ŞƏ r q -q o r b

R O J E   L Ö K Ü R Ö
QƏRİBƏ XƏSTƏLİK
(
lıekaya
)
Gözal  Mcşirad  şəhari  qəribə  əhvalatlar  görmomişdi,  onu  da 
gördü.  Ən  qoribosi  indi  sizə damşacağımız əhvalatdır.
Ə m ir həzratlori  İsmaya  Mcşcd öz ölkosində  hökmranlıq  cdirdi. 
Ömrünün  axırlarında qoribo  və çarəsiz bir xəstəliyin qurbanı oldu.
Buxaradan,  Somərqonddon,  Bağdaddan,  İsfahandan, hətta dəniz 
sahillorində  ycrləşən  şohorlordən  do  hokim lər  və  cindarlar  axışıb 
dəsto-dosto  golirdilər.  Onların  on  moşhurları  bclə  axırda  ctiraf 
cdirdilər ki,  həzrət  İsmaya  M cşcdə  ozab  vcron  bu  xostəlikdən  baş 
çıxara  bilmirlər.  Hotla  Som ərqəndin  m oşhur  münəccim i  hiyləgər 
Hüscyn  Mocid  do  xəlvotdə  "qızıl  a z a n ”  adlandırdığı  bu  xəstoliyin 
olində aciz qalmışdı.
Bolko o, golocokdə sakit Mcşirad şohorini  lərzoyə salacaq ohva- 
latları  ovvolcodon  görürdü?  Uzun  fıkirdon  sonra  m ünəccim   şə lə - 
külosini  yığışdırıb  tolosik  şəhordon  çıxdı.  Hcç  zəhm ət  haqqı  da 
almağa  imkanı  olmadı.  Bunun  da  monası  o  idi  ki,  kişi  kanxıb,  işlər 
əngəldir.
Elə  ki  bütün  clm  adamları  onun  kimi  ctdilor,  az  sonra  bütün 
şəhor qızıl  azarına tutuldu...
Moşhur xəstoliyin yoluxucu olması haqqında sözü yayıldı. Çünki 
Mcşiradda  yalnız  əm ir  İsmaya  M cşcdin  azarı  haqqmda  söhbət 
gedirdi.  Xostoliyin  osas  olam ətləri  sadə cam aat arasında  az yayılsa 
da,  əm irin  özündo  bütün  qüvvosi  ilo  aşkara  çıxmalı  idi.  Dəğrudan 
da  bclo  idi.  Özü  də  bunun  ncco  şiddotli  azar  olduğunu  sizə  söylo- 
moyin  vaxtı  çoxdan çatıb...
Ə hvalat  omirin  gəzm oyə  çıxdığı  günlərin  birindo  başlamışdı. 
Yaşıl  kölgolikdəki  həzin  m cydən  ləzzot  ala-ala  qoca  Əmir,  yaşına 
uyğun  istirahoti  vo  sakitliyi  orada  tapırdı...  Amma  homin  gün  yaşıl 
kollara,  yarpaqlara  baxa-baxa  gozdiyi  vaxt  xəstoliyi  ilk  d əfə  üzə 
çıxdı.  EIo  bil  m urdar  bir  şeydən  iyrondi.  O,  narahatlıqla  gözlərini
328
yumdu.  Qoribo  idi.  Gözlərini  yuman  kimi  xostəliyi  yox  oldu.  Qoca 
fıkirloşdi:  “Dcyosən yorulmuşam.  Qayıdım saraya...”
Lakin  ayaqlan  bayaqkından da  yaxşı  işloyirdi,  ozololori  o w ə l-  
kindən çox-çox oynaq idi.  Bununla bclə, hor gün baxıb ləzzət aldığı 
yaşıllıq indi zohləsini  tökür, əna iyrənc görünür, onu boğurdu.  Qoca 
get-gedə daha bərk boğulmağa  başladı.  O,  saraya tə rə f qaçdı.
Hovuzun yanından keçorkon günəşə  tə rə f açılmış  su  zanbaqla- 
rını  gördükdə  ürəyi  elə  bil  böyüdü.  Onların  yaşıl  yarpaqları  əmirin 
gözlərini  qamaşdırdı.
Sonrakı  günlər  onun  xəstəliyi  daha  da  ağırlaşdı.  Çaro  qılmaq 
lazım idi.  İsmaya Mcşcd daha yaşıl rəngə baxa bilmirdi. H ətta dorin 
hovuzun mavi  suyu  da  onu  haldan  çıxarırdı.  H ər dəfə gözünə  yaşıl 
rəng  dəyondə  az  qalırdı  özündon  getsin.  Tczliklə  onun  səhhotini 
qorum aq üçün  lazımi  todbirlor görmoli  əldular...
...Həmin  gül-çiçokli  bağlara  bir  dosto  adam  gotirdilor.  Onlar 
ağacları  qırmağa,  çomonlikləri  bcllom əyə  girişdilor.  Kolluqları 
qızıl  tozu  ilo  boyadılar.  Hovuzun  suyu  da  başqa  rongo  boyandı. 
K ökündən  çıxarılmış  çiçəklorin  ycrinə  yarpaqsız  və  açıq-qırm ızı 
güllori  olan  kollar əkdilor.
Sarayın  içində  do  əm irə  tosir  cdo  bilocok  hor  şcyi  dəyişdilor. 
Yaşıl  divarları  kağızlarla  örtdülor.  Sarayın  otaqlarını  vo  salonlarını 
yenidon rənglədilər.
M ahir zorgərlor sarayın yüksok  rütboli  adam lannın boyunbağı- 
larmdakı  qiymətli  daşların  vo  üzüklorin  qaşındakı  yaşıl  panltıları 
yox etm ok üçün gccə-gündüz işlodilor.  Gözətçilərin yaşıl çalmaları 
da yoxa çıxdı...
Xüsusi dəstəlor təşkil cdilmişdi.  Qoca bağbanlar bağda yaşıl bir 
cücərtini  belo  göz  açmağa  qoymurdular.  Aşpazlar  xörokləri  dönə- 
dönə  yoxlayırdılar  ki,  içarisində  yaşıl  bir  şcy  görünməsin.  A nıq 
saray  adamları  özlərini  xeyli  arxayın  hiss  cdirdilər.  Qofıldon 
İsm aya M eşcdin xostoliyi  daha  da  şiddətləndi.
Əm irin yaşıl rongo olan nifVəti  göy rongə qarşı çevrildi. Sonra o 
sanya,  daha  sonra  ağ  rongo  nifrot  ctdi.  Növbo  ilo  qaranı  da,  boz 
rəngi  do  görm əyə  gözü  olmadı.  İsmaya  M cşcd  göyə  də  baxmırdı. 
Hava  açıq  olanda  da,  buludlu  olanda  da,  tutqun,  yağışlı  olanda  da 
gözlərini  yuxarıya  qaldıra  bilmirdi.  G ünəşin  parlaq  şüalan  da,  sıx 
dum an  da onu əsəbiləşdirirdi.

---

Bir  neçə  günün  orzindo  omirin  xüsusi  gözotçilori  çoxlu  horbi 
geyim aldılar.  Paltarların hamısı  Buxaradan gotirilmiş on gözol p ar- 
çalardan  tikilmişdi.  Lakin  gözətçilor,  hor  dofo,  yeni  libasa  öyroş- 
momiş, başqasını  geymoli  olurdular.  Saray adamları -  oyanlar, rom - 
mallar, vozirlor vo baş vozirlor İsmaya Meşedin naz-qom zosi olindo 
başlarım  itirmişdilor.  Əgor sarı  paltar geyib  ona  baş  çokmoyo get- 
soydiniz...  özünüzü  iki  nohong  gözotçinin  ollori  arasında  göror- 
diniz.  Arxadan  iso  omirin  qozobli  bağırtıları  eşidilordi.  Elo  homin 
günü  do  sarı  rong...
Sarayda  hamı  pıçıldaşırdı  ki,  om ir  göy  rongi  görondo  hay-küy 
salmır. Tamam göy gcyinib mülayim-mülayim onun qulluğuna gedir- 
siniz,  hor  şcy  qaydasında  olur.  Yox!  Yox!  Ərizonizo  qulaq  asdığı 
zaman görürsünüz ki, diqqotlo sizi nozordon keçirir. Üzünün ifadosi 
doyişir.  Qofıldon  böyürmoyo  başlayır:  “Sarı  rong!  Mon  hor yanda 
sarı  görmok  istoyirom !”
Sarayda  hoyat  zohoro  dönmüşdü.  Elo  ki  İsmaya  M cşcd  indiyo 
qodor zohlosi  gedon  ronglordon  birini  sevmoyo  başladı,  işlor xeyli 
yaxşılaşdı.  İsmaya  Mcşed  qızılı  rongi  özü üçün  idcal  scçmişdi.  Gör 
no  tomiz,  no  gözol,  ontiqo  rongdir!  Bu,  onun  üçün,  gözü  göro 
bilocok  vo özünün  heyran olduğu  ycgano  rong  idi...
Nozarotçilor  tczliklo  al-qırm ızı  libas  vo  qırmızı  m isdon  zireh 
aldılar.  Əmir  iso  xozinonin  bütün  yaqutlarını  saray  adamlarına 
paylayıb tapşırdı ki, bunlan homişo özlori  ilo gozdirsinlor.  Saray bir 
dalıa  öz  görkomini  doyişdi.  Barılar,  damlar,  topoior,  minarolor 
soliqo  ilo  on  parlaq  rongo  boyandı.
Hovuzun  suyu  da  qızılı  rongo  boyandı.  X alçalar  da,  divar 
kağızları da, saçlar da, saqqallar da, qatırlar vo pişiklor do ronglorini 
doyişdilor...
Əm irin  sarayını  boyam ış  qızılı  rong  günü-g ü n d o n   bütün 
Mcşirad  şohorini  bürüdü.  Ə m ir  öz  sarayında,  qırmızı  bozodilm iş 
otaqlarında  xoş günlor keçirirdi.
Lakin  sarayın  və  saray  adam lannm   rahatlığı  uzun  çəkm ədi.  Bir 
səhər  İsmaya  Mcşcd  baş voziri  tocili  yanına  çağırdı:
-   Bir  bax!  -  dcyo  o  iizünü  göstordi. -  Bir bax!
-  B əlko  bir az  istirahot cdəsiniz? -  vəzir dilləndi.
-   İstirahət!  -   əm ir  bağırdı.  -   EIo  bircə  istirahətim   çatmır! 
Görm ürson rongim ağarıb?!  Tamam ağarmışam!  M onim  bu m urdar 
və üroksıxan  rongdon  zohlom  gedir!  Eşidirsənmi?!
330
Baş vozir tcz həkim  çağırtdırdı.  Hokim Somorqond m ünəccim i- 
nin  adamı  idi.
-   Ə lahəzrət  gərək  havasını  bir  az  doyişsin,  -   deyə  clm  xadimi 
m üalicə  müoyyon  ctdi.
...Homin  sohər  İsmaya  Meşcd  çox  tez  qalxdı.  Onsuz  da  axır 
vaxtlar  sarayı  yalnız  gün  çıxanda  və  batanda  tork  cdirdi.  Bu  qısa 
vaxtlarda  soma qızılı, buludlar  iso qırmızımtıl olurdu.
Çox dohşətli  bir ohvalat baş vcrdi...
Q ırm ızı  fayton  şəhərin  böyük,  qaynar  m cydanına  tozoco 
çatmışdı  ki,  bərk  hay-küy  qopdu...  yüzlərlə  adam  üz-üzo  durub 
qışqırır,  bağırır,  əl-qolunu  ölçür,  cin  kimi  atılıb-düşürdü.  “ Bizim 
əm ir  göy  rəngi  xoşlayır” ,  “Yalansa  Allah  sənin  o  zohərli  dilini 
qurutsun” , “Onun  sevdiyi  rəng yaşıldır!” , “ Yox!  Qırmızıdır!”
Yaşıl  rongin  torəfdarları  göy  rongi  müdafıo  cdonloro  hücum 
çəkir, qara rəngin adam lan ağ rongi  boyənonlərlo dcyişirdilər.  Hcç 
kos  inadından  dönmür,  fikrini  yumruqla,  çığırmaqla  sübut  ctmok 
istoyirdi.  Bir  dostə  bıırada  söyüşür,  bir  dosto  o  yanda  döyüşürdü, 
aləm   bir-birino qanşm ışdı.  “ Sarı”, “ Yox, boz!”
İsmaya  Meşed  görünmürdü.  Onun  otrafında  misilsiz  bir  rong 
qanşıqlığı  yaranmışdı.  Paltarlardakı  vo  ommaməlordoki  qızıl  və 
yaqut  qaşlar  parıldayırdı.  Açılm ış  əm m am olor  qodim  qoşun 
bayraqları  kimi  rongborong şəkildə ycllonirdilər.
İsmaya  Meşedo  elə  goldi  ki,  üroyi  partlayacaq.
-  Bu rənglor... Yox!  Dalıa dözmürom, üroyim partlayır, ölürom.
Ə m ir  qollarım  göyə  uzadıb  Allahdan  könıək  dilodi.  Elə  ki,
Allahdan köm ək golib çıxmadı, o, gözünün qabağında qaynayan btı 
n əhəng rənglor donizindən  qaçıb yaxa qurtarmaq  istodi.
X ınltılı  səslo  omr ctdi:
-  Tez,  saraya!
Toləsik  saraya  qayıtdılar.  Burada  omir  lıər  şcyi  qınnızı  göriib 
çox  sevindi.
Lakin bayaqkı  qozəbini  qızartısı  holə də  sifətində  idi.
Baş  vozir dcdi:
-  Ə lahəzrət indi  yaxşıdır!
Əmir,  güzgünün  qabağına  kcçib  özüno  baxdı.  Onun  yanaqları 
v ə alm  qızarmışdı.  Əm ir xcyli  xoşhal  oldu.
-  Görün,  no gözəl  rəngdir!
Baş  vəzir cürot cdib dillondi:
331

---