Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
181 beynəlxalq əlaqələrin yaradılması və xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi şəraitində özünü maliyyələşdirən yeni struktur və qurumların, habelə dövlət idarə və müəssisələrinin fəaliyyətinin nəticələrinin tam müstəqil və obyektiv şəkildə yoxlanılması və müvafiq rəy verilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə bir şəraitdə cəmiyyət həyatında iqtisadi demokratiyanın bərqərar edilməsi, yəni maliyyə şəffaflığının təmin olunması, sağlam rəqabətin inkişafı, vergiqoymanın qurulması və vergilərin yığılması, iqtisadi münasibətlərin bütün iştirakçılarının maddi maraqlarının nəzərə alınması və bütövlükdə maliyyə vəsaitlərinin düzgün xərclənməsi üçün müstəqil maliyyə nəzarəti orqanı kimi auditor xidməti geniş imkanlar yaradır. Ölkəmizdə milli auditin təşəkkül tarixi "Auditor xidməti haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun (16 sentyabr 1994-cü il) qəbul edilməsindən başlanır. Həmin Qanunda audit anlayışı aşağıdakı qaydada təsbit olunub: "Audit - əmtəə istehsalı və satışı, xidmət göstərilməsi və iş görülməsi ilə məşğul olan təsərrüfat subyektlərində mühasibat uçotunun dəqiq və dürüst aparılmasının, mühasibat və maliyyə hesabatlarının müstəqil yoxlanılmasıdır". Qanunun tələbinə görə, auditor xidmətinin əsas məqsədi təsərrüfat subyektlərinin mühasibat (maliyyə) hesabatlarının düzgünlüyünü, onların apardıqları maliyyə və təsərrüfat əməliyyatlarının mövcud qanunvericiliyə və normativ aktlara uyğunluğunu müəyyənləşdirməkdir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə yaradılmış və əsas vəzifəsi respublikada auditor xidməti işini təşkil etməkdən, mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq onun inkişafı və fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün tədbirlər həyata keçirməkdən ibarət olan Azərbaycan Respublikasının Auditorlar Palatası 1996-cı ilin aprel ayında fəaliyyətə başlayıb. Palatanın sədri, iqtisad elmləri doktoru, professor Vahid Novruzovun bildirdiyinə görə, ötən dövr ərzində ölkədə milli audit sisteminin formalaşması və inkişafı, o cümlədən cəmiyyət tərəfindən auditin idarəetmədə vacib nəzarət-analitik infrastruktur elementi kimi dərk edilməsi istiqamətində xeyli iş görülüb. Nəticədə qısa müddət ərzində auditor xidmətinin kifayət qədər təşkilatlanmış və ölkənin bütün ərazisini əhatə edən strukturu, yüksək peşə-ixtisas hazırlığına 182 malik lisenziyalı auditorların böyük dəstəsi formalaşıb və bunun sayəsində respublikamızda auditor xidmətlərinin həcmi 10 dəfəyə qədər artıb. Mövcud qanunvericiliyə görə, auditor yoxlaması məcburi və ya könüllü (təsərrüfat subyektinin öz təşəbbüsü ilə) ola bilər: özünün maliyyə hesabatlarını dərc etdirməli olan təsərrüfat subyektləri üçün, habelə qanunvericilik aktları ilə bilavasitə nəzərdə tutulmuş hallarda və ya səlahiyyətli dövlət orqanlarının müvafiq qərarına əsasən, yaxud da dövlət orqanlarının sifarişi ilə həyata keçirilən audit məcburi, digər hallarda isə könüllüdür.Hazırda Azərbaycanda məcburi auditdən keçməli olan təsərrüfat subyektlərinin tam siyahısı belədir: Birgə müəssisələr; xarici investisiyalı müəssisələr; nümayəndəliklər; banklar və digər kredit idarələri; məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlər; səhmdar cəmiyyətləri; sığorta təşkilatları; maliyyə-sənaye qrupları; investisiya fondları; qeyri- hökumət təşkilatları; bələdiyyələr. Bunlarla yanaşı, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 5 aprel tarixli 77 saylı qərarına əsasən, aktiv və passivlərində verilən maddələri, sonrakı bölgünü aparmadan, yalnız ümumi məbləğdə göstərəcək hüquqi şəxslərin yekun gününədək on iki ay ərzində balansının son məbləği 5 milyard manat və dövriyyədən mədaxilinin son məbləği 2,5 milyard manat olan bütün təsərrüfat subyektləri məcburi auditin obyektləridir. Bu gün dünya praktikasında auditor xidmətlərinin təxminən 80 faizini KÖNÜLLÜ AUDİT təşkil edir: bu da auditor xidmətlərinin çeşidinin rəngarəngliyindən və idarəetmədə vacib nəzarət-analitik infrastruktur elementi olmaq etibarı ilə auditin məsləhət- konsaltinq yönümünün təsərrüfat subyektləri tərəfindən düzgün dərk edilməsindən irəli gəlir. Ölkəmizdə də mülkiyyət formasından və təşkilati-hüquqi tabeliyindən asılı olmayaraq, məhsul istehsal edən, xidmət göstərən təsərrüfat subyektlərinə və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərə göstərilən auditor xidmətlərinin çeşidi kifayət qədər genişdir. Professor V.Novruzovun dediyinə görə, hazırda respublikamızda 40 auditor təşkilatı (o cümlədən 5 xarici auditor təşkilatının filial 183 və ya nümayəndəliyi), 50-dən çox sərbəst auditor fəaliyyət göstərir və mövcud qanunvericiliyə əsasən, onlar: Mühasibat uçotunun dəqiq və dürüst aparılmasının, mühasibat və maliyyə hesabatlarının auditini (yoxlanılmasını) aparmaq və audit aparılmış təsərrüfat subyektlərinin maliyyə vəziyyətində, maliyyə- təsərrüfat əməliyyatlarının qanuniliyinə, illik mühasibat hesabatları maddələrinin doğruluğuna, mühasibat uçotunun ümumi vəziyyətinə auditor rəyi vermək; Maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini təhlil etmək, ekspertizasını aparmaq və maliyyə vəziyyətini proqnozlaşdırmaq; Əmlakın qiymətləndirilməsinin düzgünlüyünə rəy vermək; Müəssisələrin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün tövsiyə və təkliflər işləyib hazırlamaq; Mühasibat uçotu qurmaq; Rüblük və illik mühasibat hesabatlarını bərpa və tərtib etmək; Nəzarət orqanları tərəfindən aparılmış yoxlamaların ekspertizasını keçirmək; Müəssisənin ləğvi və təkmilləşdirilməsi (birləşdirilməsi, bölünməsi, ayrılması, çevrilməsi) zamanı məsləhətlər vermək və müvafiq sənədlərin hazırlanmasında yardım göstərmək, ləğv olunan müəssisənin əmlakını qiymətləndirmək və ləğvetmə balansını tərtib edib mülkiyyətçiyə təqdim etmək; yeni yaradılan müəssisə və təşkilatların təsis sənədlərini hazırlamaq və onların müvafiq icra orqanlarında qeydiyyata alınmasına yardım göstərmək; Bank təsis edən (yaradan) hüquqi şəxslərin maliyyə vəziyyətinə auditor rəyi vermək; İnvestisiya layihə və proqramlarını tərtib etmək; Vergilərlə bağlı məsələlər, o cümlədən fiziki və hüquqi şəxslərə vergilərin hesablanması, bəyannamələrin hazırlanması və s. üzrə; sığorta sahəsində; bank sahəsində; idxal-ixrac əməliyyatları sahəsində; özəlləşdirmə və səhmləşdirmə sahəsində; təsərrüfat qanunvericiliyi sahəsində; menecment üzrə; əmtəə birjasının yaradılması, idarə olunması və birja ticarətinin təşkili sahəsində məsləhətlər vermək; Kompleks biznes problemləri və məsələləri ilə rastlaşan hüquqi və fiziki şəxslərə maliyyə və iqtisadi sahələr üzrə məsləhətlər vermək; Sağlamlaşdırma, müflisləşmə və iflas prosesi başlanılmış müəssisələrə müvafiq məsələlər üzrə məsləhətlər vermək və həmin prosesdə mütəxəssis kimi iştirak etmək; Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|