MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
162 Multikulturalizm: tədqiqatın metodologiyası
Elmi idrakın təkamülü elmi tədqiqatların metodoloji prinsipləri kimi, həm də elmin anlayışlar aparatının məzmunu haqqında təsəvvürün, məqsədyönlüyünün müzakirəsini və düzəldilməsini şərtləndilirir.
Öz çıxışımda seçilmiş mövzunun düşünülməsi tələb olunan bir neçə aktual problemin üzərində dayanaq istiyirəm.
―Multikulturalizmin‖ tədqiqatı obyekti kimi seçilməsi və onun tədqiqat metodologiyasına yönəlməyimiz bir sıra məsələlərlə bağlıdır:
bu fenomenin və onun miqyasının müasir cəmiyyətin ictimai- mədəni həyatında aktuallaşması; müasir elmi və siyasi təsəvvürlərdə ―multikulturalizm‖ anlayışının məzmununun transformasiyası; çoxmədəniyətliyin adekvat olmayan, çox vaxt diametral olaraq ziddiyyətli yorum və qiymətləndirilmə və inkişaf etmiş Qərb ölkələrinin həyatında multikulturalizmin rolu, tədqiqat ədəbiyyatlarında və bir sıra müasir dövlət xadimlərinin çıxışlarında qeyri-qərb mədəniyyətlərinə münasibət; müasir elmdə tədqiqatın müxtəlif konsepsiyalarından ən optimalını münasib olanı seçmək cəhdi. Mənəvi mədəniyyətin nəzəri və tarixi məsələləri ilə, xüsusən də müxtəlif regionların tarixi fəlsəfəsi ilə əlli ilə yaxındır ki, məşğulam, lakin otuz ildir, mən elmi həqiqətlərin axtarışında bir çox üstünlükləri olan dialektik materializmin metodologiyasına əsaslanmışam.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 163
Son onilliklər müasir elmin nailiyyətləri və ümumdünya fəlsəfəsinin tarixinə komparativist yanaşmanın imkan və nailiyyətləri baxımından, fənlərarası tədqiqatların ümumfəlsəfi metodologiyası kimi daha çox materialist və ideal başlanğıcın birliyindən və birgə mövcudluğundan yaranan vahid konsepsiyası, mənə elə gəlir ki, həmçinin bu metodologiyanın ―qeyri-səlis məntiq‖ adlandırılan metodoloji prinsiplərlə və komparavistika ilə uzlaşması daha məqbuldur.
Qeyd olunan prinsiplərdən çıxış edərək, təklif edirəm ki, müzakirənin obyekti qismində multikulturalizmin tərif və qiymətləndirilməsində, ola bilsin, şərhə ehtiyacı olan bir sıra məsələlərin interpretasiyasını qəbul edək.
Hər şeydən öncə onlara ―multikulturalizm‖ anlayışının məzmununun təyini
aiddir. Əgər
―mədəniyyət‖ və
―multikulturluluq‖ (çoxmədəniyyətlilik) anlayışları qlobal ictimai- mədəni inkişafın tarixi universal fenomenini ifadə edərək mədəniyyət tarixinin, metakulturologiyanın və digər elmlərin tədqiqatının obyekti olaraq qalırsa, ―multikulturalizm‖ anlayışı sosiomədəni tarixin universal təzahürünü onlar kimi əks etdirməklə dövlət siyasətinin həmin dövlətdə yaşayan ―qeyri-əsas‖ xalqların mədəniyyətinə münasibəti müasir siyasi və elmi ədəbiyyata nisbətən təzəlikcə daxil edilib. Real siyasi təcrübənin və siyasi ideologiyanın bir hissəsi olan yeni dövrün
multikulturalizm konsepsiyası əvvəlcə müxtəlif mədəniyyəti, mentaliteti, siyasi və iqtisadi statuslu Qərb ölkələri etnoslarının (humanizm, insanın
irqi, etnik
və dini
mənsubiyyətindən aslı olmayaraq hüquqların azadlıqlarına riayət etmək) birgə yaşama tolerantlığını təmin edən hüquqi-siyasi normaların təyininə yönəlmişdir, o şərtlə ki, bu birgə yaşama
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
164 göstərilən dövlətlərin siyasi və mədəni əsaslarının sabitliyinə xələl gətirməsin. Lakin zaman ötdükcə, müasir Qərb ölkələrinin sosial-iqtisadi inkişafı və hazırki dövrdə regiondakı hərtərəfli böhranın şaxələnməsinin qanunauyğunluğuna görə multikulturalizmin məzmunu siyasi ideologiya və real siyasət kimi köklü dəyişikliklərə məruz qalıb və ondan imtina etmək qərarına gəliblər. Keçmişdə bu siyasətin təşəbbüskarları qismində çıxış edən Qərb həkimiyyət başçılarının saysız-hesabsız bəyanatları bunun sübutudur. Hazırda multi multikulturalizmi həqarətlə ―multi-kulti‖ adlandırırlar, ―kuıti‖ hissəsi daha çox qeyri-Qərb millətlərin mədəniyyətinə aiddir. Yuxarıda deyilənlərə istinadən, gələcəkdə multikulturalizm problemlərinə həsr olunmuş elmi tədqiqatlarda aşağıda qeyd olunan məsələlərə diqqəti yönəltmək lazımdır: . Müasir dövrdə bu universal fenomenin ictimai mədəni inkişafına marağı son dərəcədə fəallaşdıran səbəblərin elmi-obyektiv təhlilinə; Milli azlıqlarının və titul millətlərin vəziyyətindəki fərqin təhlilinə Multikulturalizmin mədəniyyətini araşdıran müasir tədqiqatlarda işıqlandırılması çox zaman inkişaf etmiş Qərb ölkələrinin iqtisadi və siyasi-hüquq vəziyyəti nəzərə alınmadan eyni zamanda ―titul millətinə‖ münasibətin iqtisadi və siyasi-hüquq vəziyyəti nəzərə alınmadan aparılır. Milli azlıqların və ―titul millətin‖ vəziyyətindəki fərqliliklərin təhlili milli və konfensional münasibətlərin obyektiv mənzərisinin üzə çıxarılmasını qəbul etməyə və daha sonra inkişah etmiş müasir Qərb dövlətlərində multikulturalizmini inkar etməyə, yaranmış problemlərin həllinin yeni modellərinin seçilməsinə kömək edərdi. İndiki
dövrdə iqtisadi, siyasi-mədəni qloballaşma və antiqloballaşma proseslərinin çarpazlaşması kontekstində multikulturalizmin tədqiqatının aparılması da diqqət tələb edir. Müasir multikulturalizmin qərb ölkələrinin siyasi və iqtisadi inkişafı qanunauyğunluqları ilə ―ərəb baharından‖ törəyən və artan müxtəlif iqtisadi böhranın əlaqəsi xüsusi tədqiqatın və elmi dəyərləndirmənin
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|