MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çifu Yulian, Siyasi və inzibati elmlər üzrə Buxarest məktəbi (Rumıniya)
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
182 yerli vətəndaşlar haqqında danışırıq. Biz buna nəinki qərbdə, həmçinin Rusiyada da rast gələ bilərik, məsələn, Domodedovoda. Bu getdikcə daha geniş vüsət alır, islamın radikal formasına uyğunlaşma Krasnodar ərazisində, Stavropolda və s. yerlərdə baş verir. Bu hərbiləşmiş Qərbdə, Əfqanıstanda, İraqda baş verir. Onlardan bəziləri terror aktlarını ehtiva edir, onlara ABŞ və Avropanın mərkəzində güclü müdafiə olunan hərbi obyektlər şəklini verir. Fərdin fərdi qrup eyniliyinə ehtiyacı var. Biz radikal islamın digər alternativ həllini tapmalı yaxud onu anlamalıyıq.
Siyasi və inzibati elmlər üzrə Buxarest məktəbi (Rumıniya)
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 183
Bu günün reallıqlarında multikulturalizm ideyaları: müsbət və mənfi cəhətlər
Mədəni eyniyyət axtarışları və onun qorunub saxlanması cəhdləri inkişafın xüsusi mədəni strategiyaları cərgəsində əvvəllər formalaşmış konsepsiyalara yenidən baxmaq zərurəti yaradır. XX əsrin sonu – XXI əsrin başlanğıcı dünya ictimaiyyətinin qloballaşma problemlərinə xüsusi marağı ilə səciyyələnir ki, bunun da nəticəsində bu və ya digər ölkələrin milli həyatının bir çox aspektləri ümumdünya kontekstində nəzərdən keçirilir. Dini intibahla əlaqədar, mənəviyyatın dünyəvi, yaxud digər formalarının təcrübəsilə bağlı ümidlər artıq bir xəyal kimi görünür. Müasir sivilizasiya dünyadan sanki nəhəng bir dalğa kimi keçmiş millətçiliyin artmasıyla şərtlənən bir sıra ciddi problemlərlə üzləşib. Bu o deməktir ki, Qərbdə start götürmüş multikulturalizm siyasəti mədəni siyasətinin universal modeli qismində ümidləri doğrultmadı. Multikulturalizm çoxsaylı mədəri birliklərin bir sosial məkanda heç bir münaqişəyə yol verilmədən, dinc yanaşı yaşamaq nəzəriyəsini və praktikasını birləşlirir. Bu modeldə fərdi qrup fərqləri siyasətindən digər mədəniyyətlər cəmiyyətində birgə mövcudluq hüquqlarının tanınması siyasətinə keçid həyata keçirilib. Multikulturalizmlə bağlı əsas dilemma birgəyaşayış praktikalarının çoxluğu haqqında müddəanın nə qədər doğru olmasında deyil, birliyin əsasında duran fərqlərin nə qədər dərin olmasındadır. ABŞ- da işlənib hazırlanmış «əridici qazan» deyilən nəzəriyyə və praktika uzun büddət oxşar məsələnin həlli nümunəsi sayılırdı. Digər bir dövlətdə, lap bu yaxınlara qədər firavan bir ölkə kimi tanınan Fransanın cənubundakı nizamsızlıq göstərdi ki, yalnız Qərb mədəni dəyərlərinin və rasionallığının əsasında qurulan və ümumi qəbul olunmuş dünya miqyaslı standart və dəyər kimi nəzərdən keçirilən Avropa cəmiyyətinin sosiomədəni həyatının bürokratlaşması da da
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
184 özünü doğrultmayıb. Lakin zaman göstərdi ki, ―titullu‖ millətdən dil, din və mədəniyyət baxımından fərqlənən icmaların qatıldığı cəmiyyətlər «əriməyə» heç də can atmayan və etnomarginal adlanan dayanıqlı etnoqam icmaların yaranmasına gətirib çıxartdı. Bu icmaların üzvləri öz mədəniyyətlərinin təsdiqinə can atmalarını nümayiş etdirirlər, baxmayaraq ki, digər məsələlərdə milli dövlətin tələblərinə uyğunlaşırlar. Belə ki, ―bir ölkə – bir xalq‖ siyasəti özünün qeyri-perspektivliyini üzə çıxartdı. Beləliklə, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Avropa cəmiyyətinin yalnız Qərb mədəni dəyərlərinə və rasionallığına əsaslanan sosiomədəni həyatının bürokratlaşdırılması, mümkün ola bilən tanınmış standart və dünya miqyaslı dəyər kimi özünü doğrultmadı. Hər hansı bir cəmiyyətlərdə mövcud olan, sosial quruma inteqrasiya etməyən, aşağıstatuslu, fərdlərin və ya qrupların birgə yaşayışı mədəniyyətin marginallığına gətirib çıxara bilməzdi. Eyni zamanda iki və daha çox mədən dünyaya məxsus olmaq və fərdin şüurunda dünyanın bir neçə mənzərə qrupunun birgə mövcudluğu lap əvvəldən özündə nifaq toxumu daşıyır ki, bu da artan sosial gərginlik təhlükəsi yaradır. Nə qədər arzulansa da, həyati təcrübələrin bütün iştirakçılarının imkan bərabərliyinə nail olmaq mümkün deyil, lakin fərdlərin və vahid sosial məkan təşkil edən sosial qrupların tarixindəki, dinindəki, həyat tərzindəki fərqlərə qiqqət yetirmək zəruridir. Multikulturalizm nöqteyi-nəzərindən tarixə baxış, xüsusən də son hadisələrin işığında yüksək rifahlı Avropa ölkələrinin görünüşü birbaşa deməyə məcbur edir ki, dünya inkişafının artan xətt üzrə mütərəqqi anlamına yönəlmiş qloballaşma nəzəriyyəsinin köklü düzəlişlərə və hətta, ola bilsin ki, yenidən baxılmağa ehtiyacı var. Mədəniyyətlərin qərb və belə demək mümkünsə, şərq mədəniyyətləri də daxil olamaqla digər bütün mədəniyyətlərə bölünməsi, qərb həyat tərzli ilə qərb mədəniyyətlərinin digərlərinə son bir neçə əsrdə müşahidə edilən dominant təsiri, belə görünür ki, tam əsaslı deyil. Multikulturalizm konsepsiyasında əsas mədəniyyəti gündəlik davranış faktlarında müəyyən edən mədəni
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|