Microsoft Word BÄ°LÄ°msel eksen 20++
Yüklə 4,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 82 KAYNAKLAR Acuş Kelit, 1934 Ohrid doğumlu, Struga’ya gelin gelmiş. Fadime Yusuf, Radoviş Kanatlar köyü, 1949 doğumlu. Gülşen Mustafoski, Radoviş Kanatlar köyü 1914 doğumlu, Hasan Mahmetoğlu, Debre Kasabası, Kocacık/ Novak Köyü, 1920 doğumlu Hayrullah Taif, Radoviş Konçe köyü 1924 doğumlu. Kevser Mande, Ohrid 1935 doğumlu, Struga’ya gelin gelmiş. Melal Yusuf, , Radoviş Kanatlar köyü, 1967 doğumlu, Gülşen Mustafoski’ nin torunu. Ramazan Destan, Ustrumca Yüksek Mahalle 1933 doğumlu. Kültür ve Turizm Bakanlığı Halk Kültürü Arşivi. B.86.0181, B.86.0183, B.86.0186, B.86.0188, B. 86.0189 Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 83 ЖҮСІП БАЛАСАҒУНИ ОЙЛАРЫНЫҢ АХМЕД ЙАСАУИДІҢ СОПЫЛЫҚ ІЛІМІМЕН ҮНДЕСТІГІ THE SIMILAR DIRECTION OF THE THOUGHTS OF YUSUF HAS NACİP TO AHMET YESEVÎ’S SUFFISM YUSUF HAS HACİP DÜŞÜNCELERİNİN AHMET YESEVİ’NİN TASAVVUF İLİMİYLE BENZER YÖNÜ Doç. Dr. Bahitgül P. KULZHANOVA * Резюме IX-XV ғасырлар аралығы түркі халықтары үшін «Ояну дəуірі» болды. Қарахан дəуірі – түркі даласында ислам дінінің берік орнап, бұл діннің мемлекеттің идеологиялық тұғырына айналған кезеңі еді. Сондықтан да болса керек, осы кезеңде дүниеге келген шығармаларда діни мазмұн басым болды. Бұл кезеңдегі түркі əдебиетінің басым бөлігін діни шығармалар құраған. Құран мен Пайғамбар хадистеріне ерекше орын беріліп отырған. Құран аяттары мен Пайғамбар Хадистерін өз сөзімен жырлауда мұсылмандық қайта өрлеу дəуіріндегі түркілік жазба əдебиеттің көш басында тұрған ғұлама Жүсіп Баласағунидің «Қутадғу билигі» түркі тіліндегі алғашқы исламшыл əдебиет болды. Зерттеушілер пікірінше сопылық ілім ислам діні орнағаннан кейін 3 ғасырдан соң басталды. Түркі даласында сопылық ілімді дамытушы ғұламалар лек-легімен шығып, ғасырлар бойы үгіт-насихат жүргізіп отырған. Жүсіп – алғашқы исламды дəріптеушілердің бірі болса, Қожа Ахмет Йасауи – қазақ даласында сопылық ілімнің мектебін қалыптастырушы түркілік ойшылдардың көш басында тұрған данышпан. Жүсіп дастанда қанағат, нысап сипатын Оғдұрмыш бейнесі арқылы көрсетеді. Шығарма авторы сопылық ілімнен хабары бар екенін Оғдұрмыштың елден жырақ өмір кешуімен, Оғдұрмыш тарапынан айтылған үгіт-насихат арқылы береді. Оғдұрмыш айтқан дидактикалық ойлар Ахмед Йасауи хикметтерімен толық үйлеседі. Сондықтан да біз мақаламызда Ж. * Al Farabi Adındaki Kazak Milli Üniversitesi Filoloji ve Dünya dilleri Fakültesi Filoloji uzma- nı, Doçent. Almatı/KAZAKİSTAN Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 84 Баласағунидің Оғдұрмыш арқылы берілген ой-пікірлерінің Қожа Ахмед Йасауи хикметтерімен үйлесетініне назар аудардық. Тірек Cөздер: Жүсіп хас Хажиб, Қутадғу билиг, Ояну дəуірі, Қарахандар дəуірі. Abstract The period from the IX-th and the XV-th centuries was the "The Age of En- lightenment" for Turkic people. Karakhan age was the time when Islam was estab- lished as a strong religion as well as ideological platform of the state. That's why all the literature which was born at that period was based on Islamic content. The most of Turkic literatures which were written during that period were religious piece of arts. The theme about Kuran and the Prophet Muhammad was taken as the main topic. So, the first huge literature which was based on khadises of prophet, ayats of Kuran and the whole Islam was "The Kutadgu Bilig" written by Zhusup Balasaguni. According to scientists, Sufism began three centuries after the establishment of Islam. A lot of savants who were continuers of Sufism made agitation for centuries. Zhusup - is one of the first Islamic distributor, Kozha Ahmed Yassaui is the first founder of Sufism in Kazakhland. Descriptions of contentment and conscience are showed with the help of the character Ogdumrush in Zhusup’s epos. The presence of author's Sufism can be seen in the fact that Ogdurmush lived far away from the people, and propaganda of Ogdurmush. Didactic ideas said by Ogdurmush are associated with Ahmed Yasayi's hikmets. Therefore, we paid attention to the interconnection of ideas of Zh. Balasaguni expressed by Ogdurmush and Ahmed Yasaui's hikmets. Keywords: Yusuf Has Hacip, Kutadgu Bilig, the period of Qarakhan, age of awaking. Öz Türk kültürü doğunun manevi dünyasıyla aynı seviyede gelişme göstermiş, komşu devletlerin kültürüyle sıkı ilişkiler içerisinde gelişmiştir. Arap, İranlılarla beraber Türk halkları da doğu kültürünün gelişmesine katkıda bulunmuştur. IX-XV yüzyıl arası Türk halkları için “Uyanma Devri” olmuştur. Türk bozkır- larında Karahanlılar devrinde İslam dini yayılmış ve din devlet ideoloji açısından önemli noktaya gelmişti. Bu yüzden bu devirde yazılan ve ortaya çıkan eserler genelde dini anlam taşımıştır. Türk edebiyatının çoğunluk grubunu dini eserler oluşturmuştur. Kuran ve Peygamber efendimizin hadisleri önemle ve titizlikle anla- tılmıştır. Kuran ayetleri ve Peygamber efendimizin Hadislerini kendi sözleriyle anlatan, Rönesans devrinde Türk yazılı edebiyatının ilk sırasında yer alan bilgin Yusuf Has Hacip’in “Kutadgu Bilig” Türk dilinde yazılmış ilk İslam edebiyatı olmuştur. Yusuf Has Hacip ilk İslam propagandacılarından olmuştur. Destanda Yüklə 4,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|