Rəy verənlər: f e. d prof. Ş. M. Məmmədov
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
yalnız təbii olmayıb,həm də labüddür.Ancaq ölümü yadda saxlamaq və onun haqqında fikirləşmək ondan qorxmaq demək deyildir.Yetkin və layiqli insan həyatı üçün ölümü unutmamaq vacib şərtdir.HəIə vaxtilə qədim Romada adamları “ölümü yadda saxla” deyə öyrədirdilər.Xristian müəllimləri ölüm haqqında daha aydın danışırlar:”Ölüm haqqında düşüncələr bütün digər əməllərdən daha vacibdir,o adamları zəhmətə öyrədir,kədəri səbirlə qarşılamağa vərdiş etdirir”.Hətta müdrik bir kəlamda deyilir ki,”hər gününüzü elə yaşayın ki,sanki o sizin həyatınızda sonuncu gündür”.Ölüm haqqında düşünməməyə cəhd etməklə biz ondan daha çox qorxuruq.Keçən əsrdə hökmranlıq edən materialist fəlsəfə təsdiq edirdi
ki,ölüm qorxusu
ümumiyyətlə olmamalıdır.Onlar deyirdilər;”Ölümdən qorxmaym.Təbii olan heç nə qorxulu ola bilməz”Nüfuzlu kəlamdır ancaq heç kəsi inandınnaq mümkün deyildir.Dinlər öyrədir ki,ölüm qorxusu təbii və zəruridir.Biz bu həyatda yalnız ləzzət almaq üçün yaşamırıq.Əlbəttə Allah istəyir ki,adamlar bu həyatdan zövq alsınlar və bunun üçün onlara hər şey verir.Bundan başqa Allah hər kəsə hər hansı həyat vəzifəsi də verir-bizim gücümüzdən və bacarığımızdan asılı olaraq bu vəzifə böyük və ya kiçik ola bilər.Bu həyatda biz Allahın tövsiyyə etdikləri işlərlə məşğul olmalıyıq.Həyat bizə lazım olan və faydalı işlər görmək üçün verilmişdir və onu qorumağımız vacibdir.İnsanların hamısı ölümdən qorxurlar.Adətən heç nəyi təhlil etmədən aydınlaşdırmadan sadəcə olaraq qorxuruq.Doğrusu biz nədən qorxuruq?Bəlkə ölümün gətirdiyi fiziki əzablardan qorxuruq? Həyatın son mərhələsində bədən ağrıları çoxalır,ancaq bu ölüm ağrıları deyil,bu bədənə aid olan ağrılardır.Can vermək özlüyündə ağrısız və hiss olunmaz bir prosesdir.Bundan başqa hətta ağrılar olsa da ölən vaxtı onlar yox olurlar.Xəstəliklərin bütün əlamətləri yox olur,qorxulu anı keçəndən sonra insan mövcudluğun yeni şəraitində yaşamağa başlayır.Biz boşluqdan ,qeyri-varlıqdan,”mən daha olmayacağamdan”, yuxu görməsi 101
olmayan dərin yuxudan və daha oyanmamaqdan qorxuruq? Bəlkə də qeyri-varlıq haqqında fikir bizi qorxudur,ancaq daha çox nə isə başqa şeydən qorxuruq.Heç nə dərk etməmək və heç nə hiss etməmək-bu sanki yuxudur və özlüyündə qorxulu deyildir.Bundan başqa biz artıq bilirik ki,insan axirət dünyasına keçəndə şüur adətən itmir,hətta itsə də bu ani olur.Ölən adam əvvəlki kimi;fasilə vermədən vermədən dərk etməkdə və hiss etməkdə davam edir.Ölən adamda kədər hiss ola bilər;o yaxınlarını, doğmalarını, təbiəti,bütün sevdiyi insanları tərk etdiyinə görə kədərlənə bilər,ancaq təəssüf və kədər ölüm qorxusu deyildir,0 başqa hissdir.Biz indi bilirik ki, keçid qorxulu deyildir və “orada”həyatın başlaması da qorxulu deyildir.təklik yoxdur, kömək var,ilk qavrama adama xoş gəlir.Ancaq ruhun yekun taleyi adamın özünə məlum olmur.Allahm mənimlə bağlı son qərarı mənə məlum deyildir və heç nəyə əmin olmaq olmaz.Biz hamımız günaha batmışıq”əməllərimiz arxamızca gəlir” və hamının taleyi müxtəlif olacaqdır.Biz bilmirik,ancaq bizdə belə hiss var ki,ölümdən sonra bizi nə isə yaxşı olmaya bir şey gözləyə bilər və biz özümüz bunu dəyişdirə bilmirik. Müqəddəslərdən biri yazırdı:”Bu vaxt naməlum gələcəklə bağlı qorxunun olmaması və Allah qorxusunun olmaması qəribə olardı.Allah qorxusu olacaq,bu xeyirlidi və lazımdi.Bu bədəndən çıxmağa hazırlaşan ruhun təmizlənməsinə kömək edir.” Ancaq Allah qorxusu da təlaşlı ölüm qorxusu deyildir- adamlar son məqamda Allahdan sakit və rahat ölüm arzulayırlar.Adamlar müxtəlif cür ölürlər-ölüm asan və çox çətin ola bilər.Pak,saf adamlar rahat öldükləri halda, günahkarlar,pis əməl sahibləri əzabla dünyalarını dəyişirlər. Mömin adamlarda inam və ümid,günah sahiblərində isə qorxu yə təlaş var:pis adamlar ölümə hazır olmurlar və o yaxınlaşanda onlar bərk qorxuya düşürlər.Kəndlilər öz torpaqlarında rahat ölürlər.Onlar zəhmət çəkmişlər,başqalarma kömək etmişlər, uşaq böyütmüşlər,dinsizlərin onları yollarından azdırmasma 102
imkan verməmişlər. Hər hansı günah iş görəndə isə onu təkrar etməməyə çalışmışlar. Onlar bu həyatda mənasız ömür sürmədiklərinə əmin olmuşlar.Çox vaxt öz həyatlarını ləzzətə həsr etməyib, bütün həyatlarını elmə sərf edənlər də rahat ölürlər.Yaxşı ömür sürənlər,başqalarının qayğısına qalanlar ölümün yaxınlaşdığını hiss edərkən qorxmurlar və onu sakit qarşılayırlar.Öz həyatın maddi fıravanlığın axtarışına həsr edənlər,şan-şöhrət və
ləzzət dalınca qaçanlar,Allahı unudanlar,ona ibadət ctməyənlər,öz ruhlarını qayğısına qalmayanlar xoşbəxt ola bilmirlər.Onların ətrafı boş olur,heç kəs onları həqiqi məhəbbətlə scvmirlər.Onları qabaqda nə gözlədiyini düşünmək belə qorxuludur.Ölüm ayağında olanda bu adamların gözlərinin qabağına qorxulu görüntülər gəlir.Volter ölümündən qabaq çox əziyyət çəkmişdir,o şikayətlənirdi ki, “Allah və adamlar məni atmışlar” və Allaha müraciət edib “daha yarım il ömür istəmişdir” və bacardığı hər işi edəcəyini vəd edirdi.Ölən Taleyran da dəhşətli mənzərə görmüş və ağrıdan əzab çəkərək “Ey Allah, mən əzab çəkirəm” demişdir.Bütün dinlər ölüm yaxınlaşanda Allahdan bağışlanmalarım xahiş etməyi insanlara tövsiyyə etmişlər.İnsan uçurumun başına çatanda Allahdan bağışlanmasını istəməklə ruhunu əzabdan qurtanmş olur və onun taleyini yaxşılaşdırır.Dinlərdə deyilir ki,hər birimiz axirət dünyasına keçərkən pis ruhlarla qarşılaşıb hesabat verməli oluruq.Qorxulu görkəm almış şeytan günahkarı qorxuda bilər və o tam ümüdsizliyə qapılmaqla tam şeytanın hakimiyyəti altına düşmüş olur.Bu vaxt belə ölən günah işlədən Allahdan kömək istəyə bilər,o unutmamalıdır ki,onun ruhunu taleyini pis ruhlar yox,Allah müəyyən edir.Bəzi müqəddəs yazılarda deyilir ki,pis ruhlar parlaq sifətə girməklə öləni inandıra bilərlər ki,hər şey yaxşı olacaq və tövbə etməyin yeri yoxdur.Axirət dünyasını dərk edən hər bir adamda sevinc hissi olur.Onların əksəriyyəti geri qayıtdıqdan sonra özlərini təhlükəsiz hiss etmişlər və həyatlarında heç nə dəyişməmişlər.Ancaq asan keçid hələ 103
Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|