Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Avtomatlaşdırmanın yayılması 465 həyata keçirməyə başlayır. İstehsalda NC texnikasının tətbiqi haqqındakı təcrübənin olmaması bu
araşdırmanı aparmağı çətinləşdirirdi. Ona görə də, bu işin yalnız yeni texnikanın iqtisadi potensialının qiymətləndirilməsi əsasında aparılması mümkün idi. Bunun üçün müxtəlif hissələr MIT dəzgahında rəqəmli proqramla hazırlanaraq müəssisələrə göndərilmişdir. Müəssisələr öz
texnologiyaları ilə bu hissələrin hazırlanması üçün lazım olan vaxtı və dəyəri hesablayaraq müqayisə aparmışlar. Ancaq bu araşdırma heç də, MIT-in gözlədiyi nəticəni vermir. Araşdırma zamanı məlum olur ki, NC texnologiyası ilə hazırlanan hissələr ənənəvi üsullara nisbətən baha başa gəlir. O da məlum olmuşdur ki, hissənin maya dəyərindəki ən böyük pay proqramlaşdırmanın üzərinə düşür. Bu aspekt yeni elmi − tədqiqat işlərinin aparılması istiqamətini müəyyən etmişdir.
Hələ 1953-cü ildə MIT-də çalışan mühəndislər perfolentlərin hazırlanmasında rəqəmli hesablama maşınlarının tətbiqinin vacibliyini görmüşdülər. Bununla proqramlaşdırmaya sərf olunan əməyi azaltmaq mümkün idi. İlk vaxtlarda hissələrin emal prosesinin proqram- laşdırılması, burada tətbiq olunan hesablama texnikasının iş prinsipi haqqında dərin texniki biliyə malik olan mütəxəssislərin tətbiqini tələb edirdi. Hər bir emal addımı maşın dilinə tərcümə olunmalı idi. Buna görə də, yeni proqramlaşdırma dili yaradılmalı idi ki, bunun köməyi ilə istənilən texnoloq emal prosesini NC idarəetmə sistemi üçün hazırlaya bilsin.
MIT-in işçiləri fəzada vektorial hərəkəti təsvir etməyə imkan verən proqram dilini işləyirlər. Bu dilin bazasında fəaliyyət göstərən sistem Automatically Programmed Tools – APT adlanır. 1959-cu ildə bu sistem artıq iki ölçülü hərəkət üçün hazırlanaraq numayiş etdirilir [3.7].
Bundan sonra ABŞ-da tədricən NC texnikasına olan münasibət dəyişməyə başlayır. Bir çox Amerika dəzgahqayırma müəssisələri yeni texnika və texnologiyanın potensialını görərək, onun tətbiqini gücləndirmişdilər. NC texnikası ilə təchiz olunmuş dəzgahların sənayedə yayılması isə onun baha başa gəlməsi səbəbindən ləng gedirdi. Avtomatlaşdırmanın yayılması
Dəzgahın qiyməti o dövr üçün ağıla sığmaz bir həddə çatmışdı. Bundan əlavə, NC dəzgahlarının tətbiqi əlavə təşkilati işlərin aparılmasını, yeni periferiyanın yaradılmasını tələb edirdi. Bu da yeni xərclər demək idi.
Dəzgahların inkişafını nümayiş etdirmək imkanı verən, hər 5 ildən bir təşkil olunan Çikaqo sərgisində 1955-ci ildə çox az dəzgah perfolentlə təchiz olunmuş idarə sisteminə malik idilər. Burada əsasən Jones&Lamson, General Electric Co. firmasının idarə sistemi ilə işləyən Viedemann firmasının presləri, Arter Grinding firmasının burğu dəzgahları seçilirdi. NC dəzgahlarında burğu və frez alətlərini avtomatik dəyişmək üçün maqazin nəzərdə tutulmuşdur. Dəzgahlar arasında
avtomatlaşdırma dərəcəsinə malik olan NC emal mərkəzi idi (şəkil 3.14).
Şəkil 3.14. Emal mərkəzi, Milvauke-Matris, 1960.
1960-cı ildə Çikaqoda nümayiş etdirilən dəzgahlarda artıq emal proseslərinin avtomatlaşdırma dərəcəsinin yüksəldiyi nəzərə çarpırdı. İlk dəfə olaraq mürəkkəb həndəsəyə malik olan hissənin bir NC Avtomatlaşdırmanın yayılması 467 proqramın köməyi ilə
tam emal
olunmasının mümkünlüyü göstərilmişdir.
Rəqəmli idarəetmə dəzgahları yüksək veriş sürətlərini həyata keçirməyə imkan verirdi. Bununla, kəsici materialların o dövrdə yaratdığı yüksək məhsuldarlıq potensialının tam istifadə olunması üçün zəmin yaranmışdır. Böyük sürətlərdə emal isə öz növbəsində dəzgahların konstruktiv baxımdan inkişafını tələb edirdi. Dəzgah, məhsuldar alətlər və NC idarəetmə sisteminin birlikdə tətbiqi sənayedə iqtisadi baxımdan maraqlı nəticələrə gətirib çıxarmışdır. Artıq 60-cı illərin əvvəlində ABŞ-ın təyyarəqayırma sənayesində 100-dən çox NC dəzgah tətbiq olunurdu. NC dəzgahların tətbiqi ilə təkcə Amerikada yox, həm də başqa sənaye dövlətlərində də bu dəzgahlara maraq artır və bəzi dövlətlər NC idarəetmə sistemlərinin inkişafında yaxından iştirak edirlər. Amerikadan məlum olan praktiki nəticələr 50-ci illərdə NC sistemlərinə olan etibarsızlığın aradan qaldırılmasına kömək etmişdir.
Hələ 50-ci illərdə Almaniyada mühəndislər rəqəmli idarəetmə sisteminin yaradılması ilə məşğul olmuşlar. AEG firmasında çalışan mühəndis Şmidt 1951-ci ildə Parisdə keçirilən sərgidə özündə NC sisteminin əsaslarını əks etdirən maraqlı bir torna dəzgahını nümayiş etdirir [3.11]. Bu idarə sistemi birinci hissənin emalında yerinə yetirilən bütün əməliyyatları səs yaddaşında saxlayırdı. Sonra bu informasiya növbəti hissənin hazırlanmasında tətbiq olunurdu. Birinci hissəni fəhlə ya şablon, ya da hər hansı səs əsasında emal edir. Əsas kimi emal zamanı yaranan səs götürülür. Dəzgahın stolu hərəkət etdikdə verişin istiqamət və sürətindən asılı olaraq yaranan səs maqnit lentinə yazılır. Bu səs əsasında dəzgah istər dördbucaqlı, istərsə də çevrəvi hərəkət edə bilirdi (şəkil 3.15). Ancaq bu qurğu idarəetmə sisteminin yüksək həssaslığı səbəbindən praktikada tətbiq tapa bilmir.
Avropada NC texnikasının inkişafının gec başlanmasının səbəbi, onun tətbiq sahəsinin sənayeçilər tərəfindən gec başa düşülməsi olmuşdur. Bu yeni texnikanın Avropada yayılmasının səbəbləri Amerikada olduğundan fərqli idi. Avropada yeni texnikanın tətbiqi üçün
Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|