Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
146 Qiymətli kağızların beynəlxalq valyuta riski ilə aşağıdakı hadisələrlə sıx bağlıdır: 1) İnvestor hər hansı ölkənin şirkətinin səhm portfelini onların artım perspektivinə görə saxlayır. 2) İnvestorun portfelində hər hansı ölkənin uzunmüddətli istiqrazları saxlanılır. Bəzən həmin ölkələrdə siyasi vəziyyətin qeyri-sabitliyi nəticəsində investorların valyuta məzənnələri düşür. Bundan ölkələr ehtiyyat edirlər. Valyuta kursunun artması siyasi sabitləşmə ilə əlaqədardır. 4-cü Fəsil:Beynəlxalq biznesdə maliyyə 4.1. Beynəlxalq biznesdə maliyyə bazarının rolu və yeri 147 Beynəlxalq biznesin ən mühüm tələblərindən biri də geniş və tam nəzarət oluna bilən maliyyə bazarının mövcudluğudur. Çünki bazar iqtisadiyyatı ölkələrində dövlətin maddi və maliyyə ehtiyatlarının bölüşdürülməsinə müdaxilə etmək imkanları çox məhduddur. Firmaların əksəriyyəti müstəqil olaraq beynəlxalq bazarlarda maddi və pul ehtiyatları saxlayırlar. Beynəlxalq biznesi təhlil edən iqtisadi ədəbiyyatlarda real aktivlər bazarı, pul vasitələrinin iqtisadi münasibətlərin iştirakçıları arasında bölüşünü təmin edən bazarlar isə beynəlxalq biznes bazarları adlandırılır. Beynəlxalq biznesdə maliyyə bazarı olduqca geniş anlayışdır. Ona görə ki, o təkcə milli iqtisadiyyatın maliyyə tərəflərini deyil, həmçinin kredit münasibətlərinin müxtəlif formalarını əhatə edir. Bütün bu müxtəlif formaları diqqətlə təhlil etsək, ümumi şəkildə beynəlxalq biznesdə maliyyə bazarını iki yerə bölmək olar: 1. Beynəlxalq bank kreditləri bazarı; 2. Beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarı. Beynəlxalq bank kreditləri bazarı kredit fond firma və ya şirkətləri tərəfindən verilən ödənişli və qaytarılan ssudalar üzrə meydana çıxan münasibətləri əhatə edir. Bu ssudalar xüsusi sənədlərin tərtibindən asılı olmayaraq, sərbəst surətdə satıla, alına və mübadilə edilə bilər. Beynəlxalq bank kreditlərinin hərəkəti və ümumiyyətlə, kredit bazarı beynəlxalq iqtisadi inkişaf nəticəsində xeyli genişlənmiş və beynəlxalq maliyyə bazarından qoparaq müstəqil fəaliyyət sahəsinə çevrilmişdir. Bu sahə ilə indi müstəqil maliyyə sahəsi olan bank işi fənni məşğul olur. Beynəlxalq kredit bazarının özü iki mərhələdən ibarətdir: 1. Beynəlxalq topdansatış kredit bazarı - krditin banklararası faiz normasını müəyyən edir və adətən banklararası birjalarda həyata keçirilir. Məsələn: Dollar üzrə kreditin topdansatış bazarı əsasən London banklararası birjasında müəyyən edilir (LİBOR). Azərbaycan manatının topdansatış faizinin müəyyən edilməsi üçün birja fəaliyyət göstərmir. Respublikamızda kreditin topdansatış bazarı milli bankın keçirdiyi kredit hərracları ilə məhdudlaşır. 148 2. Beynəlxalq kreditin pərakəndə satış bazarı - beynəlxalq kreditin banklar tərəfindən müştərilərə satılması münasibətlərini idarə edir və kreditlərin pərakəndə satış faizlərini müəyyənləşdirir. Beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarı isə həm kredit münasibətlərini, həm də xüsusi sənədlər (qiymətli kağızlar) buraxılmasında ifadə olunan ortaqlıq münasibətlərini idarə edir. Bu xüsusi sənədlər və ya qiymətli kağızlar müstəqil dəyərə malikdir və satıla, alına və ötürülə bilər. Beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarı maliyyə bazarının əsasını təşkil etdiyi üçün çox vaxt beynəlxalq maliyyə bazarı anlayışı əvəzinə beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarı anlayışı işlədilir. Çünki bazar iqtisadiyyatı şəraitində beynəlxalq kağızlar və digər alətlər iqtisadi-maliyyə münasibətlərinin əsasını təşkil edir. İqtisadi ədəbiyyatda beynəlxalq maliyyə bazarının tərkib hissəsi kimi kapital (sərmayə) fond qiymətləri olan qiymətli kağızlar bazarda ilkin yerləşdirmə, həmin beynəlxalq bazarda dövr etdirilmə (satılma, alınma), dövriyyədən çıxarılma, yaxud ödənilmə üçün buraxılır, girov və sığorta obyekti kimi çıxış edir, təcili kontraktların bağlanmasının predmeti və digər əməliyyatların obyektləri olur. Beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarının iştirakçıları aşağıda təhlil ediləcəkdir. Beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarının iştirakçıları da tərkibcə müxtəlixdir. Onlar dövlət, əhali və kommersiya təşkilatlarına ayrılır. Yəni iştirakçı kimi həm dövlət, həm əhali, həm də kommersiya təşkilatları çıxış edə bilər. Öz növbəsində kommersiya təşkilatları da maliyyə və qeyri-maliyyə təşkilatlarına bölünür. Maliyyə kommersiya təşkilatlarına kommersiya bankları, investisiya fondları, pensiya fondları, maliyyə şirkətləri və başqaları daxildir. Beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarının subyektləri peşəkar və qeyri-peşəkar iştirakçılara bölünür. Peşəkar iştirakçılar bir qayda olaraq beynəlxalq qiymətli kağızlar bazarında bir sıra fəaliyyət növlərini həyata keçirmək üçün dövlət tənzimləmə orqanlarından və yaxud maliyyə bazarında fəaliyyət göstərən özünütənzimləyən təşkilatlardan lisenziya alırlar. Beynəlxalq fond bazarı iştirakçılarının fəaliyyəti əsasən 4 növə bölünür: Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|