69
Şəkil 11.1-də hər üç qrup təhsilalanların biliklənmə
səviyyəsinin zamandan asılılıq qrafiki göstərilmişdir.
Şəkil 11.1. İstedadlı (I), orta (II) və zəif
qabiliyyətli (III) təhsilalanlar üçün
təhsillənmənin zamandan asılılığı.
Şəkildən
göründüyü kimi eyni bir bilik səviyyəsinin əldə
edilmə müddəti müxtəlif qruplar üçün müxtəlifdir. Misal üçün,
elmlər namizədi səviyyəsini (PhD) istedadlı adamlar 25-30
yaşında, orta biliklilər 35-40 yaşında, zəif biliklilər 50-60 yaşında
əldə edə bilərlər.
Birinci qrupun təhsilalanları istedadlı insanlardır. Bu
istedad onlara Allah tərəfindən verilmiş paydır. Dövlət, cəmiyyət
bu insanların potensialının açılması üçün düşünülmüş şəkildə
şərait yaratmalıdır. Onların təhsil, bilik almaq fəaliyyətini
stimullaşdırmalıdır. Orta məktəbdə medal, test imtahanlarının
çempion adları, ali məktəblərdə adlı təqaüdlər, gənc alimlər üçün
müxtəlif mükafatlar verməklə onların fəaliyyətini 7 yaşından 30
70
yaşına qədər nəzarətə götürüb stimullaşdırmaq olar. Bu
mükafatlar uğrunda gənclərin açıq yarışını təşkil etməklə
Vətənimizi
müasir
cəmiyyətə
çevirmək
olar.
Başqa
stimullaşdırıcı faktorlar da düşünmək olar. Vacib məsələ bundan
ibarətdir ki, təhsilalanların birinci qrup təmsilçiləri öz
potensiallarını cəmiyyət və dövlət işlərinə həsr etsinlər və
şəxsiyyət kimi formalaşsınlar. Böyük Plutarx demişdir:
«Şəxsiyyətsiz azadlıq xəyaldır». 28 may 2003-ildə Qərb
Universitetində Amerikalı sovetoloq, tarixçi alim Maykl Rıvkinlə
Azərbaycanda keçid prosesləri ilə bağlı söhbət etdik. Söhbət
zamanı o, İraq müharibəsində ABŞ-ın uğurlarını prezident Buş
komandasınin çox güclü şəxsiyyətlərdən təşkil olunduğu ilə
əlaqələndirdi və Ramsfeldin, Kolin Pauellin və Kondoliza Raysın
adlarını çəkdi.
Müstəqil Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti qurulur. Bu o
deməkdir ki, “dövlət-vətəndaş” münasibətləri şaquli müstəvidən
üfüqi müstəviyə keçir. Bu dövlət nəzarətinin şaquli istiqamətdə
zəifləməsi hesabına baş verir. Praktiki həyatda bu, o deməkdir ki,
əgər biri övladına yüksək səviyyəli təhsil vermək istəyirsə və
başqa biri bu işi yüksək səviyyədə görə bilirsə, dövlət bu işə
maneçilik yox, şərait yaratmalıdır. “Repetitorluq“ bu prosesin
həyatda primitiv şəkildə təzahürüdür. Ali səviyyədə bu missiyanı
özəl məktəblər həyata keçirə bilərlər.
Buradan çıxardığımız nəticə bundan ibarətdir ki, elmlə
istedadlı insanlar məşğul olsa yaxşıdır. Çünki onlar qısa
müddətdə əhəmiyyətli elmi nəticələr əldə edə bilir. Orta və zəif
bilikliləri elmə buraxmağa ehtiyac yoxdur. Onların elmə getməsi
ilə elm qiymətdən düşür, elmi müəssisə çevikliyini azaldır.
Təhsilin liberallaşması milli mənafeyə uyğun, yerli şəraiti
nəzərə alaraq, yeni tipli məktəblərin də (misal üçün, bələdiyyə
məktəblərinin) açılması zərurətini yaradır.
1995-ci ildən bəri talantlı gənclərin – test çempionlarının
cəmiyyətə təqdim olunmasına cəhd etdik. 1995-ci ildə
çempionları YAP xətti ilə iş adamı T.İbrahimovun
71
mükafatlandırmasına, 1996-cı ildə «Avrasiya» qəzetində
şəkillərinin çapına nail olduq. Həm 2001-ci il, həm də 2002-ci il
çempionlarının şəkillərini iş adamı Ə.Evsənin dəstəyi ilə oxu
dəftərlərinin üz qabığına və sonuncu səhifəsinə vurulmasına nail
olduq. (bax: Şəkil 11.2 və 11.3). Şəkil 11.2-də 2001-ci il test
imtahanlarında 694.4 bal toplayaraq respublka üzrə 2-ci yerə
çıxmış və ADİU-nun beynəlxalq iqtisadi münasibətlər ixtisasına
qəbul olmuş Cavid Məmmədovun şəkli üz qabığına vurulmuşdur.
Dəftərin cildinin 4-cü səhifəsinə isə həmin ilin çempionlarının
şəkilləri vurulmuşdur.
Şəkil 11.3-də 2002-ci il test imtahanlarında 693,8 bal
toplamış respublika üzrə birinci yerə çıxmış BDU-nun iqtisadi
kibernetika ixtisasına qəbul olunmuş Quluzadə Emilin şəkili
dəftərin üz qabığına vurulmuşdur. Dəftərin cildinin 4-cü
səhifəsinə isə həmin ilin çempionlarının hamısının şəkili
vurulmuşdur.
1993-cü ildən bəri bir qrup alimə, ziyalıya və talantlı
tələbələrimizə dayaq duran məşhur xeyriyyəçi Əli bəy Evsənin
dəstəyi ilə 2002-ci il test imtahanların çempionlarının şərəfinə 12
fevral 2003-cü ildə ziyafət verildi. Ziyafətə Milli Məclisin Elm və
təhsil məsələləri daimi komissiyasının üzvləri ilə bərabər
çempionlar, onların müəllimləri, valideynləri də dəvət edilmişdir.
2001-ci il test imtahanlarının çempionlarına göndərdiyim
məktubu «Azərbaycan» qəzeti 2.09.2001 –ci sayında «Bilik
zirvələrini fəth etmiş çempionlara» adı altına çap etmişdi.
Məktubda deyilirdi:
«Bu il xalqımız müstəqilliyimizin 10 illiyini qeyd
edəcəkdir. On ildir ki, od-alov içərisindən keçərək müstəqil
dövlətimiz qurulur və möhkəmlənir.Dövlətimizin banisi
möhtərəəm prezidentimiz Heydər Əliyev müstəqil dövlətimizi yeni
əsaslarla, yeni prinsiplərlə qurur.Bu əsaslara görə cəmiyyətdə
kütlə yox, şəxsiyyətlər diqqət mərkəzinə çəkilir. Demokratik
prosedurlar nəticəsində fərdlər kütlədən seçilir və şəxsiyyət
səviyyəsinə qaldırılır.
Dostları ilə paylaş: |