63
Cədvəl 10.1
Bal
2000-ci il
2001-ci il
2002-ci il
A/b
R/b
A/b
R/b
A/b
R/b
1
0-0
661
29
211
4
186
7
2
0-140
53,34
32,88
39,5
29,1
56,73
38,48
3
0-280
82,55
71,12
72,39
63,90
82,49
72,82
4
0-420
94,74
90,95
89,75
87,02
94,37
90,45
5
0-560
99,21
98,65
97,72
97,51
99,24
98,13
6
0-700
100
100
100
100
100
100
Orta bal
163
218
208
240
163
218
Mediana
qiyməti
118
133
178
220
120
180
Dünyada gedən qlobal və təbii dəyişikliklər, yuxarıda
saydığımız qüsurların, mənfi halların olması təhsildə islahat
aparılmasını vacib edir. Göründüyü kimi, köhnə quruluş
dağılmasaydı belə, təhsildə yeniləşməyə ehtiyac vardır.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi təhsildə təzadlı hallar
yaranmışdır.
Valideyn övladının bilik almasına yox, qiymət almasına
pul xərcləyir. İmtahanı, zaçotu pulla yazdırır.
Valideyn övladı institutu bitirəndə yox, qəbul olanda
şənlik məclisi qurur, sevinir. Başqa sözlə, institutun verdiyi tələbə
bileti, dövlətin verdiyi diplomdan uca tutulur.
Təhsil müəssisələrində aparılan imtahanlar formal
xarakter daşıyır, öz məqsədinə qulluq etmir. Tapşırığa baxan
müəllim cəmiyyətdə daha çox müsbət imicə malikdir, nəinki
ciddi və obyektiv müəllimlər.
Sosializmdən gələn «pis tələbə yoxdur, pis müəllim var»
prinsipini bəzi rektorlar rəhbər tutaraq imtahanların obyektiv
aparılmasında düzgün mövqe tutmurlar və s. Bu təzadlı hallar
təhsil mühitində gərginlik yaratmışdır. Bu gərginliyi götürmək
üçün təhsildə yeniləşməyə ehtiyac böyükdür.
Modernləşmənin əhatə etdiyi istiqamətlərin bəzilərini
göstərmək olar:
64
1.Yeni təhsil sisteminin fəlsəfəsinin, nəzəri əsasının (təhsil
nəzəriyyəsinin) müəyyənləşdirilməsi, liberal və demokratik
dəyərlərin təhsilə gətirilməsi. Təhsil fəaliyyətində köhnə
prinsiplərin bəzilərindən imtina, yeni prinsiplərin qəbuluna
ehtiyac duyulur;
2. Təhsil sferasının maliyyələşdirilməsinin təkmilləş-
dirilməsi;
3. Təhsil sferasında özəl sektorun formalaşması;
4. Mütəxəssis hazırlığının bazar konyukturuna uyğunlaş-
dırılması;
5. Təhsilin məzmununun, təhsil proqramları və tədris
planlarının təkmilləşdirilməsi;
6. Təhsilin strukturunun və idarə edilməsinin
təkmiləşdirilməsi;
7. Biliyin qiymətləndirilməsi probleminin və keyfiyyətə
nəzarət prosesinin təkmilləşdirilməsi;
8. Ölkədə vahid təhsil mühiti yaratmaq və bunun kimi
digər sahələrdə yeniləşməyə ehtiyac duyulur.
Bu işin uğurla getməsi üçün ilk növbədə təhsil sisteminin
fəlsəfəsi, başqa sözlə desək, onun konseptual müddəaları
müəyyənləşməlidir. Bu müddəalar əsasında depersonlaşmış
təhsildən personlaşdırılmış təhsilə keçmək və təhsil
nəzəriyyəsini yaratmaq lazımdır. Kəmiyyət yox keyfiyyət diqqət
mərkəzinə çəkilməlidir. Yeni konsepsiya köhnənin davamı ola
bilməz və ondan çox fərqlənməlidir. Çünki yeni qurulan
cəmiyyətin nəzəri əsası əvvəlkindən kökündən fərqlənir. Bir
sözlə, təhsil və təhsil sisteminin konsepsiyası yeniləhməlidir.
65
11. Yeni təhsil sisteminin fəlsəfəsi
“Həyat böyük bir prosesdir. Bu prosesdə
uğurla iştirak etmək üçün insan müasir
tələblərə uyğun olan təhsilə malik olmalıdır".
Sosializm, faşizm, liberalizm ideyaları XX əsrdə müxtəlif
dövlətlərdə tarixi təcrübədən keçmişdir. Bu ideyaların,
ideologiyaların başlanğıc amalı xoşbəxt cəmiyyət qurmaq
olmuşdur. Sosializmdə kütləni xoşbəxt etməklə onun içərisində
fərdi xoşbəxt etmək, liberalizmdə tərsinə fərdi xoşbəxt etməklə
kütləni xoşbəxt etmək ideyası hədəfə götürülmüşdür. Faşizm
ideologiyasının əsasında ali irqi hakimiyyətə gətirməklə
cəmiyyətdaxili ziddiyyətlərə son qoyaraq xoşbəxt cəmiyyət
yaratmaq ideyası durmuşdur.
XX əsrdə bu ideyaların hər biri praktikada sınandı.
Kommunizm və faşizm ideyaları tarixin təkərləri altında məhv
olundu. Liberalizm bütün sınaqlardan uğurla çıxdı. Hal-hazırda
aparıcı, öncül fikir bundan ibarətdir ki, liberal-demokratik
dəyərlərə alternativ heç bir ideya yoxdur. ABŞ alimi Frensis
Fukuyama belə düşünür. O, fikirlərini 1989-cu ildə “Tarixin
sonu” essesində söyləmişdir.
Bu ideya Azərbaycanda da aparıcı yer tutur.
Azərbaycanda liberal-demokratik dəyərlər əsasında dövlət artıq
qurulmuşdur. Söz azadlığı, fikir müxtəlifliyi, bazar iqtisadiyyatı,
insan hüquq və azadlıqlarının təminatı bu quruluşun baza
prinsiplərindəndir. Ali idarəedici orqanlar demokratik üsullarla
seçilir.
Liberal-demokratik
dəyərlər
təhsil
sisteminə
də
gətirilməlidir. Yeni təhsil sisteminin fəlsəfi əsası liberal-
demokratik dəyərlər əsasında formalaşdırılmalıdır.
Müstəqillik dövründə əldə edilən ən böyük uğurumuz
Moskvadan asılı olmamağımızdır. Özəl orta və ali məktəblərin
Dostları ilə paylaş: |