Maşınqayırmanın tarixinə dair

Avtomatlaşdırmanın yayılması 

 

485 

çevik yerinə yetirilməsi üçün lazım olan informasiya mərkəzi hesablama 

maşınında yığılır, emal olunur və yerinə yetirilir (şəkil 3.26).    

 

Çevik  istehsal  sistemlərində  istifadə  olunan  dəzgahlar  adətən  CNC-

emal  mərkəzləridir.  Dəzgahlarda  alət,  pəstah  maqazinləri,  ölçü  və 

nəzarət  sistemləri  avtomatlaşdırılmışdır.  Material  axını  qurğuları  

nəqliyyat,  yükləyici  və  boşaldıcı  qurğu  və  anbarlardan  ibarətdir. 

Elektron  idarə  olunan  sistem  və  diyircəklərlə  təchiz  olunmuş  nəqliyyat  

arabaları,  palet  avadanlıqları  və  robotlar  emal  olunan  hissələrin,  bəzi 

hallarda  hətta  alətlərin  də  ayrı-ayrı  emal  mərkəzləri,  anbarlar  və  aralıq 

yığma məntəqələri arasında daşınmasına xidmət edir.  

 

İnformasiya sisteminin  vəzifəsi çevik  istehsal sistemlərində prosesin 

idarə  və  nəzarət  olunmasından  ibarətdir.  Buraya  işçi  planların  və  idarə 

informasiyalarının  hazırlanması  və  həmçinin  texnoloji  prosesin  təşkili 

və  verilənlərin  yığılması  üçün  proqramlaşdırma  sistemləri  daxildir. 

 

Bununla  avtomatik  yerinə  yetirilən  emal  prosesində  tətbiq  olunan 

sistemlərin  nəzarət  və  idarə  edilməsi  sexin  mərkəzi  iş  prosesinə 

çevirilərək getdikcə əl əməyindən avtomatik hazırlama prosesinə  keçidi 

formalaşdırırdı.  

 

Doletsalek  və  Ropol  hələ  60-cı  illərin  sonunda  anlamışlar  ki, 

ineqrasiya olunmuş texnoloji sistemlər heç də utopiya olmayıb, mövcud 

texniki imkanlardan istifadə etməklə həyata keçirilə bilən bir konseptdir. 

O  da  məlum  idi  ki,  belə  bir  istehsal  sisteminin  yaradılması 

dəzgahqayırma  və  idarəetmə  sistemlərinin  istehsalçıları  qarşısında  yeni 

tələblər qoyurdu.  

 

İlk  çevik  istehsal  sistemi-  “System  24”  Firma  Molins  Machine  Co. 

tərəfindən  İngiltərədə  yaradılmışdır  (şəkil  3.27).  Bu,  sistem  böyük, 

əlvan  metallardan  hazırlanmış  hissələri  pəstah  maqazinindən  götürərək 

bir və ya bir neçə dəzgaha nəql etməyə və verilən tələblərə uyğun olaraq 

emal  etməyə  imkan  verirdi.    “System  24”  sisteminin  texnoloji 

üstünlüklərinə  baxmayaraq,  o  dövrdə  idarə  sistemlərinin  kifayət  qədər 

inkişaf  etməməsi  nəticəsində,  bu  sistem  geniş  tətbiq  oluna  bilmir  və 

onun istehsalı  dayandırılır. 60-cı  illərin sonunda, ABŞ-da  NC  dəzgah- 

---

Avtomatlaşdırmanın yayılması 

 

486 

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şə

k

il

 3

.2

6

. 

Ç

e

v

ik

 i

st

eh

sa

l 

si

st

e

m

in

in

 s

x

e

m

a

ti

k

 t

əs

v

i

r

i

. 

 

( 

1 

–

 r

əfl

ər

ə 

q

u

ll

u

q

 ed

ən 

a

v

t

o

m

a

t,

 2

-r

əfl

ər

,

 3

-a

r

al

ı

q

 m

ənt

əq

ə,

 4

-d

əz

g

ah

 p

al

etl

ər

i 

ü

çü

n

 yü

kl

əm

ə 

m

ənt

əq

əs

i

,

 5

-ş

a

q

u

li

 

e

m

a

l m

ərk

əz

i

, 6

-y

ükl

əm

ə 

v

ə 

bo

ş

a

l

t

m

a

 t

ər

t

i

b

at

ı

,

 7

-d

əz

g

ah

 s

p

u

tn

ikl

ər

in

i y

ığ

m

aq

 ü

çü

n

 y

er

, 8

-r

e

l

s

 

ü

zr

ə 

h

ər

ək

ət

 

ed

ən 

r

ob

o

t

,

 9

-ü

fi

qi

 e

m

a

l

 m

ərk

əz

i

,

 

10

-i

k

it

ər

əf

l

i

 

al

ət 

m

aq

az

in

i,

 

11

-al

ət

ö

t

ür

ən

 m

ənt

əq

ə,

 

12

-r

e

l

s

 

ü

zr

ə 

h

ər

ək

ət

 

ed

ən

 r

ob

o

rt

,  

   

  

13

-b

ər

k

i

tm

ə 

v

ə 

a

ç

m

a

 m

ənt

əq

əs

i

,

 

14

-f

ı

r

l

a

n

a

n

 

k

r

a

n

,

 

15

-d

i

y

i

rc

ək

l

i

 

y

o

l 

) 

 

---