Microsoft Word BÄ°LÄ°msel eksen 20++
Yüklə 4,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 90 Мансур Ад-Дəйлəми риуаят еткен Пайғамбар хадисінде «Имандылық екі жартыдан құралады. Бір жартысы – сабырлылық, екінші жартысы – шүкірлік» (Абдуссамад Махат, 20052) деп берілген. Демек, сопылық – Алланың берген қызығы мен қуанышына қанағат ету, шүкірлік қылу. Жақсы мен жаманды, ақ пен қараны, жəннат пен тозақты салыстыру – діни əдебиеттің негізгі шарты. «Қутадғу билиг» дастаны да, Қожа Ахмед Йасауи хикметтері де исламның негізгі қағидаларын ашып көрсеткен, ислам қағидаларын көркем тілмен жеткізген поэзиялық туындылар. Авторлар мұсылман дінінің қағидаларына сүйене отырып, адамзат баласын адамгершілік, ізгілік, рухани тазалық пен рухани кемелдікке, толысуға, имандылыққа шақырады. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР 1. Абдуссамад Махат, Сандыбаев Жалғас. (2003), Сахих Хадистер. Алматы. 2. Əбдірасылқызы, А. (2007), Қожа Ахмет Йасауидің ақындық əлемі. Алматы 3. Дербісəлиев, Ə. (1995), Қазақ даласының жұлдыздары. Рауан, Алматы. 4. Егеубаев, А.(1986), Жақсының аты, ғалымның хаты өлмейді. Кітапта: Ж. Баласағұн. Жазушы, Алматы. 5. Жармұхамедұлы, (1999), М. Қожа Ахмет Иасауи жəне Түркістан. Ғылым, Алматы. Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 91 XIX. YÜZYIL ÂŞIK ŞİİRİNDE TASAVVUFİ MOTİFLER XIX ƏSR AŞIQ ŞEİRİNDƏ TƏSƏVVÜFİ MOTİVLƏR SUFISTIC MOTIFS IN THE XIX CENTURY ASHUG POEMS СУФИЙСКИХ МОТИВОВ В XIX ВЕК АШУГСКИХ СТИХОТВОРЕНИЯХ Nailә ƏSKƏR * Öz XIX. yüzyıl, âşık sanatı ve geleneğinin tamamiyle biçimlendiği ve ürünlerinin çok olduğu bir zamandır. Bu dönemde âşık şiirinin ve musikisinin çok yönlü özel- likleri sabitlenmekte, destancılık ve meclis sanatkârlığı gelişme devrini yaşıyordu. Hiç rastlantı değildir ki bu yüzyıl büyük sanatkârlar yetiştirmiştir. Her şeyden önce, onların dokundukları konuları artık öz tanıdıklarından yeteri kadar farklılık taşı- yordu. XIX. yüzyıl âşıklarının işlediği konular çeşitli ve renkliydi. Hayatın gerçeği, geçim meseleleri, gündelik kaygılar vb. konular şiire getirilerek sosyal âşık şiiri biçimlendiriyordu. Ancak bütün bunlara bakmayarak âşık yaradıcılığının esası sözsüz ve liriktir. Lirik şiirler, güzellemeler bu dönem âşık şiirinin esas mayasını teşkil ederdi. İnsan ve tabiat güzellikleri, insanın dahili âlemi, dünyaya, ahlakî de- ğerlere verilen kıymet, dini ve didaktik konular tez-tez başvurulan âşık şiirleri ara- sında idi. Bu dönem âşıklarından Âşık Alı, Âşık Şenlik, Dollu Mustafa, Âşık Dil- gem, Âşık Elesger vb. âşıkların şiirlerinde dinî-tasavvufî motifler çok güçlü idi. Bu yazıda, XIX. yüzyıl âşıklarının yaradıcılığına kısa bir bakış yapılarak, âşık şiiri konularına ayrılarak dinî-tasavvufî şiirler tahlil edilecektir. Anahtar Kelimeler: XIX. yüzyıl, âşık, tasavvuf, din, şiir. Xülasa XIX əsr aşıq sənəti və ənənəsinin tamamilə formalaşdığı, məhsuldar olduğu zamandır. Bu dövrdə aşıq şeirinin və musiqisinin çoxcəhətli xüsusiyyətləri sabitləşir, dastançılıq və məclis sənətkarlığı intibah dövrünü yaşayırdı. Heç təsadüfi * AMEA Folklor İnstitutu, Bakü/AZERBAYCAN (qaracantali@live.com) Bilimsel Eksen-Sicientific Axis-Научный Меридиан/Yıl-Year-Год 2017/Sayı-Number-Число 20 92 deyildir ki, bu əsr böyük sənətkarlar yetişdirmişdir. Hər şeydən əvvəl, onların toxunduqları mövzular artıq öz sələflərindən kifayət qədər fərqlənirdi. XIX əsr aşıqlarının işlədiyi mövzular əlvan və rəngarəng idi. Real həyat həqiqətləri, məişət məsələləri, gündəlik qayğılar və s. kimi mövzular şeirə gətirilərək ictimai aşıq şeiri formalaşdırılırdı. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, aşıq yaradıcılığının əsas məğzi, sözsüz ki, lirikadır. Lirik şeirlər, gözəlləmələr bu dövr aşıq şeirinin əsas mayasını təşkil edirdi. İnsan və təbiət gözəllikləri, insanın daxili aləmi, dünyaya, əxlaqi dəyərlərə verilən qiymət, dini və didaktik mövzular tez-tez müraciət olunan aşıq şeirləri arasında idi. Bu dövr aşıqlarından olan Aşıq Alı, Aşıq Şenlik, Dollu Mustafa, Aşıq Dilqəm, Aşıq Ələsgər və s. aşıqların şeirlərində dini-təsəvvüfi motivlər çox güclü idi. Bu yazıda XIX əsr aşıqlarının yaradıcılığına qısa nəzər salınacaq, aşıq şeiri mövzulara görə ayrılaraq dini-təsəvvüfi şeirlər təhlil ediləcəkdir. Açar Sözlәr: XIX əsr, aşıq, təsəvvüf, din, şeir Abstract XIX century is a productive time which ashug art and the tradition are completely formed. During this period multilateral characteristics of the ashug poems and ashug music were stabilized, the art of a narrator and craftsmanship lived in its renaissance period. It is no coincidence that this century has produced great artists. Above all, their topics were quite different from its predecessors. The XIX centuries ashugs topics were bright and colorful. Bringing the themes such a realities of real life, domestic issues, and everyday concerns to poetry public ashug poetry were formed. But despite all this, the essence of ashug creativity of course, is the lyrics. Lyric poems was the basis of ashug poem for this period. Human and natural beauty, the man's inner world, the price of moral values, religious and didactic themes were among frequently addressed topics. In Ashug Ali, Ashug Shenlik, Dollu Mustafa, Ashug Dilgam, Ashug Alasgar and in other ashug's poems religious - mystical motifs were very strong. In this article, we will take a look at XIX century ashugs' creativity and religious-mystical poems will be analyzed. Keywords: XIX century, ashug, Sufism, religion, poetry Резюме XIX век было продуктивное время которое ашугского искусства и традиция полностью сформирован. В течение этого периода многосторонних характеристик ашугские стихи и музыки стабилизировались, ашугского искусства и мастерство жил в период Возрождения. Это не совпадение, что это век породил великих художников. Прежде всего, их темы были весьма отличается от своих предшественников. Ашугов XIX века были яркие и красочные темы. Приведение таких реалные темы реальной жизни, Yüklə 4,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|