Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
136 Valyuta riskləri - xarici iqtisadi, kredit və digər valyuta əməliyyatları zamanı bir xarici valyutanın digərinə nisbətən məzənnəsinin dəyişməsi zamanı yaranan valyuta itkilərini əhatə edir. Likvidlik riskləri – qiymətli kağızların və ya digər məhsulların realizəsi zamanı onların keyfiyyətinin və istehlak dəyərinin qiymətləndirilməsində yaranan itkilərdir. Riskin səviyyəsinin müəyyən edilməsi ən vacib problemlərdən biridir. Bunun üçün bir sıra obyektiv meyarlara və üsullara istinad etmək lazımdır. Çünki riskin səviyyəsini müəyyən etmədən idarəetmədə hər hansı obyektiv qərarı qəbul etmək mümkün deyildir. Ayrı-ayrı ədəbiyyatlarda riskin səviyyəsi və hər bir səviyyənin məzmunu müxtəlif qaydada izah edilir. Məsələn, ‚yol verilən risk‛, ‚böhran riski‛ və ‚fəlakətli risk‛ anlayışları arasındakı fərqlət müxtəlif cür izah olunur. İstənilən qərar informasiyadan asılıdır. İnformasiyanın keyfiyyəti vacib əhəmiyyət daşıyır. İnformasiya nə qədər çox yayılmışdırsa, qərar qəbul etmək də bir o qədər çətindir. İnformasiyanın keyfiyyəti ötürülmə zamanı deyil, onun qəbulu zamanı qiymətləndirilməlidir. İnformasiya tez köhnəlir, ona görə də onu operativ olaraq istifadə etmək lazımdır. Sahibkar yalnız informasiyanı toplamağı deyil, həmçinin onu saxlamağı və lazım olan zaman ondan istifadə etməyi də bacarmalıdır. Risklə bağlı olan istənilən fəaliyyət həmişə məqsədyönlüdür, belə ki, risklə bağlı olan fəaliyyətin məqsədinin olmaması həlli mənasız edir. Riskin və riskli kapital qoyuluşunun məqsədi risk və kapitalla dəqiq, konkretləşdirilmiş və qarşılaşdırıla bilən olmalıdır. Riskin idarə olunması insanların əmlakını, maliyyə vəsaitlərini təhlükə altına qoyan riskin dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsi deməkdir. Sahibkar üçün onun fəaliyyətini təhlükə altına qoyan riskin dərəcəsini bilmək vacibdir. Riskin dərəcəsinə görə sahibkarın faktiki itkilərini aydınlaşdırmaq lazımdır. Riskli şəraitdə qərar qəbul etmək psixoloji qavrayışdan asılıdır və bunu riskin azaldılması proqramının hazırlanması zamanı mütləq nəzərə almaq lazımdır. Eyni riskli vəziyyət müxtəlif insanlar tərəfindən müxtəlif cür qəbul edilir. Riskin idarə olunmasının ümumi sxemi 137 Riskin azaldılması maksimum çeviklik və məqsədyönlü fəaliyyət tələb edir. Bu məqsədyönlü fəaliyyət risklərin bütün növləri üzrə(istehsal riski, maliyyə riski, kommersiya riski və s.) həyata keçirilməlidir. Riskin tərəflər arasında bölüşdürülməsi və riskdən olan itkilərin müəyyən edilməsidir. Lakin bazar şəraitində itkilərin mövcudluğu risklərin sığortalanmasını tələb edir. Riskin səviyyəsinin aşağı salınması – bu, itkinin ehtimalının və həcminin ixtisar olunmasıdır. Riskin neytrallaşma sxemi. Riskin təhlili Aydınlaşdırma və təsnifat Qiymətləndirmə (kəmiyyət və keyfiyyət) Effektivliyindən asılı olaraq riskə təsir edən metodların seçimi Qərar qəbul etmək Riskdən qaçmaq Riski ötürmək Mühafizə etmək Nəticənin təhlili 138 Riskin aşağı salınmasının daha vacib və daha geniş yayılmış üsulu risklərin sığortalanmasıdır. Sığortalamanın əsası odur ki, investor riskin aşağı salınması üçün gəlirdən imtina etməyə, yəni riskin sıfra endirilməsi üçün ödəməyə hazırdır. Bazar riski ” faiz dərəcəsi, xarici valyuta məzənnəsi və kapitalın (həmçinin bazar qiymətli kağızların) qiymətlərində enib-qalxmaların nəticəsində əldə edilən itkidir. Bankın kredit müqavilələri və digər maliyyə aktivlərinin və öhdəliklərinin əksəriyyəti sabit faiz dərəcəsinə malikdirlər. Faiz dərəcəsinin marjasına bank nəzarət edir. Bazar risklərinin növləri: 1. Faiz 2. Kapital 3. Qiymət 4. Portfel 5. Xəzinədarlıq 6. Valyuta Faiz riski – aktivlərdə və passivlərdə faiz dərəcələri dəyişikliklərindən əmələ gələn itkilərdir. Risklərin neytrallaşdırılması mexanizmi Riskin təmərküzləşməsini məhdudlaşdırmaq Hedc əməliyyatı Riskdən yankeçmək Diversifikasiya Özünü sığortalama Rikin bölüşdürülməsi Limitləmə 139 Faiz risklərinin yaranması mənbəyi dəyişkən və sabit faiz dərəcələri üzrə aktivlərlə passivlər arasında olan uyğunsuzluq, bazarda baş verən dəyişiklərə vaxtında reaksiya verilmədikdə riskin düzgün idarə oluna bilməməsidir. Kapital riski – kapitalın və digər bazar qiymətli kağızların qiymətlərindəki dəyişiklərə görə yaranan itkilərdir. Yaranma mənbələri bazardakı dəyişiklərə vaxtında reaksiya verilməməsi, aktiv və passivlərin düzgün idarə edilməməsidir. Qiymət riski – bankın portfelində saxlanılan bazar alətlərinin likvidlik müddətində qiymətlərin dəyişiklərindən əmələ gələn riskdir. Bazardakı dəyişiklərə vaxtında reasiya verilməməsi nəticəsində yarana bilən riskdir. Portfel riski - portfelin bir sahədə və ya bir qrupda cəmləşməsindən əldə edilə biləcək itkilərdir. Bu səhv kredit siyasətinin, likvidliyin düzgün idarə edilməməsinin, sektor üzrə cəmləşmə, region üzrə cəmləşmə, bazar aləti üzrə cəmləşmə, təminat növü üzrə cəmləşmədən yaranır. Xəzinədarlıq - iki növ bazar riskinə məruz qala bilər: məzənnə riski və faiz dərəcəsi riski. Hər hansı bir valyutanın spot və forvard açıq dərəcələrindəki dəyişikliklərin açıq mövqeyin həcminə birbaşa təsiri vardır. Məzənnələrdəki mənfi dəyişikliklər riskinə xalis valyuta mövqeylərinin (artıq məbləşdə alınmış və ya satıl-mış) həcmi vasitəsilə nəzarət oluna bilər. Valyuta riski - bir valyutanın digər valyutalaa nisbətdə məzənnəsinin dəyişməsi nəticəsində bankın ehtimal olunan itkiləridir. Valyuta risklərinin yaranması bazardakı dəyişikliklərin nəzərə alınmaması, bir valyutada cəmləşmə, aktiv və passivlərin düzgün idarə edilməməsi nəticəsində baş verir. Valyuta eyni zamanda xarici valyuta məzənnəsinin dəyişməsi nəticəsində maliyyə aktivinin dəyərinin dəyişməsi riskidir. Xarici valyuta məzənnəsindəki dəyişikliklər Bankın maliyyə durumuna və nəğd pul vəsaitlərinin hərəkətinə təsir edir. İdarə Heyəti valyuta ilə ayırmaların səviyyələrinə məhdudiyyətlər qoyur ki, bu da Banka milli valyutaya qarşı valyuta məzənəsindəki dəyişikliklərdən yaranan zərərləri minimuma endirmək imkanı verir. ARMB-nın tələblərinin yerinə yetirmək üşün Bankın açıq valyuta mövqeyinin gündəlik monitorinqi həyata keçirilir. Valyuta riskinin həcmi valyutanın alıcılıq qabliyyətinin azalması ilə bağlı olduğundan sövdələşmənin bağlanması vaxtı ilə ödəmə vaxtı Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|