MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 171
Bununla yanaşı, əgər Avropada həqiqətən də multikulturalizm olsaydı, imiqrant və qaçqınlara dövlət həyatında iştirak etmələri üçün geniş imkanlar verilərdi. Bu imkanlar o qədər genişdir ki, Avropa dövlətləri-millətləri bu imkanları tamamilə təmin edə bilmir.
Beləliklə, Avropadakı multikulturalizm haqqında hətta əvvəllər də əsasən şərti olaraq danışmaq olardı. Avrointeqrasiya prosesinin siyasi çərçivələrindən birinə çevrilmək üçün bu konsepsiyanın bütün şansları var idi, ancaq demokratiyadan sui-istifadə və insan hüquqlarının təhrif edilmiş şəkildə şərh edilməsi bir sıra böyük Avropa dövlətlərinin yeni vətəndaşlarına ―azad dünyanın‖ bəhrələrindən tam mənasilə yararlanmağa imkan vermirdi. Şərti Avropa multikultiralizmi şərti dözümlü Avropa cəmiyyətində özünün məntiqi şərti tənəzzülünü yaşadı. Beləliklə, mulikulturalizm siyasətinin nəticəsi istər ənənəvi, istərsə də yeni gəlmiş mədəniyyət nümayəndələrinin mühitinə cavab olaraq fərdi və qrup şüurunda nisbətən zəif dəyişikliklərlə səciyyələnən uzunmüddətli adaptasiya prosesi olmalıdır.
Bugün keçmişin incikliklərinin, şovinist, millətçi, islamofob təsirlərin aradan qaldırılması üçün vahid Rusiya dövlətinin təkibinə daxil olan bütün xalqların azad inkişaf etmək imkanına malik olmaları çox vacibdir. Təəssüf ki, çox vaxt millətlərarası, dinlərarası təfriqələrə yol verməyən konstitusiya müddəaları deklarativ olaraq qalır. Dövlət səviyyəsində xalqların inteqrasiyası, onların qarşılıqlı hörmət, etibar, ümumi problemlərin müasir həlli əsasında birləşdirilməsi siyasətini həyata keçirmək zəruridir.
Bütün deyilənlərdən də göründüyü kimi ―multikulturalizm‖ termini Rusiya və bir sıra digər ölkələrə münasibətdə başqa məna qazanır. Rusiyanın tarixi göstərir ki, onun bir çox xalqları əsrlər boyu yox www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
172 olmamış, tamamilə assimilyasiyaya uğramamışlar, onlar öz həyat tərzlərini, dillərini, mədəniyyətlərini saxlayaraq, rus mədəniyyəti, rus hüquq sistemi əsasında inkişaf etmişlər. Bu baxımdan demək olar ki, Rusiya onun siyasi və mədəni təsiri altına düşən xeyli sayda xalqı qoruyub saxlamışdır. Rusiya xalqlarının mədəniyyətləri daima qarşılıqlı təsirdə olmuş, bir-birinin təsiri altında zənginləşmişlər. Puşkin, Lermontov, Tolstoy və digər dahi yazıçılar öz yaradıcılıqları ilə Qafqaz xalqlarının milli şüurunun formalaşmasına yardımçı olmuşlar. Rus, ümumrusiya mədəniyyəti Qafqaz xalqları və digər Rusiya xalqlarının bu mədəniyyətə töhfəsi olmadan xeyli kasıb olardı. Rusiya xalqları arasında sosiomədəni dostluq, qardaşlıq əlaqələrinin qurulması ziddiyyətlərin, qara qüvvələrin və irtica güclərinin qarşıdurmalarının aşılmasından keçir.
Məhz bu mənada Azərbaycanın dövlət siyasəti daha düşünülmüş və müdrikdir. Birliyin dağılması yalnız territorial deyil, həm də dinlərarası xarakter daşıyan bir çox millətlərarası münaqişələrin baş qaldırması ilə əlamətdar oldu, əhalisi bir çox millət və xalqlardan ibarət olan Azərbaycan bu vəziyyətdə ən optimal yolu tapdı. Belə ki, Azərbaycanda mədəniyyətlərarası və dinlərarası dialoqun təşkil edilməsi məqsədilə sosializmin respublikada hökm sürdüyü dövrdə dağıdılmış bir çox sinaqoqlar, kilsə və baş kilsələr bərpa edildi. 1920-ci ildə bağlanmış və 70 il ərzində tamamilə dağılmaq üzrə olan Svyatıx Jen Mironosets kilsəsi 1991-ci ildə rus provaslav icmasına verildi. Moskva və bütün Rusiyanın Patriarxı II Aleksinin səfəri zamanı məbəd təqdis edilərək kafedral baş kilsə statusu aldı. Bu zaman məbədin yenidən bərpa edilməsi üçün bütün işlərin biznesmen-mesenat Aydın Qurbanovun şəxsi vəsaiti hesabına həyata keçirilməsi faktını da unutmaq olmaz. 1999-2001-ci illərdə isə Bakıda digər provaslav məbədi – Sobor Rojdestva Presvyatoy Boqoroditsı – rekonstruksiya olundu.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 173
Bununla yanaşı, ənənəvi yəhudi memarlıq üslubunda yeni bir sinaqoq binası tikildi. Yəhudilərin kompakt yaşadığı regionlarda da sinaqoq tikintisi davam edir.
Əgər ölkədə yaşayan böyük diaspora ilə əlaqədar olaraq kilsə və sinaqoqların tikintisi izah olunsa belə, katolik kilsəsinin tikintisi respublika sakinlərinin neft bumu ilə əlaqədar olaraq, ölkəyə gələn Qərbi Avropa ölkələrinin nümayəndələrinə olan ehtiram əlamətidir. Təsadüfi deyil ki, 2004-cü il iyun ayının 22-də Bakı şəhərində Beynəlxalq Mətbuat mərkəzində Fridrix Nauman Fondu (Almaniya) və Amerika Yəhudi Komitəsi (ABŞ) tərəfindən təşkil edilmiş ―Cənubi Qafqazda tolerantlığın formalaşdırılmasında islamın rolu‖ seminarı baş tutdu. Almaniyanın Azərbaycandakı Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Klaus Qrevlix seminarda çıxış edərkən qeyd etdi ki, ―Dövlət və din münasibətləri sahəsində Azərbaycan modeli başqa ölkələrə də ixrac edilə bilər. Dini tolerantlıq və dözümlülük sizin malik olduğunuz zənginliklərdir‖ (2, s.4).
Azərbaycanlıların yüksək dini dözümlülüyü haqqında bu fikri Roma Patriarxı I Varfolomey də 2003-cü ildə ölkəmizə səfər edərkən demişdir: ―Burada dini dözümlülüyün səviyyəsindən məmnun qaldım. Azərbaycanda hər kəs öz arzusuna görə dininə etiqad edə və ayinlərini keçirə bilər‖ (2, s.4).
Daha bir nümunə, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev başda olmaqla respublika hökuməti dinlərarası dialoq təşəbbüsünü nəzərə çatdıraraq, 2004-cü ildə Roma Papası II İohan Pavelin respublikaya səfərini təşkil etdi. Papanın səfəri böyük əks- səda doğurdu. Onunla görüşdə Azərbaycanın bütün dini icmalarının nümayəndələri iştirak etdi: Qafqaz müsəlmanları idarəsinin rəhbəri Şeyx-ül-İslam Allahşükür Paşazadə, Bakı və Xəzər Rus provaslav Kilsəsinin yepiskopu Aleksandr, Dağ yəhudilərinin dini icmasının sədri Semen İixilov. Roma Papası II İohan Pavel Qafqazdakı zorakı Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|