində, xüsusilə onun 1917-ci ilindən bəri sovet dövrü hissələ- rində heç olmasa bir neçə dəfə Azərbaycan, qazax, qırğız, özbək, türkmən, qaraqalpaq, uyğur, yakut, qaqauz türkünün (məhz türkünün) də adı çəkilərdi. Totalitar sovet rejimindən qalan qaydaya görə SSRİ tarixinə aid dərsliklər, proqramlar və bayraq-sancaq mərkəzdə hazırlana bilərdi. Yəni başqa sözlə milli regionlarda, o cümlədən Azərbaycanda SSRİ tarixinə aid dərslik, proqram və s. hazırlana bilməz və ən gözəl halda mər- kəzdən gələn materiallar tərcümə edilə bilərdi. Odur ki, obyek- tivlik naminə qeyd edək ki, hazırda küçmiş SSRİ tarixi fən- ninin tədrisindən və tədqiqindən miras qalan əsaslı problem və nöqsanları bütünlüklə keçmiş SSRİ tarixi fənn müəllimlərinin üzərinə yıxmaq ən azından ədalətsizlik olardı. Belə ki, tədqiq və tədris olunmasının bütün sərhədlərinin mərkəzdə müayinə edildiyi və başdan ayağa sovet sisteminin mədh olunmasına yönəldilən, nəhayət açıq və gizli metodlarla ciddi gözləm altında olan fənlərin öyrənilməsindən ayrı nə gözləmək olurdu ki? (156, s.309). Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|