ŞƏ r q -q o r b

-  Bağışlayın, olahozrot, dcyoson bu qozobdondir.  Hirsiniz başı- 
nıza vurub.
Lakin  İsmaya  Mcşcd  hcyran-hcyran  öz  sifotino  baxmaqda 
davam  cdirdi.  Onun üzü gct-gcdo daha  da al-qırm ızı  rong alırdı.
-  Mon xoşboxtom, -  dcyo o pıçıldadı. -  Mon xoşboxtom...  Mon 
xoşbəxtom...
Mcşiradın  doli  omiri  İsmaya  Mcşcd  bu  sözlori  dcyo-deyo  can 
vcrdi.  Onun  bcynino qan  sızmışdı.
Əmirin  qobri  üzorindo  heç  vaxt  çiçok  bitmodi.  Çünki  onun 
vofalı adamları orada bitocek çiçoklorin ronglori barəde razılığa gələ 
bilmirdilor.  Homin  ronglərin  Allahın  hüzurunda  İsmaya  M eşedin 
xoşuna goləcoyi,  yaxud zohlosini  aparacağı  m əlum  dcyildi...
332
J A N   S A N İ T A S
S A K İ T L İ K
(hekaya)
Reymon  Pakc  kəndi  çox  sevir.  H ər  yay  Parisdon  çıxıb  Yuxarı 
A vcm deki bir kəndə gedir.  Kond, m ərkəzi yoldaıı da, bizim əsrdon 
də aralı  düşüb.  Burada yarım düjün yöndomsiz, alçaq cv var.  Evlo- 
rin  kiçik  pəncorələrindon  süzülon  zoif  işıq  adamı  sciırloyir.  Hor 
cvin isti nəfəsli bir peyosi də var.  Kondin bir bulağı  var, lap çoxdan 
axır.  Kəndin üstünü nəhong şabalıd ağaclarının don düşmüş saçları, 
sarm aşıq  qotazları,  budaqlarda  gözəl  naxışlara  oxşayan  mamırlar, 
bir  do  səm a  -   aydın,  mavi,  ozəmotli  bir  soma  örtüb.  Qoyun 
sürüsünə  oxşayan  təpəlor  kəndi  araya  alıb  onu  yaşıl  dolanbaclı  bir 
vadiyə  döndərib.  A ra-sıra  otlaqlar,  tarlalar  vo  göllorin  otrafında 
topəciklər  üzərində  küknar,  şam  vo  toz  ağacı  mcşolori  görünür. 
Holo  süpürgə  güllorini  görəsən!  Onlar  ə w o l  qırmızı  olur,  yavaş- 
yavaş saralır,  payızda  isə  ağanrlar.
Rcymon  Pakc bir qarı  ilo qocanın qonağı  olur.  Qocaların  üzlori, 
olləri clo bil şümşad ağacından yonulub. Somimi vo mchriban adam- 
lardı.  Reymon  onları  nonə  v ə  baba  çağırırdı.  Rcymonun  orta  osr 
qalası  kimi  qalm  divarlı  otağında  sorinlik  vo  sakitlik  hökm  sürür. 
Otaq  yanm qaranlıqdır.  Burada  illordon  bori  işlənib üzülmüş  mcbcl
-   çarpayı,  paltar  şkafı,  masa  var.  Mücrünün  üstüno  qoyulmuş  mis 
şam danlar otağa titrək, z ə if işıq  səpoləyir.
Rcymon  Pakc burada  gördüklərinin  hamısma  kond deyir.  G ün- 
düzün günəşi də kond dcməkdir, gcconin ulduzları da.  N ə yağış, no 
do külək  haqqında  fıkirləşmoyo dəymoz.
Günoş kəndi qızdırdığı, qızılı dalğalarla aləm i döyəclodiyi vaxtı 
Rcymon  çox  scvirdi.  Gcconin  qarasına  boyanmış,  üzərindo  yuxulu 
somanm  mirvariləri  borq  vuran  kənd gccəsi  do onu  moftun  cdirdi.
Bclo  gecəlori  ncco  sevm oyəsən  axı;  otlaqlann,  mcşolorin, 
qayalann,  çaylann,  göllorin  üzorindo  mülayim  bir  sükut  hökm 
süriir.
333

---

Reymon  Pakc  sükutu  sevir.  Amma  hor  cür sükutu  yox.  Elo  bir 
sükutu  ki,  onun  nə  ycrdo,  no  do  göydo  hüdudu  olsun.  Ə bədilik və 
sonsuzluqla yoğurulmuş bir sükut.  Kəndin qızm ar çağlanna və gcco 
qaranlığına  məhobbəti  də  sükuta,  sakitliyə  olan  m ohəbbətindən 
yaranıb. “Sal daşın özünün kamil bir osor olduğu kimi sükut da güc- 
lüdür,  düşünco  və  şüurla  doludur”  deyən  fılosofun  sözləri  burada 
sübuta  yctir.  Sakitlik  Rcymon  üçün  içorisində  böyük  işlor  görülən 
bir aləmdir.
Bu  sakitlik sevimli  nəğm ələri  yada  salır,  m əşhur  m üğənnilərin 
qəmgin  misralarım  zümzüm oyə çcvirir.
Hor gün  günortaçağı  Rcymon  iri  hosir şlyapasını  başına  qoyub 
cvdən çıxırdı.  Şlyapa onu mcksikalıya oxşadırdı.  Reymon ot basmış 
cığırlarla  bir-iki  saat  fikirli-fıkirli  dolanır,  yctişmiş,  iri  dənli  sün- 
büllorə, zoğlu şcytan qanqallarına h ələ tamam qurumamış voləm irə 
tamaşa  cdirdi.  Günün  ən  qızm ar  çağı  sakitlik  olur,  bu  sakitlikdə 
təbiət  lap qədim lərdəki  kimi  hökm ranhq edir.
Gccə  düşəndon  sonra  da  Reymon  Pakc  həm ən  cığırlarla  g əzi- 
nirdi.  Gccolor  şlyapanın  əvəzinə  başına  berct  qoyur,  ayağm a  isə 
həmişəki  yumşaq  ayaqqabılarım  gcyirdi.  O,  əlləri  cibində  gəzinir, 
yerlə göyün bir-birindon  seçilmədiyi  mchriban  bir qaranlıqda  uzaq 
kondlorin  sarışın  işıqları  ilə  göydəki  gümüşü  ulduzların  bir-birinə 
qarışdığından  Iəzzot alırdı.  Ycrin  sükutu göyün  sükutuna bənzəyir. 
Hər ikisi  insanı  valch  edir.
Kənddoki  bu  sakitliklə  Parisdo  iş  otağmdakı  sakitlik  arasmda 
böyük  forq  var.  Kabinetdəki  sakitlik  sünidir,  cansızdır.  Kənddoki 
sakitlik  isə  canlıdır,  təbiətin  özündən  yaranıb.  Bu  sakitlik günorta- 
çağı  milçəklərin  vo  arıların  vızıltısından,  quru  vələm ir sünbülləri- 
nin  xışıltısından, gecələr isə cırcıram aların iliyə işləyən nəğm əsin- 
dən  vo  ulduzların  sehrli  simfoniyasından  yaranır.  Bəli,  bunlarsız 
Reymonun sevdiyi sakitlik mövcud olmazdı. Sakitlik boşluğa dönərdi.
Kcçən yay xoş otirli, müiayim, gözəl gecolorin birində Reymon 
Pakc  xəyal  dolu cığırların  birində  gəzindiyi  vaxt qəfıldon  dayandı; 
elə bil üstünə qüssə çiskinlədi.  Bu qüssənin hardan gəldiyini, yaxud 
nədən  doğduğunu ayırd  cdə  bilmirdi.
O,  iri  qol-budaqlı  bir  qoz  ağacımn  dibindo  donub  qalmışdı, 
bütün  bədəni  həyəcan  içində  idi.  Bu  həyəcan  nə  q əd ər çəkdi?  Bir 
saniyo?  İki?  Üç?  B əlkə  on  saniyə?  Reymon  özü  bunu  dcyə  b il- 
məzdi.  H əm in  an  çox  ağır,  çox  uzun  görünmüşdü.  Q əfildən  o qüs-
334
sənin  səbəbini  duydu,  tcz  həyəcanlandığı  kimi  tcz  do  sakitləşdi. 
Nəhayət, nəfos aldı.
Gecənin  sükutunu  yaradan  səsloro  — minlorlə  gözəgörünməz 
canlıların  səslərinə  güc-bəla  ilə  cşidilən  təzə  bir  honirti  qoşul- 
muşdu.
Reymon  Pake diqqətlə qulaq  asdı.  Eşidilən  səs  inilti  idi,  ahostə 
bir  inilti,  zəm idəki  yetişmiş  sünbüllərin  xışıltısından  azacıq  zil  idi. 
Səs  yaxınlıqdakı  kolun  dibindon  gəlirdi.  Reymon  Pakc  yaxınlaşıb 
aşağı  əyildi, üroyi  hoyəcanla  döyünmoyə başladı.  Ayağı  tələnin  iti 
dişlori arasmda qalmış balaca qırmızımtıl bir tülkü qalın otların ara- 
smda uzanıb qalmışdı.  Tülkü, daha osiri  olduğu polad  tolədon yaxa 
qurtarm ağa  çalışmırdı.  Yorulub,  ümidini  üzüb,  böyrü  üsto  uzanıb 
ölüm ünü  gözləyirdi.  Z ingildəm osi  isə  ağrının  gücündon  idi. 
Rcymon  aşağı  əyiləndə  hcyvancığaz  ölüm  gətirəcək  zərboni 
qarşılamaq  üçün  titrədi  və dişlərini  azacıq göstərdi.
Reymon  Pakc  onun  əzilmiş  pəncosini  tələnin  polad  çənələri 
arasından  çıxarmaq üçün var gücünü  sə rf etməli  oldu.
Bir  neço  gün  sonra,  eyni  vaxtda  Rcymon  Pake  homon  ycrdə 
dayandı.  Əsaslı  bir  m əqsədi  yox  idi.  Özü  elo-bclə  dayandı,  azad 
ctdiyi,  həyata qaytardığı  hcyvancığazı  yadına  saldı.
Ona  elə  gəldi  ki,  yaxmlıqda,  hündür otların  arasından  kiçik  bir 
heyvanın  tövşüyo-tövşüyə  nəfos  aldığım  duyur.  Hcç  təəccüb- 
lənm ədi  də.  Bu  tülküdür!  Reymon  tülkünün  yaxınlıqda  olduğuna 
əm in  idi.  Heç  yoxlamağına  doymozdi.  Tülkü  bir  az  aralıda  çöm - 
bəlib  ona  tamaşa edirdi.
Reymon  Pakc  addımlamağa  başlayanda  otlar  arasından  yüngül 
bir xışıltıdan  hiss  ctdi  ki,  tülkü  qaçıb uzaqlaşdı.
Yay  boyu  tülkü  dəfəlorlo  görüşə  gəldi.  Reymon  Pakc  ona 
yaxıniaşmaq  fikrinə  düşmürdü.  Axı  noyə  gərək?  O,  bir anlıq  hcy- 
vancığazın nəfəs çəkm əsinə qulaq asır, balaca tülkü isə yarpaqların 
arasm dan ona tamaşa cdirdi.  Bu mchribanlıq mərasim i başa \aırulan 
kimi  hərəsi  öz alom inə qayıdırdı.
İndi  istirahət  günləri  başa  çatıb.  Reymon  Pakc  süni  sakitliyə 
qərq olmuş kabinetində olub-kcçənləri yadına salır. Otaqdakı yalançı 
sakitlik də, həyatın karikaturası olan avtom atlar da onu cana gətirir. 
O,  sakitliyo,  osil  sakitliyə  qovuşmaq  üçün  yayın  gəlm əsini  göz- 
ləyir. Xoyal dolu cığırın kənarm da isə, yoqin ki, ilıq nofosli, qırm ı- 
zımtıl  tülkü onu  gözləyəcək.
335

---