MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
168 Multikulturalizmin xarakterik xüsusiyyəti
tolerantlıqdır (dözümlülükdür).
Məsələn, BMT-nin keçmiş baş katibi, hazırda isə Beynəlxalq Frankofoniya təşkilatının baş katibi Butros Qali deyirdi: ―Biz dayanmadan qloballaşmadan bəhs edirik. Bu, həqiqətən də mövcud gerçəklikdir. İqtisadiyyat, maliyyə, kommunikasiya qloballaşır. Dünya ekologiya, mütəşəkkil cinayətkarlıq sahələrində qlobal miqyas alan problemlərlə üzləşir, qlobal epidemiyalarla mübarizə aparır. Bizdə çatışmayan demokratiyanın qloballaşması, onun beynəlxalq münasibətlərdə genişlənməsidir. Buna nail olmağın ən yaxşı üsulu mədəni müxtəlifliyin dəstəklənməsidir ki, mən bunu multikulturalizm adlandırıram‖.
Günümüzdə multikulturalizm tədricən ümumavropa probleminə çevrilməkdədir ki, bu da imiqrasiya və inteqrasiya sahəsində siyasətlə bağlıdır. İmiqrasiya problemi iqtisadiyyatın yenidənqurulması, məşğulluq sahəsində böhran,
şəhər seqreqasiyası, aşağı ixtisaslaşmaya malik olan işçilərin marjinallaşması, təhsil sisteminin yenidən gözdən keçirilməsi zərurəti, rasizmin təzahürləri və s. kimi analoji ümumavropa problemləri ilə bir sırada durur. Multikulturalizm bütün bu problemlər üçün özünün, mübahisəsiz və qəti olmasa da müəyyən həlli yolunu təklif edir. Onun zamanın çağırışına ümumavropa cavabına çevrilib-çevrilə bilməməsi məsələsini zaman
göstərəcəkdir.
Multikulturalizm tolerantlığın daha bir, kütləvi mədəniyyətin ümumbəşəri axınında mədəniyyətlərin qarşılıqlı şəkildə bir-birinə nüfuz etməsi, zənginləşməsi, inkişaf etməsi məqsədləri ilə paralel mövcudluqlarını sürdürməsi tələbindən ibarət olan aspektlərindən biridir. Multikulturalizm ideyası, əsasən, yüksək mədəni inkişaf səviyyəsinə malik olan yüksək inkişaf etmiş Avropa
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 169
cəmiyyətlərində irəli sürülür. Müasir Avropada multikulturalizm ilk növbədə ―üçüncü dünya‖ dövlətlərindən (o cümlədən Avropa ölkələrinin keçmiş müstəmləkələrindən) olan imiqrantların (mühacirlərin) mədəniyyət elementlərinin onu – qəbul edən ölkənin mədəni sahəsinə daxil edilməsini nəzərdə tutur.
BMT-nin Ümumi insan hüquqları bəyannaməsinin azadlıq hüququ, milli və mədəni özünüidentifikasiya hüququ, milliyyət və ünsiyyət dili seçimi azadlığı, etiqad azadlığını bəyan etməsinə baxmayaraq, faktiki olaraq, bu hüquqlar öz qrup mənşələri etibarilə şifahi bəyannaməyə müncər edilir. Burada onu gündəlik təcrübə ilə möhkəmləndirmək hüququ da yoxdur. Bütün bunlara baxmayaraq, Avropa dövlətləri insan hüquqlarının üzərindən keçir, onları görməzdən gəlir və assimilyasiya layihələri irəli sürür.
Multikulturalizmin ―açıq-aşkar‖ nümunələrindən bir neçəsinə nəzər salaq:
İtaliya məktəblərində xaç gəzdirmək və yerləşdirmək; İsveçrədə minarələrin tikilməsinə qadağa; Etnik əlamətə görə dövri təqiblər (Fransadan qaraçılar, Böyük Britaniyadan irlandiyalılar və s.) müxtəlif geyim növlərinə, dini simvollara qadağa və s. Fransada küçədə ibadət yasağı, buna qədər isə ictimai yerdə hicab daşımaq yasağı. 2008-ci ildə Fransa və Belçika ictimai yerlərdə baş örtüklərinin geyilməsinə qadağa qoydu. İtaliyanın konstitusiya məsələləri üzrə parlament komissiyası 2011-ci ilin avqust ayında ictimai yerlərdə pərəncə geyməyi qadağan edən qanun layihəsini təsdiq etdi. Qadağanı pozanlar ―islami cinayətdən ötrü‖ 150€-dan 300€-a kimi ən sərt cərimə ödəməli, habelə ictimai işlər yerinə yetirməlidirlər. Bu qadınların ərləri 30.000€-a qədər cərimə edilə və ya bir ilə kimi həbs cəzası ala bilərlər. 2011-ci ilin 27 sentyabrında İsveçrənin www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
170 Milli Şurası 77 razılaşmayan üzvə qarşı 101 ―lehinə‖ səslə xalqçıların ―sağ‖ partiyasından deputat Oskar Frayzingerin təxribatçı şəkildə ―Maskaları atın!‖ adlandırdığı analoji təklifini qəbul etdi. Başqalarının paltarları ilə mübarizə heç də özgə həyat tərzini ―qəbul və təqdir etmə‖ devizi ilə uyuşmur. Ancaq mahiyyət etibarilə multikulturalizm əslində elə bundan ibarətdir.
Yaxud sonuncu nümunə. Amerikalı İrum Abbasi mart ayında Kaliforniyada təyyarə reysinə buraxılmadığına görə Southwest Airlines aviakompaniyasını məhkəməyə verdi. Abbasinin iddia etdiyi kimi, bütün bunlar onunla bağlı olub ki, başında müsəlman qadınların baş örtüyü – hicab var imiş. İddiada deyildiyi kimi ―o, qorxudulmuş, pərt edilmiş, təhqir edilmiş, mat qalmışdı‖. ABŞ vətəndaşı olan Abbasi San-Dieqodan San-Xoseyə gedən reysdən endirilmişdi. Abbasinin sözlərinə görə, stüardessaya elə gəlib ki, o, kiməsə mobil telefonla ―qərara alındı!‖ deyib (―it’s a go‖). Əslində, Abbasinin dediyinə görə, o söyləyirmiş ki, getməlidir (I have to go), çünki təyyarə artıq havaya qalxmaq üzrəymiş. Qadının üzərində axtarış apardıqdan sonra təyyarənin göyərtəsinə qayıtmasına icazə vermişlər. Ancaq pilot bildirib ki, ekipaj onunla uçmaq istəmir və beləliklə Abbasini laynerə buraxmırlar. Ona sonrakı reyslə uçmaq üçün icazə vermişlər. Los Angeles Timesin verdiyi xəbərə görə üç gün sonra aviakompaniya üzr istəmişdir.
Bütün bu faktları assimilyasiya siyasətinin aktları adlandıra bilərik. Adıçəkilən siyasətin məqsədi azadlıqların müdafiəsi, dini və ya etnik asılılığın bu və ya digər növləri ilə mübarizə deyil. Bu siyasətin mahiyyəti ölkəyə gələn əmək miqrantları və qaçqınların assimilyasiyası və onların mühacir qəbul edən cəmiyyətə xas olan və qəti şəkildə təsbit edilmiş milli əlamətləri daşıyan vicdanlı yerli bürgerlərə çevrilməsidir. Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|