Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

Rəvayət. 
K ə lilə   dedi:  -   Iki  şərik   v ar  idi.  B unlardan  biri  sa d ə lö v h , 
d ig əri  isə h iy lə g ə r  idi.  B ir g ü n   alv erə  g e d ə rk ə n  yolda b ir küp qızıl  ta p -  
dılar, b ir-b irin ə  d ed ilər:  B ə x tim iz  gətirdi,  d ah a alverə g etm əy in  m ə n a s ı 
yoxdur,  b u n u n la  k ifa y ə tlə n ib   g eri  qayıtm aq  lazım dır.  E lə  d ə   e td ilə r. 
Ş ə h ə rə   yax ın laşd ıq d a  istə d ilə r,  pu lu   bölü şd ü rsü n lər.  L akin  h iy lə g ə r 
dedi:  -   N ə   üçün  b ö lü şd ü rək ?  K im ə   n ə  q ə d ə r  lazım dır,  o  q ə d ə r  g ö tü r- 
sün.  Y e rd ə   qalanını  a p a n b   b ir  y e rd ə   b asdıraq,  istədiyim iz  vaxt  g ə lib  
ehtiy acım ız  olduğu q ə d ə r g ö tü rək .  S ad əlö v h  razı  oldu.  H ə rə si  o p u ld an  
lazım   olan  q ə d ə r  g ö türdü  v ə   y e rd ə   qalanım   g ətirib   b ir  ağacın  altm d a 
basd ırd ılar.  Sonra çıx ıb   ş ə h ə rə   g etd ilər.  O   birisi  gün  ö zü n ü   ağıllı  h e sa b  
e d ə n   h iy lə g ə r  gəlib  q ızılların   ham ısın ı  apardı.  Bir  m ü d d ə t  k e ç d ik d ə n  
sonra  sad əlö v h ü n   p u la  ehtiyacı  oldu,  şərik in in   yanına  g əlib   dedi:
-  M ə n im   pula  y a m a n   e h tiy acım   var,  g e d ə k   o x ə z in ə d ə n   adam a  b ir  
az  g ö tü rək .  H ə r ikisi  b irlik d ə   q ızıl  b asd ırılan  y e rə   g ə ld ilə r,  lakin  o ra d a  
qızıl  tap m ad ılar.  H iy lə g ə r  şə rik   sad əlö v h ü n   b o ğ azın d an   yapışaraq  d e -  
di:  -   Q ızılları  sən  ap arm ısan ,  çü n k i  b aşq a  ad am ın   b u n d an   x ə b ə ri  y o x  
idi.  Y azıq   sad ə lö v h   a n d -a m a n   içdi  ki,  m ə n im   x ə b ə rim   yoxdur,  fay d a 
v erm əd i.  H iy lə g ə r o n u   qazı  d iv a n m a   g ə tirib   q ızılların   ah n m asm ı  tə lə b  
etdi  v ə   ə h v alatı  qazıya  danışdı.
Q azı  soruşdu:  -   Ş ahid  v ə   sü b u tu n   v arm ı?  H iy lə g ə r  dedi:
-   A ltın d a   qızıl  b a sd ırd ığ ım ız   ağac  şah id lik   ed ib d ir  ki,  qızılı  bu  in - 
safsız,  xain  aparm ış  v ə   m ən i  ə lib o ş   qoym uşdur.
Q azı  b u   sözü  e şitd ik d ə   tə ə c c ü b   etdi,  ço x   g ö tü r-q o y d a n   sonra  b elə 
q ə ra ra  g ə ld i  ki, gedib  h ə m in  a ğ a c ın  altın d a m ə h k ə m ə  q u rsu n  v ə  ağacm  
v e rə c ə y i  ş ə h a d ə tə   q u laq   assın.
H iy lə g ə r  sev in cək   e v ə   g ə lib   atasın a  dedi:  -   Bu  q ızıl  işinin  bizim  
x e y rim iz ə   qurtarm ası  sə n in  m ə rh ə m ə t v ə  ira d ə n d ə n  asılıdır.  M ən  sən ə 
bel  b ağ lay ıb   ağacın  şah id lik   e d ə c ə y in i  d e m işə m .  İndi  m ə n   d e y ən ə  razı 
olsan,  h ə m   g ə tird iy im iz  qıztl  b iz im   olar,  h ə m   d ə   ə la v ə   olaraq  həm in 
q ə d ə r  q ızıl  alarıq.
A tası  dedi:  -   B unun  ü çün  m ə n   n ə   e tm ə liy ə m ?
H iy lə g ə r dedi: -  O  ağ actn   içi  e lə  bo şd u r ki,  orada on adam  gizlənsə 
b elə,  g ö rm ə k   olm az.  B u  g ecə  g e d ib   orada  g iz lə n m ə k   v ə   sabah  qazıya 
lazım   o lan   şəh ad əti  v e rm ə k   lazım dtr.  .
A tası  dedi:  -   Ey oğ u l,  b ir ço x   h iy lə lə r v a r ki,  onlar n ə tic ə d ə   h iy lə- 
g ə rin   z ə rə rin ə   qurtarır.  G ö z lə ,  so n in   d ə   h iy lə n   qurb ağ an m   hiyləsinə 
oxşam asın.
H iyləgər  soruşdu:  -   O  n e c ə   olubdur?
R ə v a y ə t.  A tası  dedi:  -   B ir  qurbağa  b ir  ilanın  q o n şu lu ğ u n d a  y a - 
şaytrdı.  H əm işə  b alalay ark ən   ilan  g ə lib   onun  b alalartnı  y ey ərd i. 
Q urbağanm  bir x ə rç ə n g   d ostu  v ar idi.  B ir g ü n   on u n  y an ın a gedib  dedi:
-   Q ardaşım ,  m ə n ə   b ir  çarə!  A x ır  zam an lar  güclü  v ə   am ansız  b ir  d ü ş- 
m ə n   m eydana  çıxm ışdır.  N ə   onun  ö h d ə sin d ə n   g ə lə   b ilirə m ,  n ə   d ə   bu 
y erd ən   əl  ç ək ə  b ilirəm .  Ç ünki  m ə n z ə rə si  g ö z ə l,  a b -h a v a sı  yaxşt,  yeri 
zü m rü d   kimi  yam yaşıl  x a lılarla  dö şən m iş,  ü z ə rin ə   inci  və  k ə h rə b a  
kim i  g ü llər  səp ələn m işd ir.
Suyudur sanki  zomzomü  kosər,
Torpağı  cümlə  kafurü  ənbər.
Hüsnünü  pozmamışdır hökmi-zaman,
Əsmomiş  bu yerdə heç  badi-xəzan.
X ə rç ə n g  dedi: -  G üclü d ü şm ə n ə  yalnız h iy lə   ilə  q alib  g ə lm ə k   olar. 
F ilan  y erd ə  G əlin cik  adlı  b ir heyvan yaşayır.  B ir n e ç ə   b alıq   öldür,  ap a r 
g ə lin c iy in   yuvasından  ilanın  yuvasınm   a ğ zın a  q ə d ə r  düz.  G ə lin c ik  
b a h q la rı  y e y ə -y e y ə   g əlib   ilanın  yuvasına  ç ıx a r  v ə  sə n i  onun  ş ə rin d ə n  
x ilas  edər.  Q urbağa  bu  hiylə  ilə  ilanı  öldürdü.  B ir n e ç ə   gün  k cçd ik d ən  
so n ra  G əlincik  adəti  üzrə  (a d ə t  isə  aşiq lik d ən   p isd ir)  balıq  tam ahı  ilə 
h ə m in   istiq am ətd ə  getdi,  lakin  balıq  tap m ad ı,  basıb  qu rb ağ an ı  bütün 
b alaları  ilə  b irlikdə  yedi.  Bu  rəv ay ətı  on a  g ö rə   ded im   b iləson  ki,  çox 
zam an   başqasına  quyu  q azan  ö zü  düşər.
H iy ləg o r dedi:  -  A ta,  az  d an ış,  uzun çu lu q  e tm ə,  b u   işd ə  az  z o h m o t 
var,  çox  ınonfoot.
M al  vo  d ö v lo tə  olan  horislik,  övlad  m ə h ə b b ə ti  qocanı  yoldan 
ç ıx artd ı,  o,  buna  razı  oldu.
Sabahı  gün  qazı  şəh ə rd ə n   çıxaraq  həm in   ağacın  altm a  getdi.  T a m a - 
şa  üçün  xeyli  cam aat  yığılm ışdı.  Qazı  üzünü  ağaca  ç e v irə rək   qızılın  nə 
old u ğ u n u   soruşdu.  A ğacdan  səs  gəldi  ki,  sadəlövh  aparm ışdır.  Q azı 
tooccüb  cdib  ağacın  d ö v rə sin ə   dolanm ağa,  o n a  d iq q o tlə  baxm ağa  b a ş- 
ladı.  O rada  böyük  ovuq  görd ü k d ə  o  saat  m ə sə lə n in   n ə   yerdə  olduğunu 
anladı.  Ö z-ö zü n ə  dedi:  “X ə y a n ə tə   qarşı  m ə rh ə m ə t  olırıaz” .  Ə m r  etdi 
ağacın  otrafında odun  qalayıb  od vursunlar.  Q azının əınrini  yerinə y e tir- 
dilor.  Q oca bir saata q o d ə r dözdü,  lakin həlak olacağını  hiss etdikdə y a l- 
varıb  am an  istodi.  Q azı  ə m r etdi  ki,  onu bayıra  çıxarsınlar.  Q ocanı  çokib 
ağacın  içorisindən  b ay ıra  çıxartdılar.  Q azı  so rğ u -su al  edib  həq iq o tin

---