Mustafa Kamal Atatürk 135 Türkiyə Cümhuriyyəti
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TÜRK EĞİTİM TARİHİNDE ATATÜRKÜN YERİ VE ÖNEMİ
M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 69 Rza şahın islahatlarını qarşılaşdırsaq onlar arasında bənzərliklər olduğunu görə bilərik. Atatürkün mədəni qanunu 1926-cı ildə nəşr edildi, Rza şah mədəni qanununun ilk hissəsi 1928-ci ildə ortaya çıxdı; Atatürk cəza qanunu 1926-cı ildə, Rza şahın cəza qanun la- yihəsi də eyni ildə hazırlandı; Türkiyədə dünyəvi məhkəmələr ilk dəfə 1924-cü ildə, İranda isə 1936-cı ildə quruldu; Türkiyə kapi- tulyasiyaları 1923-cü ildə, İran isə 1928-ci ildə ləğv etdi; Türk Dil Qurumu 1935-ci ildə təsis edildi, bunun İrandakı bənzəri olan Fər- hangistan da 1935-ci ildə açıldı; Türkiyədə örtük geyinilməsinin aradan qaldırılması səyləri 1925-ci ildən başlanıldı, İranda isə bu- nun üçün ilk addımlar 1928-ci ildən atılmağa başlanıldı. Mustafa Kamal və Rza Şah qərbyönümlü olduğu qədər laik idilər. Hər ikisi də insanların şəxsi həyatlarında dinlərini yaşama- larına tolerantlıq göstərən, ancaq ictimai sahələrdə dini davranışla- ra və işarələrə yer verməyən fransız laikliyini mənimsədilər. Mus- tafa Kamal Türkiyə Cumhuriyyətinin ilk illərində xilafəti ləğv et- di, dini məhkəmələri ləğv etdi, din işlərini idarə etmək üçün Dəya- nət İşləri Nazirliyi yaratdı. Rza şah İranda Türkiyəyə nisbətən bu siyasəti həyata keçirməkdə daha böyük çətinliklər yaşadı. Bunun əsas səbəbi İrandakı üləmaların Türkiyədəkilərə nisbətən siyasi həyatda və xalq arasında daha geniş üstünlüklərə sahib olmaları ilə bağlı idi. Mustafa Kamalın kecirdiyi tədbirlər içərisində qadınlara hü- quqların verilməsi mühüm yer tuturdu. O, ilk növbədə çoxarvadlı- lığı ləğv etdi. Bundan başqa daha mühüm addım qadınlar boşan- mada və mirasda kişilərlə bərabər hüquqlara sahib oldular. 1930- cu ildə yerli seçkilərdə, 1934-cü ildə yəni Fransadan 11 il əvvəl ümumi seçkilərdə seçmək haqqı qazandılar. Məhz ümumi seçki- lərdə qadınların iştirak etdiyi il Rza şahın Türkiyəyə səfəri İranda da qadınlara hüquqların verilməsi işinin təşkilinə ilham verdi. O qadınlara məcburi təhsil tətbiq etdi, ictimai sahələrdə qadınlara qarşı ayrıseçkiliyə son qoydu, kafe və kinoteatr kimi yerlərdə qa- dınların kişilərdən ayrı yerlərdə oturması qaydasını aradan qaldır- dı. Amma yenədə İranda qadınlar seçkidə iştirak edə bilməzdilər. M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 70 Türkiyədə laikləşmə, qərbləşmə və xilafətin ləğv edilməsi bəziləri üçün qəbul edilməz olsa da, bir sıra dövlət başçıları bu si- yasəti özlərinə nümunə hesab edirdilər. Onların içərisində Rza Şa- hın adını isə xüsusi olaraq qeyd etməliydik. ƏDƏBİYYAT 1. Akgül H. Rza Hanın Türkiye ziyareti, Yakın dönem Türkiye araşdırmaları, sayı 7, İstanbul 2005, s.1-42. 2. Can A. Atatürk dönemi Türkiyenin Ortadoğu politikası. Malat- ya, 2000, 315 s. 3. Gelvin J. Modern Ortadoğu tarihi. İstanbul, 2016, 480 s. ______________________ V Bölmə T ÜRK DILINDƏ ÇIXIŞLAR BÖLMƏSI Şəbnəm NƏRİMANLI Bakı Dövlət Universiteti, Tarix fakültəsi, IV kurs tələbəsi E-mail: isabaku10@gmail.com TÜRK EĞİTİM TARİHİNDE ATATÜRKÜN YERİ VE ÖNEMİ Tez danışmanı: İsa ARSLAN Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, Bakü Devlet Üniversitesi, oğretmen Anahtar kelimeler: M.K.Atatürk, Türk eğitim tarihi, Türk eğitimi, Atatürkün Türk eğitim tarihinin önemi Büyük insanlar hem geçmişin, hem de geleceğin batmayan güneşleridir. Türk halkının güneşi ise M.K.Atatürktür. Onun türk eğitim tarihinde evezsiz rölü vardır. Atatürkün Türk eğitim tarihinde yer tutma sebeblerinden bi- ri, türk eğitimine ilişkin gözlem ve teşhislerde bulunmuş, eğitimin temel hatalarını görmüş ve türk milletine göstermiş olmasıdır. M.K.Atatürk – 135 Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında 71 Atatürk, çocukluk ve gençlik yıllarını Osmanlı Devletinin en böhranlı dönemlerinde yaşamış, yıkılmakta olan Devletin çöküş sebeplerini ve kurtarılma yollarını bulmuştur. O İstiklal Savaşı ve inkilapları ile, türk milletinin yok olmasını önlemiş, yeni bir Tür- kiye Cümhuriyeti Devleti kurmuştur. Atatürk “Cehalet bir milletin felaketidir.” Milletin felakete uğramasını eğitimle, sanatla, ittifak- la, ilim və hakikati bilerek ortadan kaldırmak gerektiğini belirt- mişdir. O, “Köylü bir milletin efendisir. Bu memleketin asıl sahibi köylülerdir ki, bu güne kadar bilgi işığından yoksun bırakılmışlar- dır”. Öncelikle köylülerin eğitimine özen gösterilmesini belirmiştir. M.Kemal hocası Şemsi Efendinin yeni pedagoji yöntemleri- ne göre eğitim öğretim yapan ilkokulunda çok iyi yetişmiştir. O burada yeni yöntemlerin ve hecelemede yenilik yapılarak sesleri ve kelimeleri okuma yöntemine geçilmesinin öğrencileri güçlük- lerden kurtardığını görmüş, Alfabe değişikliği fikri uygulamasında bunun da etkisi olmuştur. O “Çocukluğumda elime geçen her iki kuruştan birini kitap- lara vermeseydim, şu anda yapmış olduklarımım hiç birini yapa- mazdım” derdi. Azerbaycanın Ümummilli lideri Haydar Aliyev dil yapılan- ması alanında Atatürkün hizmetlerini bu değerli sözleriyle göster- miştir: “Türkiyede Türk dilinin geliştirilmesi büyük Atatürkün adıyla bağlıdır...”. M.Kemal bir milletin yükselmesinin de, alçalmasının da o milletin eğitiminin milli olup-olmaması ile ilgili olduğunu söyle- yerek, milli olmayan eğitim, yüzyıllardır süren felaketlerin temel sebeplerindendir. O, istikrarlı türk eğitim politikasının olmadığını da dikkate çekerek 1923’te şu teşhiste bulunmuştur: “Her Maarif Müdürlüğü- nün, birer programı vardı. Memleketin eğitiminde, çeşitli program- ların uygulanması yüzünden öğretim berbat bir hale gelmiştir”. Atatürk öğretmenleri gerçek kurtuluşun önderleri olarak gö- rüp onlara seslenerek bu değerli düşüncelerini söylemişti: “Öğret- menlerimizin sayıca yetersizliği, yetişen öğretmenlerimizin ahlak Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|