İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
173 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum üretimi, farklýlaþmanýn büyüklüðü ile belirleniyordu. Demiri iþleyenler arasýnda iðne yapýmcýlarý, düðmeciler vb.; silah yapýmcýlarý arasýn- da, yay, kýlýç, balta vb. yapýmcýlarý bulunuyordu. Giyside, ulusal kýlýk uzmanlarý vb. bulunuyordu. Artmýþ olan toplumsal iþbölümü, tica- reti kolaylaþtýrýyordu. 16. yüzyýl kentlerinin birçoðu büyük ticaret merkezleri haline gelmiþlerdi. Bu yüzyýlýn 60 ve 70 yýllarýnda Psik- ovda iþlerin çoðunluðunun görüldüðü tacirler çarþýsýnýn dýþýnda, çeþitli büyüklüklerde daha 1.300 ticaret yeri vardý. Bunlar, Kazanda 644, Moskova yakýnlarýnda Kolomnada 450 idi. Köylüler, pazarda, kendi iþletmelerinin ürünlerini satýyorlar- dý. Yerel pazarlar arasýnda, yavaþ yavaþ, pazarlar arasý iliþkiler kuruluyordu. Örneðin Novgorodda, 16. yüzyýlda, özel tacirler çarþýsý vardý: Tver çarþýsý, Psikov çarþýsý. Bazý kentlerde panayýrlar kuru- luyordu. Moskova, kentler arasýnda bað görevi görüyordu. 15. yüzy- ýldan beri büyük bir ticaret ve zanaat merkeziydi. Ýngilizler, Moskovayý Londradan da büyük bir kent sayýyorlardý. Öte yandan dýþ ticaret de ilerlemekteydi. Rus tacirleri, Baltýk Denizi bölgesinde her yana gidiyorlardý. Volga, Avrupa pazarlarýný, Hazar Denizi ve Orta Asya pazarlarý ile birleþtiriyordu. Meta-para iliþkilerinin geliþmesi, toplumsal yapýyý daha [sayfa 201] karmaþýk bir hale getiriyor, zanaatçýlarla köylüler arasýnda farklýlaþmayý saðlýyordu. Büyük tacirler özel bir lonca, bir alýþveriþ- çiler grubu ve ayrýcalýklý sotniyayý, tacirler sotniyasý ve kumaþçýlar sotniyasýný kurdular. O çaða ait belgeler orta kiþilerden, ticaretle uðraþanlar ve kentlilerden (yani zanaatçýlardan) ve halkýn en yok- sul kýsmýndan sözederler. Kýrda daha varlýklý hale gelmiþ olan bazý serf-köylüler, özerkliklerini satýnalýyorlar, zanaatçý ya da tacir oluyor- lardý. Hiyerarþik Feodal Monarþi 16. yüzyýlýn ortasýnda, Rusyada hiyerarþik feodal monarþi kurulmaktaydý. 1549da ilk kez, bir Devletler Meclisi, toplantýya çað- rýlmýþtý. Egemen sýnýfýn üst tabakalarýnýn: boyarlarýn, rahiplerin, Mos- kova soylularýnýn temsilcilerini içine alýyordu. Temsilî meclisin 1566 toplantýlarýna, tacirlerin ve zanaatçýlarýn delegeleri de katýldýlar. Durumunu güçlendirmek ve eski aristokrat ailelerin etkisini 174 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum zayýflatmak amacýyla, çar hükümeti, 16. yüzyýlýn ortalarýnda, devle- tin yönetiminde ve yapýsýnda reformlar yapýlmasýný emretti. 16. yüzyýlýn sonunda, Rus hukukunda yasalarýn derlenmesi, yargýlama usullerinin düzene konmasý, özel bir yasa kitabýnýn doð- masýnýn nedeni oldu, 1550de yeni bir yasa kitabý çýktý. Yasalar, iktidar aygýtýnýn güçlendirilmiþ merkeziyetçiliðini onaylýyordu. Mer- kezî yönetim organizmalarýnýn yargýlama usulündeki rolü, daha his- sedilir hale geliyordu. Yöneticilerin adlî görevleri sýnýrlandýrýlmýþtý, zengin burjuvalar, özgür çiftçiler, devlete ait topraklar üzerinde otu- ran, kiþisel bakýmdan özgür köylüler, mahkemede oy sahibi oldu- lar. Malî sistemdeki deðiþiklikler, köylüler ve kentliler üzerine binen daha aðýr yeni yükümlülüklerle sonuçlandý. Merkezî yönetim kurumlarý, yeniden düzene kondu. Her [sayfa 202] prikaz, hükümetin bir kolunu yönetiyordu. Örneðin, razriadlar prikazý, askerî iþlerle yükümlüydü; elçiler prikazý, dýþ politika ile uðraþýyordu. Adlî ve yönetsel reformlar önemli bir rol oynadý. Bölgelerde, suç iþleyenler, yöneticiler tarafýndan deðil, yerel soylular arasýndan atanan özel görevliler tarafýndan yargýlanýyordu. Bazý bölgelerde, özellikle köylülerin çoðunluðunun özgür olduklarý kuzeyde, valilerin yerini, yerel yönetsel organizmalar aldý. Bu organizmalarýn üyeleri, kent halký ve varlýklý köylüler arasýndan seçiliyordu. Yerel yönetimde yapýlan reformlar, feodal bölünmenin izler- ini kaldýrmaktaydý. Birliklerin savaþ gücünü yükseltmek için, ordu, bir tek komut- anlýðýn emrine verildi. Merkezî iktidar tarafýndan komuta edilen süre- kli bir ordu kurulmaya baþlandý. Büyük senyörlerin ayrýcalýklarýný kaldýrmak amacýyla, bütün soylular, askerî hizmet bakýmýndan eþit kýlýndý. 1556 yönetmeliði gereðince her laik feodal, sahip olduklarý topraklar üzerinde, belirli sayýda tam silahlý þövalye bulundurmak, beslemek zorundaydýlar. Buna karþý gelenler, para cezasý ödüyorlardý. 60 yýllarýnda, op- riçninanýn yaratýlmasý, eski aristokrasiye büyük bir darbe indirdi. Devlet ikiye bölündü: ulusal topraklar (zemþçina), ve çarýn kendi- ne ait olan özel araziler (opriçnina) (opriç özel). Ulusal topraklar (zemþçina), baþlýca çevre topraklarýný içi- ne alýyordu; çar topraklarý (opriçnina) ise özellikle geliþmiþ ticaret ve sanayi bölgelerini, merkezî iktidarýn desteði olan soylular mülki- 175 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum yetindeki genelleþmiþ topraklarý, eski boyarlar ve prens ailelerinin tasarrufundaki bölgeleri içine alýyordu. Özel topraklar opriçnina, Rus devlet topraklarý yüzeyinin hemen hemen yarýsýný oluþturuyordu. Ödün adý allýnda, çar, bazý prens ve boyarlara fazladan topraklar veriyordu. Elkonulmuþ topra- klarýn bir bölümünü, kendi opriçninasýnýn [sayfa 203] hizmetkârlarýna daðýttý. Bunlar da, opriçnikler alayýný oluþturuyorlardý. Opriçninanýn yaratýlmasý, feodal prenslerin ve boyarlarýn ekonomik gücünü balt- aladý ve siyasal etkilerini hissedilir ölçüde zayýflattý. Opriçnikler daha çok dürüstlük ve doðruluklarý kuþku götürmeyen küçük soylular tarafýndan toplanýyordu. Daha sonra, opriçnina yeniden örgütlendirildi. Bütünüyle, bir sistem olarak sürdürüldü. Ama opriçnina resmî adýnýn yerini, hü- kümdar sarayý terimi aldý. Daha sonra, 1576da, opriçnina kesin olarak kaldýrýldý. Baþlýca amaca varýlmýþtý; büyük toprak mülkiyeti bölünmüþ, en güçlü feo- dallerin kökü kazýnmýþ ya da güçsüz hale getirilmiþti. Opriçninanýn olumsuz etkileri görüldüyse de, ilkesi içinde, merkezileþmiþ feodal Rus devletini güçlendirmeye yardým etti. Rus Devletinin Uluslararasý Etkisi Rus devletinin Korkunç Ývan zamanýnda saðlamlaþmasý, Rusyanýn uluslararasý saygýnlýðýnýn artmasýný saðladý. Pek çok ülke- nin hükümetleri, Rusya ile diplomatik ve ticarî iliþki kurup geliþtir- meye giriþtiler. Ýngiltere, Hollanda, Ýspanya, Danimarka, Ýsveç, Ma- caristan, Osmanlý Ýmparatorluðu (Türkiye) ve Ýraný sayalým. 16. yüzyýlýn ortasýna doðru, Rus kültürü, gerçek bir açýlýp geliþme gösterdi. 16. yüzyýlýn birinci yarýsý, matbaacýlýðýn Rusyada ortaya çýkýþýný haber verir. Rus bilim ve edebiyatý filizleniyordu. Mi- maride yüksek bir olgunluðu ve oturmuþluðu temsil eden Rus ulu- sal üslubu ortaya çýktý. Kültürün filizlenmesi, Rus devletine karþý öteki ülkelerin ilgisini artýrmaya yardým etti. Akraba halklarla siyasal, kültürel ve ekonomik iliþkiler geliþiyordu. Ukraynalýlar ve Biyeloruslara göre, Rus devleti, yabancý baskýya karþý savaþýmda kendilerine yardým eden elveriþli bir güçtü. Öte yandan, Rus devleti, Bulgarlarýn [sayfa 204] garlarýn, Sýrplarýn, Yu- nanlýlarýn ve öteki halklarýn savunuculuðunu yapýyordu. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|