133
müxtəlif struktur hissələrinə və rayon təşkilatlarına müvafiq
göstərişlər verilir.
9
ballı
qiymətləndirmə
şkalasının
5
ballıdan
üstünlüyünün, mahiyyətinin, elmi-pedaqoji, metodik əsasının
müsbət cəhətlərinin, onun təhsilin humanistləşməsində və
demokratikləşməsində müsbət rolunun nədən ibarət olmasını başa
düşmək çətindir. Müşavirədə çıxış edənlərin çoxu tanınmış,
insanlardır. Ancaq inandırıcı əsas olmasa, bu sözçülük kimi qəbul
edilə bilər. Mən əminəm ki, 9 ballı şkala xeyirli bir şkala deyildir.
Ancaq belə bir qiymətləndirmə şkalası ilə bağlı təhsil
ictimaiyyətinin ümümi fikrin birliyi də təəccüb doğurur. Bəs
niyə bu əhəmiyyətsiz qiymətləndirmə şkalasına bu qədər görəvli
təhsil işçiləri və pedoqoji ictimaiyyət yekdil münasibət
bəsləyiblər? Bir də qeyd eməyi lazım bilirəm ki, biliyin 9 balla
qiymətləndirməsi şkaladır, sistem deyildir. Və şkalanın sistem
adlandırılması təəcüb doğurur. Burada mən təhsil nazirliyindən
çox, pedoqoji ictimaiyyəti və sahə elm adamlarını
günahlandırıram.
İkinci qeydim «islahat» termininə aiddir. Mənə elə gəlir
ki, bu termin çox vaxt yerində işlədilmir. Birincisi, islahat
sözünün açılışına fikir versək görərik ki, lüğətlərdə yazılır: İslahat
– ictimai həyatın hər hansı bir sahəsində mövcud sosial
strukturun əsasını dağıtmadan aparılan, dəyişmək, çevirmək,
başqa şəkilə salmaqdır.
Azərbaycanda kənd təsərrüfatı sahəsində islahat getdi:
kolxoz və sovxozlar ləğv edildi, onların yerində fermer
təsərrüfatları yaradıldı və dövlət torpaqları əhaliyə paylandı.
Təhsildə bu ölçüdə dəyişiklik baş verməyib və mənim
fikrimcə də baş verə bilməz. Çünki təhsilin yaşı 10000 ildir və bu
sahədə heç bir ölkə köklü dəyişiklik apara bilməz. 9 ballı
qiymətləndirmə şkalasının təhsildə islahat adlandırılmasını da
düzgün hesab etmək olmaz. Bu səbəbdən də qonşu Rusiyada
təhsildə reformadan çox, modifikasiyadan (yeniləşmədən) söhbət
gedir. (Bax: «Poisk», № 9, 7.03). Beləliklə təhsildə «islahat»
134
terminini yerində işlətmak lazımdır, Prezident H.Əliyev deməli,
dəb xətrinə yox:
«İslahatlar, xüsusən təhsil, elm sahəsində islahatlar çox
ağıllı, düşünülmüş şəkildə həyata keçirilməlidir... Dəb naminə
yox, yalnız əldə etdiyimiz səviyyədən daha yuxarı qalxmaq
üçün təhsilin səmərəliliyi, elmin səmərəliliyini artırmaq üçün
aparılmalıdır».
9 ballı şkala sadə deyildir, əksinə mürəkkəbdir.
Mənimsəmə faizi ilə 9 ballı şkalanın rəqəm göstəriciləri arasında
ələqəni tapmaq üçün fənn müəllimləri tənasüb qurub və həll
etməli olacaqlar. Bu şkala ilə 80 % mənimsəmənin rəqəm
göstəricisi 7.2-dir. Mənimsəmə əsas faizlərinin rəqəm
göstəricisinin tam ədədlə ifadə olunmaması bu şkalanın başlıca
qüsurudur. Əgər bu qüsur olmasaydı, onda 5 ilə 100 tam ədədlər
sırasından onlarla qiymətləndirmə şkalası düzəltmək mümkün
olardı.
Cədvəl 14.1-də müxtəlif qiymətləndirmə şkalalarında
mənimsəmənin faiz və rəqəm göstəriciləri arasında münasibət
tərtib edilmişdir.
Cədvəl 14.1.
Mənim-
səmə
%-lə
Qiymətləndirmə şkalası
Key-
fiy-
yətcə
Kəmiyyətcə
5
10
20
50
100
700
9
11
100
80
60
Əla
Yaxşı
Kafi
5
4
3
10
8
6
20
16
12
50
40
30
100
80
60
700
560
420
9
7,2
5,4
11
8,8
6,6
40
20
0
q/kafi
q/kafi
q/kafi
2
2
2
4
2
0
8
4
0
20
10
0
40
20
0
280
140
0
3,6
1,8
0
4,4
2,2
0
Digər şkalalarla müqayisədə 9 və 11 ballı qiymətləndirmə
şkalalarının qüsurları cədvəl 14.1-dən aydın görünür.
135
9 ballı şkala haqqında geniş məlumat Təhsil Nazirliyinin
Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnstitutu tərəfindən çap olunmuş
“Şagirdlərin təlim müvəffəqiyyətlərinin 9 bal sistemi ilə
qiymətləndirilməsi normaları“ kitablarda (Bakı-2000, təkrar
nəşri-2002) verilmişdir.
Bu
kitabın
hər
ikisində
də
müvəffəqiyyətin
qiymətləndirilməsinə ancaq pedaqoji baxış şərh edilmişdir.
Qiymətləndirməyə dövləti, elmi, fəlsəfi, iqtisadi, məntiqi baxış
yoxdur. Bu isə təəssüf doğurur. Kitabda bir-iki abzas istisna
olmaqla tarixi icmal, qiymətləndirmə haqqında elmi xülasə və ya
başqa beynəlxalq elmi-pedoğoji təcrübəyə istinad da yoxdur.
Yeganə əl tutası abzasda isə yazılır:
“Təsadüfi deyildir ki, dünyanın müxtəlif dövlətlərində
şagirdlərin təlim müvəffəqiyyətləri müxtəlif bal sistemi ilə
qiymətləndirilir. Rusiya, Çexoslovakiya, Macarıstan, Polşa,
Almaniya və bir çox başqa ölkələrin məktəblərində 5, Hollandiya
məktəblərində 10, İtaliya məktəblərində 11, Fransa, Əlcəzair
məktəblərində 20 baldan istifadə olunur. 100 baldan istifadə edən
ölkələr də var. Əslində ayrı-ayrı ölkələrdə bal vahidlərinin
kəmiyyətcə müxtəlifliyi şərti xarakter daşıyır“.
İtaliya məktəbləri istisna olmaqla yerdə qalan
qiymətləndirmə şkalaları sağlam düşüncəyə və məntiqə uyğundur
və istifadə üçün yararlıdır. Xarici İşlər Nazirliyinin
əməkdaşlarının köməkliyi ilə İtaliya səfirliyindən aldığımız
məlumata görə orada orta məktəblərdə müvəffəqiyyət 10 ballı
sistemlə qiymətləndirilir və uğur 6-10 bal arasında
qiymətləndirilir. 1, 2 …5 qiymət heç kəsə yazılmır.
Sonra kitabın 6-cı səhifəsində oxuyuruq:
“Həyatın hər hansı sahəsində insan fəaliyyətinin
qiymətləndirilməsində üç səviyyə məlumdur: aşağı, orta, yüksək.
(Bu fikir korrekt deyil. Cəmiyyətdə qərarlanmış qiymətləndirmə
səviyyələri: əla, yaxşı, kafidir). Məktəbin ənənəsinə ( məlum
deyil hansı ənənədən söhbət gedir) əsasən 9 balı aşağıdakı
səviyyələr üzrə qruplaşdırmaq mümkündür:
Dostları ilə paylaş: |