Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
175 və ümumi nəticə çıxarmaq lazım gəlir. Bu halda tədqiqatın induksiya üsulundan istifadə olunur. Bəzən də proses və hadisələrin öyrənilməsinə dialektik nöqteyi-nəzərcə yanaşdıqda deduksiya tədqiqat üsulundan da istifadə edilir. Beynəlxalq mühasibatı və auditin əvvəlcə proses və hadisə, göstərici və iqtisadi kateqoriya bütövlükdə öyrənilir, ümumi nəticə çıxarılır və sonra onlan daha dəqiq öyrənmək üçüncü hissəsi (induksiya) tədqiqat üsuluna keçilir. İqtisadi təhlilin metodu dedikdə, müəssisələrin (birliklərin), idarə və təşkilatların təsərrüfat-maliyyə fəaliyyətini öyrənmək nöqteyi-nəzərdən cna yanaşmaq üsullan başa düşülməlidır. Beynəlxalq mühasibat uçotunun qurulması əsasən bunları əhatə edir: 1. Aparılacaq mühasibat uçotu siyasətinin müəyyən edilməsi 2. İstifadə ediləcək sənədlərin müəyyən edilməsi və ya şirkətin fəaliyyəti ilə əlaqədar -yeni sənəd formalarının hazırlanması - sənədlərin siyahasının müəyyən edilməsi - yeni sənəd formalarının hazırlanması 3. Sənəd dövriyyəsinin istiqamətlərinin və müddətlərinin müəyyənləşdirilməsi - ilkin sənədlərin və doldurma qaydalarının müəyyən edilməsi - sənədləri imzalayacaq və maddi məsul şəxslərin müəyyən edilməsi - sənəd dövriyyəsinin istiqamətlərinin müəyyən edilməsi - sənəd dövriyyəsinin müddətlərinin müəyyən edilməsi Rəhbərliyin və ya mühasibat məlumatlarında maraqlı olan bölmələrin və ya şəxslərin tələblərinə uyğun hesabat formalarının və həmin hesabatlarda əhatə olunacaq məlumatların dəqiqləşdirilməsi - ümumi hesabat formalarının müəyyən edilməsi - rəhbərliyin tələb edəcəyi əlavə hesabat formalarinin hazırlanması 176 - digər bölmələrin tələb və istəklərinə uyğun hesabat formalarının hazırlanması - hər bir hesabat formasında əks olunacaq məlumatlar siyahısını müəyyən edilməsi. 5. Maya dəyərinin müəyyənləşdirilməsi metodlarının seçilməsi və qiymətqoyma siyasəti - maya dəyərinin formalaşdırılması prinsipi - güzəştlərin müəyyən edilməsi - qiymətqoyma siyasəti 6. Mühasibat hesabatlarının hazırlanması - Müəssisə balansının hazırlanması - Mənfəət və zərər hesabatının hazırlanması və s. 7. Mühasibat sisteminin yenidən qurulması 8. Digər mühasibat məsələlərinin həlli. Beynəlxalq mühasibat uçotu əsasında təsərrüfat proseslərinin yaranması və inkişafını öyrənilməsində iqtisadi təhlilin metoduna dialektik yanaşma zamanı onun xarakterik xüsusiyyətlərinə ciddi diqqət yetirilməlidir. İqtisadi təhlilin metodunun xarakterik xüsusiyyətlərinə: - təsərrüfat fəaliyyətini hərtərəfli əks etdirən göstəricilər sistemindən istifadəni; - həmin göstəricilərin dəyişmə səbəblərinin öyrənilməsi; - sosial-iqtisadi səmərəliliyin yüksəldilməsi məqsədilə həmin göstəricilər arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin müəyyən edilməsi və qiymətləndirilməsini aid etmək olar. İqtisadi təhlilin metodunun ən mühüm elementləri onun üsullarıdır. Onlar aşağıdakı məsələri özündə birbşdirir: - toplanmış informasiyanın ilkin işlənməsi (yoxlanılması, qruplaşdırılması, sistemləşdirilməsi); - tədqiq olunan obyektin inkişaf vəziyyətinin və qanunuyğunluqlarının öyrənməyi; - müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinə təsir göstərən amillərin təsir dərəcəsinin müəyyən edilməsini; - iqtisadi səmərililiyi yüksəldə bilən isifadə edilməmiş mövcud və perspektiv ehtiyat və imkanlarm hesablanmasnı; - apanlmış təhlilin nəticələrinin ümumiləşdirilməsi və obyektin 177 fəaliyyətinə kompleks qiymətin verilməsini; - sosial-iqtisadi inkişaf planlarının və idarəetmə qərarlarının əsaslılığının müəyyən edilməsini və s. Uçot, hesabat və digər informasiya mənbələrində verilən faktiki göstəriciləri plan göstəriciləri ilə, keçmiş illərin müvafıq və normativ göstəriciləri ilə müqayisə etməklə kənarlaşmaların və bu kənarlaşmalara təsir edən amillərin təsir dərəcəsinin öyrəniliməsi iqtisadi təhlilin metodunun xarakterik xüsusiyyətlərindən biridir. Biznes-plandan, norma və normativlərdən, keçmiş ilin faktiki göstəricilərindən kənarlaşmalara təsir göstərən obyektiv və subyektiv səbəblərin öyrənilməsi, müəssisənin əsas iqtisadi göstəricilərinə müsbət və ya mənfl təsir edən amillərin təsnifatnın müəyyən edilməsi də iqtisadi təhlilİn metodununun xarakterik xüsusiyyətlərindəndir. Beynəlxalq mühasibat uçotu əsasında təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili metodunun üçüncü xarakterik xüsusiyyəti subyektlərdə biznes-planın yerinə yetirilməsi prosesində əldə edilən iqtisadi göstəricilərin zaman və məkan etibarı ilə öyrənilməsidir (ay, rüb, il, beşillik, müddət və sex, bölmə, briqada və s.) Beynəlxalq mühasibat uçotu əsasında təsərrüfat fəaliyyətinin təhlili metodunun dördüncü və daha çox nəzəri cəlb edən xarakterik xüsusiyyəti müəssisə və birliklərin iqtisadiyyatı, təşkili, işçi qüvvəsi ilə təmin olunması, texnika ilə silahlanması,istehsalın texnoloji xüsusiyyətinin və sairənin müəsisənin istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinə təsirini kompleks şəkildə öyrənməkdən və gələcəkdə istehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsinə yönəldilən tədbirlər proqramı hazırlamaqdan ibarətdir. Beynəlxalq uçot əsasında təsərrüfat fəaliyyətinin təhlilinin ardıcılhğı və aramsız aparılması onun metodunun əsas xüsusiyyətlərmdən biridir. Buna görə də müəssisə və birliklərin təsərrüfat fəaliyyətinin iqtisadi təhlili bir qayda olaraq aşağıdakı ardıcıllıqla aparıhr; 1. Müəssisənin istehsal-təsarrüfat-maliyyə fəaliyyəti ilə tanışlıq; 2. Məhsul istehsalı vəsatının təhlili; 3. Müəssisənin əmək ehtiyatları, əmək vəsaiti və əmək əşyaları ilə təmin olunması və onlardan istifadənin təhlili; Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|