Rauf Məlikov Nizami İbrahimov MƏKTƏBLİNİn tarix lüĞƏTİ
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Biruni, əl-Biruni
- Bisütun kitabəsi
73
sentyabrında rus qoşunları Avstriya-Macarıstan ordularını darmadağın edərək Qalisiyanın əksər hissəsini tutdular, oktyabrda isə Avstriya-Macarıstan qoşunlarının Polşada əks-hücumunu dəf etdilər. 1914-cü il oktyabrın 29-da Osmanlı imperiyası alman blokunun tərəfində müharibəyə qoşuldu. Cənubi Qafqazda, Mesopotamiyada, Suriya və Fələstinin şərq sərhədlərində cəbhələr meydana gəldi. 1914-cü ilin dekabr - 1915-ci ilin yanvarında Türkiyə ordusu Cənubi Qafqazda rus qoşunları tərəfindən məğlub edildi. 1915-ci ildə Almaniya əsas zərbəsini Rusiyaya yönəltdi, Qorlitsa rayonunda cəbhəni yarıb Qalisiya, Polşa və Baltik ətrafının bir hissəsini ələ keçirdi, lakin Rusiyanı müharibədən kənarlaşdırmağa nail ola bilmədi. 1915-ci il mayın 23-də İtaliya Antantaya qoşuldu. 1915-ci il oktyabrın 1 -də isə Bolqarıstan da alman bloku tərəfində çıxış etdi və beləliklə, Dördlər ittifaqı yarandı. 1915-ci ildə Almaniya ilk dəfə olaraq yeni silahdan - sualtı qayıqdan istifadə etdi. Dəniz yollarında ağalıq edən İngiltərə donanmasını məhv etməkdən ötrü qeyri-məhdud sualtı müharibəyə başlasa da, Almaniya istəyinə çata bilmədi. 1915-ci ilin baharında Almaniya müharibə tarixində ilk dəfə olaraq İpr (Belçika) şəhəri yaxınlığında zəhərləyici maddələrdən (sonralar "iprit" adlandırılan xlor buxarı) istifadə etdi, amma yalnız taktiki uğur qazandı. 1916-cı ildə Almaniyanın Verden rayonunda ("Verden qətliamı") cəbhəni yarmaq cəhdi boşa çıxdı. 1916-cı ilin iyununda general Brusilovun başçılığı ilə rus qoşunlarının hücumu nəticəsində Qalisiyanın bir hissəsi, Bukovina və Karpat ələ keçirildi. 1916-cı ilin iyulunda ingilislər Somma çayı üzərindəki savaşda Xarixdə ilk dəfə olaraq tanklardan istifadə etdilər; indi onların texnikası almanların texnikasından üstün idi. 1916-cı il avqustun 27-də Rumıniya Antanta tərəfində müharibəyə qoşuldu, lakin ilin sonlarına yaxın rumın ordusu dağıdıldı. 1917-ci ilin aprel - mayında ingilis - fransız orduları hücum əməliyyatları keçirdilər, amma onlar nəticəsiz qaldı. 1917-ci ilin aprelində ABŞ Almaniyaya müharibə elan etdi. 1917-ci ilin oktyabrında Almaniya və Avstriya-Macarıstan qoşunları Kaporetto yaxınlığında italyanların cəbhəsini yararaq İtaliyanın çox mühüm mərkəzləri qarşısına çıxdılar, amma buraya gətirilmiş ingilis - fransız qoşunları tərəfindən dayandırıldılar. 1917-ci ildə Rusiyada Oktyabr çevrilişi baş verdi və Rusiya 1918- ci ildə özü üçün ağır olan separat Brest müqaviləsini imzaladı və Birinci Dünya müharibəsindən çıxdı. 1918-ci ilin mayından Qərb cəbhəsində amerikan qoşunları əməliyyatlara qoşuldu. İngilis - fransız və amerikan qoşunlarının fransız marşalı Fosun ümumi komandanlığı ilə birgə fəaliyyətləri Almaniyanın və onun müttəfiqlərinin tam məğlubiyyəti ilə başa çatdı. 1918-ci il sentyabrın 29-da Bolqarıstan, oktyabrın 30-da Osmanlı imperiyası, noyabrın 3-də isə Avstriya- Macarıstan təslim oldu. 1918-ci il noyabrın 11-də Almaniyada Noyabr inqilabı başlandı və Almaniya təslim oldu. Almaniya və onun müttəfiqləri ilə sülh müqavilələrinin qəti şərtləri 1919-cu ildə Versal sülh müqaviləsində həll edildi və 74
1921 - 22-ci illər Vaşinqton konfransı sazişləri ilə tamamlandı. Birinci Dünya müharibəsinə dünyanın müxtəlif hissəsindən olan 38 dövlət qoşulmuşdu. Vuruşan ölkələrin canlı qüvvə itkisi 10 milyonadək ölən və 20 milyondan artıq yaralanan olmuşdur. Birinci Dünya müharibəsinin məsrəfləri 80 milyard dollar idi (1913-cü ilin qızıl dolları hesabı ilə). birinci ictimai əmək bölgüsü - maldarlığın əkinçilikdən ayrılması. Azərbaycanda bu proses erkən tunc dövründə - e.ə. IV minilliyin sonları - III minillikdə baş vermişdir. Birinci imperiya - Fransada imperator I Napoleonun hakimiyyətdə olduğu 1804-cü ildən 1814/15-ci illərə qədərki dövr. Birinci imperiya Konsulluq dövrünü əvəz etmişdir. Birinci respublika - 1792-ci il sentyabrın 22-də Böyük Fransa burjua inqilabının gedişində yaradılmış respublika. Formal olaraq 1804-cü ildə I Napoleonun imperator elan edilməsinədək mövcud olmuşdur.
- müəyyən standart və ya nümunələrlə satılan kütləvi mal (əmtəə), eləcə də qiymətli kağızların (səhm və ya istiqrazların) və xarici valyutanın satış bazarının müasir, daha inkişaf etmiş forması. Müvafiq olaraq əmtəə birjası, fond birjası, valyuta birjası mövcuddur.
- 1917-ci ilin avqustunda RSDF(b)P Bakı Komitəsinin nəzdində yaradılmış təşkilat. Təşkilatın əsas məqsədi neft sənayesi fəhlələri - Volqaboyu tatarları arasında inqilabi işi genişləndirmək idi. "Birlik" təşkilatının sədri Hənifə Terequlov olmuşdur.
(973 - 1048) – Mərkəzi Asiya ensiklopediyaçı alimi. Biruninin riyaziyyat, coğrafiya və astronomiya üzrə əsərlərinin ayrı-ayrı müddəaları indəyədək öz əhəmiyyətini itirməmişdir. Bundan başqa, Biruni fizika, mineralogiya, etnoqrafiya və tarix elmlərini də tədqiq edirdi. Biruninin müstəsna biliyə malik olması o dövrün qabaqcıl dünyagörüşü ilə uyğun gəlirdi. O, dini xurafata və astrologiyaya mənfi münasibət bəsləyir, xalqlar arasında baş verən düşmənçiliyə qarşı çıxırdı. bisti - Səfəvilər dövlətində sah I Təhmasibin dövründə kəsilmiş gümüş sikkə. 20 dinara bərabər tutulurdu. XVII əsrin sonlarına qədər dövriyyədə olmuşdur. Bisütun kitabəsi - İranın müasir Kirmanşah şəhəri yaxınlığında yerləşən Bisütun qayasının üzərində Əhəməni şahı I Daranın əmri ilə tərtib olunmuş relyefli kitabə. Onların köməkliyi ilə / Dara üsyançılar üzərində öz qələbələrini, özgə ölkələrin istilası və tabe etdirilməsini əbədiləşdirmək istəyirdi. Üç dildə həkk edilən kitabə (qədim fars, Babil və Elam dillərində) min sətirə qədər idi (orta hesabla hərəsi 2 m) və mixi işarələrlə qazılmışdı. Relyefdə ən iri fiqur şah I Daranın uzun, yaraşıqlı geyimdə olan təsviri idi. O, bir ayağı ilə yıxılmış əsiri tapdalayır. Sahın arxasında onun iki silahlısı durub. Şahın önündə müxtəlif geyimli, qolları arxadan bağlanmış əsirlər təsvir olunub. Relyefin yuxarısında allah Ahura Mazda təsvir edilib. Relyefin tikintisi və kitabənin qazılması nisbətən az
Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|