Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

B u  m ə s ə lə n i  o n a  g ö rə   d ed im   b ilə sə n   ki,  şahın  b a şın a   bu  o y u n u  
açan,  g ö r b aşq a la rın ın  b a şm a  n ə lə r  g ə tirə  b ilə r.  O n a g ö rə  bundan s o n ra  
h eç  k ə s  s ə n ə   inanıb  e tib a r  e d ə   b ilm əz.  X ey irx ah lıq   m ey d am n d a  a t 
ç a p ıla rk ə n   p iy ad a  q alan ,  v ə fa d a n   sö h b ət  g e d ə n   m ə e lis lə rd ə   ş ə rm ə n d ə  
o lu b   b a şm ı  aşağı  salan   ad am la  d o stlu q   e tm ə k d ə n   d ah a  s ə m ə rə siz   h e ç  
b ir  şey  o la   b ilm əz.  A n la m a y a n a   yaxşılıq  e lə m ə k d ə n ,  q u la q   asm a y a n a  
n ə s ih ə t  s ö y lə m ə k d ə n   ağzı  b o şa  sirr  v e rm ə k d ə n   dah a  b ö y ü k   səhv  o la  
b ilm ə z .  M ə n ə   gün  kim i  ay d ın d ır  ki,  sə n in   z ü lm ə t  kim i  q aran lıq  
iş lə rin d ə n   v ə   d ə h şə tli  x ə y a n ə tlə rin d ə n   q a ç m a q   lazım dır.  Çünki  ş ə r  
a d a m la rla   d o stlu q   e tm ə k   fə sa d   v ə   d ü şm ə n ç ilik   d o ğ u rar,  x o şb əx tlik  
q a p ılarm ı  ad am ın  ü z ü n ə   bağlı  saxlar.  S ə h ə r n ə sim i  d ə  d o stlu q  kim idir. 
G ü llü k d ə n  v ə  ç iç ə k lik d ə n  ə sd ik d ə  ə tir g ə tirə r,  k ə s a fə t v ə  n ə c a sə t o lan  
y e rd ə n -ü fu n ə t.  B ilirə m   ki,  d e y ilə n lə r  sə n ə   a ğ ır  g əlir,  çü n k i  doğru  sö z 
acı  olar,  n a d a n   v ə   q ə d d a r ad a m la rın   xo şu n a  g ə lm ə z .
K ə lilə n in   sözü b u ra  ç a td ıq d a  Ş ə trə b a n ın   a rtıq   işi  bitm işd i.  Şir ö k ü - 
zü n  qan   iç in d ə   çap alay ıb   ö ld ü y ü n ü  g ö rd ü k d ə  h irsi  b ir az  soyudu,  sonra 
fik rə  d alıb   ö z -ö z ü n ə  dedi: -  Y azıq  Ş ə trə b a ,  s ə n  n ə  q ə d ə r ağıllı, k am al- 
lı,  fə ra sə tli  v ə   şü caətli  idin.  M ə n  b ilm irəm ,  d ü z m ü  iş tu tm u şam , ya x ə -  
ta   e tm işə m .  S ə n in   h a q q m d a   d e y ilə n lə r  n ə d ir?   S ə d a q ə t  n a m in ə   sö y lə - 
n ə n   d o ğ ru ,  y o x sa  x ə y a n ə t,  v ə  y a   q ə sd ə n   u y d u ru lm u ş  b ir  iftira?!  H ə r 
h ald a  bu,  m ə n im   ü çü n   b ir  m ü sib ə t  oldu.  İndi  n ə   tə ə s s ü f  etm əy in   b ir 
faydası  v ar,  n ə   d ə   p eşm an çılığ ın ...
D im n ə  şirin  k ə d ə rlə n d iy in i  g ö rd ü k d ə   o n u n   p eşm an   olduğunu  d ə r- 
h al  anladı  v ə   K ə lilə n in   sö zü n ü   y arım çıq   q o y a ra q   şirin  y a n ın a   gəldi  və 
dedi:  -   S ən i  d ü şü n d ü rə n   n ə d ir?  B u   g ü n d ən   d a h a   x o şb əx t,  daha  m əsud 
b ir  gün  o la   b ilə rm i?   Ş ah  qalib,  şad   v ə   x u ram an ;  d ü şm ə n   m əğlub,  öz 
q a n ın a  q ə lta n .  Ş ir dedi:  -   Ş ə trə b a n ın   d o stlu ğ u n u ,  səm im iliy in i,  elm  və 
b iliy in i,  c ə s a rə t  v ə   şü c a ə tin i  y a d ım a   sald ıq ca  ü rəy im   riq q ə t  hissi  ilə 
d o lu r,  q ə lb im i  ə lə m   və  k ə d ə r b ü rü y ü r.  H ə q iq ə tə n ,  d ə,  o  m ən im   o rdu- 
m u n  q ü d rə tli  arxası,  q o şu n la rım ın  v uran  əli  idi;  o,  rə q ib lə rim in  gözünə 
b a ta n   b ir x a r 1,  d o stlarım ın   ü z ü n ə   y araşıq  v e rə n   b ir xal  idi...
D im n ə  dedi:  -   B u  n a n k o r  v ə   q ə d d a ra   ü rə y in iz   y an m asın ,  əldə  e t- 
d iy in iz z ə f ə r  v ə  q ə lə b ə d ə n  sev in ib  şad lan m aq , o n u  sizə ü z  verm iş x o ş- 
b ə x tlik   h e sa b   etm ək   lazım dır.  Ç ü n k i  tale  v ə   s ə a d ə t  y aln ız  bu  yollarla 
in san a n ə sib  olur.  H ə y a t ü çü n  q o rx u lu  olanları b ağ ışlam aq  ağıllı adam -
lara  yaraşm az.  Padşahın  d ü şm ə n lə ri  ü çün  ə n   etib arh   zindan  q ə b ir,  ən 
təsirli  qam çı  qıhncdır.  T ə d b irli  şahlar  çox  zam an  d o st  olm adıqları 
adam ları  bacarıq v ə   s ə d a q ə tlə rin ə   gö rə öz y an ın a g ə tirib  m ə n sə b   sa h i- 
bi  e d ə r v ə  ək sin ə,  do st o lduğu  adam ları  b acarıq sızlıq  v ə   x ə y a n ə tlə rin ə  
gö rə  öz  yanından  qovub  cəzalan d ırar.  A cı  d ərm a n la rı  faydasına  və 
x ey rin ə görə atarlar.  İş g ö rm ək ,  qılınc tu tm aq  üçün y aray an  və  ə lin  y a - 
raşığı  olan  b arm ağı  ilan  ç a ld ıq d a  b ü tün  b ə d ə n in   salam atliyi  x a tirin ə  
k əsib   atar v ə  onun  ə ld ə n   ay rılm asın a  k ö n ü llü   razı  olarlar.
B u  sözləri  eşitd ik d ən   so n ra  şir b ir  az  sak itləşd i.  L ak in   sonra  ö k ü - 
zün  işini  yoxladılar,  D im n ən in   ö k ü zə  bö h tan   v ə   iftira  dediyi,  rəzil  v ə 
alçaq  işlə rlə   m əşğ u l  olduğu  aşkara  çıxıb  sü b u t  e d ild ik d ə ,  şir  öküzün 
in tiqam ını  ondan  aldı.  M ə sə l  var,  d e y ə rlə r  ki,  n ə   ə k ə rs ə n ,  onu  da  b i-  
ç ə rsən .  H iy lə  v ə   fə la k ə t  ağ acın m   barı  m ü sib ə t  v ə   fə la k ə t  olar...
X ain   adam ın  y alan ı  n ə tic ə sin d ə   iki  d o stu n   ay rılm ası  ə h v alatı  b u n - 
dan  ibarətdir.

---

D İM N Ə N İN   İŞİN İN   YOXLANILM ASI  FƏSLİ
Rac  B rə h m ə n ə   d ed i: -  X a in , y alan çı h aq q ın d a  d ed iy in  dastanı  e ş i t -  
dim  v ə  b u n u n  n ə tic ə s in d ə  h ə q iq ə tin  necə y alan a çevrildiyini,  şirin y o l -  
d an çıx arılaraq  əh d in i p o z d u ğ u n u ,  dostluğun d ü şm ə n ç ilik lə  ə v ə z  o l u n -  
d u ğunu,  ü lfə tin   ə d a v ə tlə   y e r  d ə y işd iy in i  v ə   bunlarm   ham ısın m   ş a h ın  
sirlə r  x ə z in ə d a rı  o lan   ö k ü zü n   b aşın d a  n ecə  çatladığm ı  bildim .  In d i 
ə g ə r  m e y lin   varsa,  D im n ə n in   işin in   aq ib ətin i,  onun  şir  v ə   v əh şi  h e y -  
v a n la r  q arşısm d a  g ə tird iy i  b ə h a n ə lə rin   n ə d ə n   ibarət  o ld u ğ u n u   sö y lə . 
S ö y lə  g ö rü m ,  n e c ə   o ld u   ki,  şir  D im n ə d ə n   şü b h ələn d i?  H ansı  y o lla rla  
on u n  x ain   o ld u ğ u n u  sü b u t etd i?  D im n ə  öz x ə y a n ə tin i  ö rt-b a s d ır e tm ə k  
ü çün  n ə   k im i  ü su llara  ə l  atdı,  n ə   kim i  d ə lillə r  gətirdi?
B rə h m ə n   dedi:  -   H e ç   v a x t  n ah a q   qan  y e rd ə   qalm az,  fitn ə  c ə z a sız  
b uraxılm az.  M ə n   tarix   k ita b la rın d a   b elə  o xum uşam ,  e lə   ki,  şir  ö k ü zü  
öldürüb,  b ir  az  q ə z ə b i  so yudu,  b u   işdə  tə lə sd iy in d ə n   p eşm an  olu b  
fik irlə şm ə y ə   başladı:
Ağlı  çaşdırdım,  zənni  itirdim,
Ö züm -özüm ə  zərər yetirdim...
Sonra  Ş ə trə b a y a   v e rd iy i  v ə d lə ri  v ə   o n u n la  b ir y e rd ə   keçirdiyi  xoş 
vaxtları  x a tırla d ıq c a   d a h a   d ə rin d ə n   k ə d ə rlə n d i  v ə  v icd an   əzabı  ç ə k - 
m ə y ə   b aşlad ı.  Ş ə trə b a   o n u n   ə sh a b ə lə rin in   ə n   sevim lisi  v ə   tə b ələrin in  
ə n   istək lisi  idi.  Ş ir  h ə m iş ə   istəy ird i  ki,  Ş ə trə b a   h aq q ın d a  rə v a y ə tlə r 
eşitsin,  on u n   b a rə sin d ə   d a sta n la ra  qulaq  assın.  O n a g ö rə   ay rı-ay rı h e y - 
v an larla  g e c ə lə ri  tə k   o tu ru b   o n la rın   h e k ay ə  v ə   nağıl  sö y ləm ələrin i 
tə lə b  edirdi.  B ir d ə fə  p ə lə n g  g e c ə d ə n  xeyli  keçm iş şirin yanm dan çıxıb 
e v lə rin ə   g e d ə rk ə n   y o lu   K ə lilə   v ə   D im n ən in   m ə sk ə n in in   yam ndan 
düşdü.  K ə lilə   ü zünü  D im n ə y ə   tu tu b   öküzün  b aşına  g ətird iy i  fəlak ət 
ü stə   onu  m ə z ə m m ə t  ed ird i.  P ə lə n g   d ayanıb  qulaq  asm ağ a  başladı. 
K ə lilə   deyirdi:
-  
Ç ox  tə h lü k ə li  iş  tu tu b san .  İn c ə   h iy lə  işlədib  şirin  verdiyi  əhdi 
p o z d u rm a ğ a  m ü v ə ffə q   o ld u n   v ə  b u n u n la   şaha qarşı b ö y ü k  b ir xəyanəti 
rə v a   gördün.  İndi  bu  c in a y ə tin   h ə r  an  üstü  açıla  bilər.  O nda  sən  nə 
d e y ə   b ilə rsə n ?   V əh şi  h e y v a n la rın  h e ç  biri  sə n i  m ü d afıə  etm əz,  ham ısı 
b ir  sə slə   sə n in   ö ld ü rü lü b   cəz a lan d ırılm a n ı  tə lə b   edər.  İndi  sənin  q o n - 
şu lu ğ u n a  m ə n im   e h tiy a c ım   y o x d u r,  rə d d   ol,  buradan  get  və  bundan 
sonra  m ə n im lə   g ö rü şü b   sö h b ə t  e lə m ə y ə   can  atm a.  Ç ünki  m ən  sənin 
sir-s ifə tin ə   ta m a şa   e tm ə k d ə n   iy rə n m işə m .  S ən in   vüsalın  hicranından
dəhşətlidir.  A lim lər  d e y ib lə r  ki,  axm aq  ad am lard an   n ə   q ə d ə r  uzaq 
g ə z sə n ,  o  q əd ər başın  s ə la m ə t  qalar...
D im nə  dedi:
Qəlbimi  səndən  alıb,  səndən  kəsorsəm  ülfət,
Bəs qəlbi  kimə  verib,  sallam  ona  m əhəbbət?
B ir  də  ki,  keçm işo  g ü zəşt  d e y ə rlə r,  o lm u ş  işlə r  h aq q ın d a  fık irlə ş - 
m əy in   faydası  yoxdur.  Bu  çü rü k   d ü şü n c ə lə ri  b aşın d an   çıxar.  İndi 
şad lıq  v ə  əy lə n m ə k  v axtıdır,  çünki  d ü şm ən  m ə h v  ed ilm iş, m urad a ç a t- 
m aq  yolu  açılm ış,  arzuların  ç iç ə k lə n ə n   zam am   çatm ışdır.  M ən   x ə y a - 
n ə tin   v ə   cinayətin  yaxşı  iş  o lm ad ığ ım   ö zü m   d ə   b ilirəm .  L akin  m ən i 
b u n a   m əcb u r ed ən   h ə rislik  v ə   şö h rə tp ə rə stlik   oldu.
Çalış  hor vochlə tap  bir səadət,
Qoy  sənə  no  deyir desin  cəmaət.
P ə lə n g   bu  sö zləri  e şitc ə k   şirin   anasm ın  y an ın a  g ed ib   dedi:
-  
Ə g ər  gizlin  sa x lay acağ ın a  and  içsən,  m ə n   sə n ə   b ə z i  şe y lə r  d e - 
y ə rə m .  Şirin  anası  and  içib  söz  v erd ik d ən   sonra,  p ə lə n g   eşitd ik lərin i, 
K ə lilo n in   m ə z ə m m ə t  v ə  D im n ə n in   e tira f etd iy in i  o n a   dam şdı.
S abahısı  gün  şirin anası  o ğ lu n u n  g ö rü şü n ə   getdi.  O nu  çox  q əm li  vo 
k ə d ə rli  gördü,  soruşdu:  -   N ə   olub,  y e n ə   fık irlə r  d ə ry asın a  qorq 
o lu b san ?
Ş ir  cavab  verdi:  -   Ş ətro b an ı  ö ld ü rm əy im   m ə n ə   y am an   ozab  verir, 
o,  h e ç   gözüm ün  q abağından  getm ir,  onun  m ə n ə  etdiyi  xidm oti,  g ö s tə r- 
diyi  sodaqoti  d ü şü n d ü k cə  q ə lb im   od  tutub  yanır;  ö lk ə n in   səlahi  h a q - 
q tn d a   fik irləşərk o n   x eyirxah  b ir  m ə slə h ə tç i,  səm im i  b ir  do st  kim i  h ə -  
m işo  onu  xatırlayır,  onun  etdiyi  y ax şılıq ları,  gözəl  əx laq ım ,  yum şaq 
x asiy y o tin i  x əy alım d a  can la n d ırır  v ə   indi  onun  y an ım d a  olm ad ığ ın a 
t ə ə s s ü f  cdirom .  No  q ə d ə r  ç alışıram sa,  heç  Ş ətrəb an ı  yadım dan  çıx ara 
b ilm irəm ...
Şirin  anası  dedi:  -   H eç  k ə sin   dili  insam n  öz  qolbi  kim i  düz  dam şa 
bilm oz.  Şahın  qəlbi  Ş ə trə b a n ın   günahsız  olduğunu  x ə b ə r  verir  v ə   h ə r 
d ə q iq ə   yada  salır ki,  b u   iş  d ə rin d ə n  yoxlam lm adan v ə   inandtrtcı  əsaslar 
olm adan  hoyata  keçirilm işdir.  A ra   vuruşduran  və  xain  adam   özünü  dost 
kim i  göstərə  bilm iş,  Ş ə trə b a   haq q ın d a  iftira  və  böhtanlar  dem iş, 
u ydurm a  əfsanəlor  d ü zəltm iş  v ə   onu  şahın  qulağına  çatdırm ışdır.  İndi 
isə  şahm   ağlı  və  d üşüncəsi  öz  işini  görm üş,  q ə z ə b  v ə  n ə fsin ə   qalib  g ə l-

---