MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ağacan Əbiyev, Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasının rektoru
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 191
Multikulturallıq
Əziz dostlar, doğrudan da iki gündür çıxışlara qulaq asıram, və görürəm ki, onlar nə qədər maraqlı, insanlar və bəşəriyyət üçün nə qədər əhəmiyyətlidir. Mən 5-6 dəqiqə ərzində çıxış edərək bir neçə söz demək və mədəniyyətin, mədəni dəyərlərin təbiətindən bəhs etmək istərdim. Allah bizi yaratdığı kimi, bizimlə birlikdə qidanı, suyu və havanı – bir sözlə, dünyada yaşayan canlı varlıqlar üçün hər şeyi yaradıb. Lakin şüurlu varlıq olan insan üçün O haqqında artıq ikinci gündür bəhs etdiyimiz daha bir qidanı yaradıb. Bu mədəni qida, mədəni dəyərlərdir. Bəlkə də insan elə məhz bu qidanı qəbul etdiyinə görə insan olub. Necə? Biz necə yediyimizi, su içdiyimizi, hava ilə nəfəs aldığımızı və bunun orqanizmimizə necə təsir etdiyinə bilirik. Bəs əgər mədəniyyət qidadırsa, bizim orqanizmimizə necə təsir edir. Məsələ bundadır ki, bizim bildiyimiz bütün mədəni dəyərlər – musiqi, incəsənət, rəsm əsərləri, teatr, kino, arxitekturadır. Demək olar ki, onların hamısı harmonika xüsusiyyətə malikdir, yəni əgər musiqiyə nəzər salsaq, o, musiqidəki spektrlərin cəmi, tezliklər, harmoniyadır. Gözümüzlə qəbul etdiyimiz əsərlər –rəsmlər, rənglər – də müəyyən tezliyə, harmoniyaya malikdir. Deməli, beynimiz mədəni dəyərləri qulaq, göz və məhz tezlik spektrləri vasitəsilə qəbul edir. Belə çıxır ki, bu halda beynimiz həmin mədəni dəyərlərin spektral analizatoru kimi çalışır. Və bu spektrlar, bu harmoniklər bizim daxili orqanlarımız üçün zəruridir, konkret olaraq, bizim daxili sekresiya orqanlarımıza lazımdır. Çünki əgər insan oyaq vəziyyətdədirsə, onun sistemini tamamilə şüur tənzimləyir, tənzimləyici sistem olmadıqda insan demək olar ki, xəstə olur, ona bəzən hətta dərman da kömək etmir, ancaq mədəni dəyərlər – yaxşı musiqi, gözəl rəsm əsəri kömək edir və demək istərdim ki, bu milli mənsubiyyətdən asılı deyil. Əgər istənilən millətdən olan insan Parisə gəlib muzeydə orta əsrlərə aid – hansı əsrə aid olması önəmli deyil – gözəl bir rəsmə baxırsa, axı
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
192 heç kim bu insanın millətini soruşmur, ancaq bu insan rəsmi mədəni dəyər kimi qəbul edir və ya filarmoniyada yaxud da teatrda musiqini dinləyir. Yəni musiqinin, təsviri incəsənətin milli mənsubiyyəti olmur. Onlar ümumbəşəridir, insan, bəşəriyyət üçündür. Çünki onların hamısı vahid təbiətə, harmonik təbiətə malikdir. Ona görə də milliyyət soruşulmur, çünki Allahın vahid proqram üzrə yaratdığı insan beyni insanın qəbul edə biləcəyi istənilən mədəni dəyərin mütləq spektral analizatorudur.
Digər tərəfdən əgər insan xüsusilə baxmaq, belə demək mümkünsə, mədəni dəyərlərdən yararlanaraq yüksəlmək istəyirsə, bu ayrı məsələdir və ya bir də görürsən ki, liftdə qalxanda gözəl bir musiqi çalınır və bu musiqini dinləyirsən. Bu ona bənzəyir ki, nəfəs alıb, almayacağımızı soruşaq. Mədəni dəyərlər də bu cür bizdən soruşmadan bizə nüfuz edir, daxil olur. Hesab edirəm ki, bu mənada hər bir xalq, millət ilk növbədə, öz milli mədəniyyətini qoruyub inkişaf etdirməli, yeniləməlidir. Ancaq bununla bərabər, paralel olaraq başqa xalqların mədəniyyətini də özünə gətirməlidir. Hər hansı millətdə, ölkədə mədəni dəyərlər nə qədər çox olsa, bu yalnız həmin millətin, bu ölkədə yaşayan insanın xeyrinədir, Ona görə də hesab edirəm ki, bu gün multikulturalizmdən bu aspektdə danışırıqsa, bunların tam vaxtıdır, mədəniyyətin həqiqətən də bütün evlərə, bütün millətlərə, ölkələrə nüfuz etməsi, daxil olması üçün bu istiqaməti daha da inkişaf etdirmək lazımdır.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 193
Multikulturalizm: qloballaşma dövrünün çağırışı kimi
Son zamanlar KİV-də çox geniş istifadə edilən multikulturalizm anlayışı bir sıra elmi tədqiqatlar üçün əsas sayılır. Prinsip etibarilə, bu həm nəzəriyyə, həm praktika, həm tarix və nəhayət, həm də siyasətdir. Bu anlayışın mahiyyəti bir tərəfdən, müxtəliif eyniliklərin konkret milli eyniliyin quruluşunda açılır. Yəni milli mədəniyyət həmişə tarixi nəticədir. İstənilən müxtəlif mədəniyyətin məcmusu
kimidir. Diğər
tərəfdən isə,
müasir dünya
multikulturaldır, yəni onu bir mədəniyyətə aid etmək olmaz. Qloballaşma şəraitində bu anlayışın aktuallığı elə bir yüksək həddə çatır ki, indi dünya qarşısında artıq belə bir dilemma mövcuddur: multikulturalizm, yaxud arxaikləşdirmə və mədəniyyətlərin toqquşması (S. Xantinqton).
Aydındır ki, anlayışın aktuallığı onun tədqiqatının zəruriliyini şərtləndirir. Azərbaycanda multikulturalizm problemləri filosofların, mədəniyyətşünasların, politoloqların və digərlərinin diqqət mərkəzindədir. Multikulturalizm problematikasının aktuallığı anlayışı bizim üçün müəyyən dərəcədə onunla izah olunur ki, biz onun dövlətlərarası münasibətlərdə kəskiliyi ilə hələ 80-ci illərin sonlarında rastlaşmışdıq. O vaxtki Sovet İttifaqında yaranmış millətlərarası münaqişələr göstərdi ki, millətlərarası münasibətdə heç də hər şey yaxşı deyil, beynəlmiləlçilik bu problemlərin həlli üçün kifayət etmir. O zaman aydın oldu ki, millətlərarası münasibətlər təkcə şaquli münasibətlərə yönəlmir və ictimai şüur millətlərarası münasibətlərin inkişaf prosesinə öz anlayışını ortaya qoyur.
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|