Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes

 
184 
 
 
 
 
Qiymətli  kağızların  buraxılışı  və  tədavülü  sahəsində  emitentə 
məsləhətlər  vermək  və  vasitəçilik  etmək;  Maliyyə  sxemi,  texniki-
iqtisadi əsaslandırma, biznes planı, investisiya proqramı və digər 
istiqamətli  layihələr  hazırlamaq;  Nəzarət  funksiyalarını  yerinə 
yetirmək  üçün  daxili  auditorlara  zəruri  məsləhətlər  vermək  və  s. 
hüququna malikdirlər. Bütün bunlar isə o deməkdir ki, təsərrüfat 
subyektləri  auditdən  təkcə  özlərinin  illik  maliyyə-təsərrüfat 
fəaliyyətinə  yekun  vurmaq  üçün  yox,  təsərrüfatdaxili  nəzarətin, 
marketinqin və maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi 
üçün  zəruri  olan  əsaslı,  doğru-dürüst  və  elmi  nəticələrin  əldə 
olunması 
məqsədilə 
il 
boyu 
istifadə 
edə 
bilərlər.  
Auditor  xidməti  sahibkarlıq  fəaliyyətinin  bir  növüdür,  lakin  o, 
eyni  zamanda  sahibkarlıq  fəaliyyətində  uğur  qazanmağın  əsas 
vasitəsidir.  Auditor  xidmətindən  bəhrələnmək  -  bazar 
münasibətlərinin  istisnasız  olaraq  bütün  iştirakçıları  üçün 
sərfəlidir, çünki audit dövlətin, sahibkarların və əhalinin mənafeyi 
ilə  bağlı  məsələlərin  optimal  həllinə  imkan  yaradan  obyektiv, 
qərəzsiz 
və 
müstəqil 
analitik-nəzarət 
infrastrukturudur. 
"Maliyyə-təsərrüfat  fəaliyyətində  uğur  qazanmaq  istəyən  hər  bir 
müəssisə,  fərdi  sahibkar  inamla  ixtisaslı  peşəkar  auditorlarımıza 
müraciət edib onların xidmətindən bəhrələnə bilər" - son bir neçə 
il  ərzində  ölkədə  milli  audit  sisteminin  nail  olduğu  inkişaf 
səviyyəsi Auditorlar Palatası sədrinin bu qətiyyətinə tam təminat 
verir... 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
185 
 
 
 
 
5.3.Beynəlxalq kampaniyyalarda  daxili audui sisteminin qurulması 
 
       Hazırda  kampaniyyaların    fəaliyyətinin  genişlənməsi  ilə 
əlaqədar  daxili  audit  sisteminin  qurulması  ehtiyacı  meydana 
gəlmişdir. Daxili auditin aşagıdakı funksiyaları var: 
1.   Daxili yoxlamaların aparılması 
2.   Aktivlərin saxlanılmasına nəzarət 
3.   Menecmentə  daxili  nəzarət  sisteminin  qurulmasında 
köməklik göstərmək 
4.   Menecmentə 
idarəetmə 
sisteminin 
qurulmasında 
məsləhətlər vermək 
5.   Firildaqlıqların və ogurluğuqların tədqiq edilməsi 
6.   Risk-menecmentdə  iştirak,  maliyyə  risklərinin  müəyyən 
edilməsi və aradan qaldırılması. 
            Daxili  audit  sisteminin  qurulmasından  öncə  şirkətnin 
mühasibat (əsasən idarəetmə uçotu) sisteminin düzgün qurulması 
vacibdir. 
Daxili  audit  sistemi  sahəsində  sizə  aşağıdakı  xidmətləri  təklif 
 edirik : 
1.   Şirkətnin maliyyə-iqtisadi quruluşunun müəyyən edilməsi  
2.   Sənədlərin  doldurulmasının  düzgünlüyünün  seçmə  üsulla 
yoxlanılması  
3.   Sənəd 
dövriyyəsinin 
istiqamətlərinin 
dəqiqliyinin 
yoxlanılması 
4.   Hesabatların  kameral  yoxlanılması  (Yəni  müxtəlif 
hesabatlardakı məlumatların uygunlugunun yoxlanılması) 
5.   İlkin sənədlərin düzgünlüyünün yoxlanılması 
6.   Büdcədən kənarlaşmaların müəyyən edilməsi 
7.   Malların hərəkəti və qaliğinin müəyyən edilməsi 
8.   Pul vəsaitinin hərəkəti və qalığının yoxlanılması 
9.   Debitor 
və 
kreditor 
borclarının 
düzgünlüyünün 
yoxlanılması  
10. Təhtəlhesablarla hesablaşmaların yoxlanılması 
11.  Əmək  haqqının  hesablanmasının  və  ödənilməsinin 
düzgünlüyünün yoxlanılması 
12. Satış əməliyyatlarının uçotunun yoxlanılması  
13. Xərclərin dəqiqliyinin müəyyən edilməsi 

---

 
186 
 
 
 
 
14. 
Vergilərin 
hesablanmasının 
və 
ödənilməsinin 
düzgünlüyünün yoxlanılması 
15. Kənardan qaldırılan iddiaların tədqiq edilməsi  
16. Son maliyyə nəticəsinin dəqiqliyinin yoxlanılması 
17. Menecmentə idarəetmə sahəsində tövsiyyələrin verilməsi və 
s. 
Beynəlxalq  mühasibat  uçotunda  elmi-texniki  tərəqqinin  müasir 
inkişaf  tempi  riyaziyyatın  iqtisadiyyata  tətbiqini  genişləndirdiyi 
kimi, demək olar ki, iqtisadi təhlilin bütün üsulları və növləri üzrə 
aparılan tədqiqat işləri riyazi metodlara əsaslanır. 
Beynəlxalq  mühasibat  sistemində  riyazi  üsullardan  geniş  itsifadə 
olunması iqtisadi təhlilin təkmilləşdirilməsinin əsas istiqamətidir. 
Onun  tətbiq  olunması  müəssisə  və  onun  ayrı-ayrı  bölmələrinin 
fəaliyyətinin  təhlilinin  faydalılığmı  yüksəldir.  Buna  təhlilin 
apanlma  müddətinin  ixtisar  edilməsi,  təsərrüfat  fəaliyyətinin 
nəticəbrinə  təsir  göstərən  amilbrin  daha  tam  əhatə  olunması, 
təqribi, yaxud sadələşdirilmiş hesablamalar dəqiq hesablamalarla 
əvəz  edilməsi,  praktiki  olaraq  elmi,  yaxud  təhlilin  ənənəvi 
metodları  ilə  yerinə  yetirilməsi  mümkün  olmayan  yeni  çoxtərəfli 
məsələlərin təşkili və. həlli hesabına nail olunur. 
  
Beynəlxalq uçota əsasən müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin 
iqtisadi  təhlilində  riyazi  metodların  tətbiqi  aşağıdakılari  tələb 
edir: 
    1.  Müəssisənin  iqtisadiyyatının  öyrənilməsinə  sistemli 
yanaşılmasını,  müəssisənin  fəaliyyətinin  müxtəlif  tərəfləri 
arasında  mövcud  olan  bütün  qarşılıqlı  olaqələrin  uçotunu,  belə 
bir şəraitdə təhlilin özü kibernetik mənada sistem elementini alır; 
     2. Iqtisadi təhlilin köməyi ilə həll edilən, iqtisadi proses və 
hadisələrin  kəmiyyət  xarakteristikasını  əks  etdirən  iqtisadi-riyazi 
modellər kompleksinin işlənilməsini; 
  3.Müəssisənin  işinə  dair  iqtisadi  informasiya  sisteminin 
təkmilləşdirilməsini; 
  4. 
Iqtisadi 
təhlilin 
aparılması 
məqsədilə 
iqtisadi 
informasiyaların saxlanmasını, işlənməsini və ötürülməsini həyata 
keçirən texniki vəsaitlərin  mövcudluğunu; 
   5. Təhlilçilər, iqtisadçılar, iqtisadi-riyazi modelləşdirmə üzrə 
mütəxəssislər, 
hesablayıcı-riyaziyyatçılar, 
proqramlaşdırıcı 

---