Ġsraġl elyazov elxan həSƏNLĠ leyla həSRƏtova
Yüklə 6,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.3. Dartı Ģəbəkəsi
Dartı Ģəbəkəsi kontakt (qidalandırcı) və rels (sorma) Ģəbə-kələrindən ibarətdir. Rels Ģəbəkəsi çalaqlı elektrik birləĢmələrinə malik olan relsləri təĢkil edir. Kontakt Ģəbəkəsi- naqillərin, kon-struksiyaların, və avadanlıqların toplusundan ibarət olub, dartı yarımstansiyasından elektrik enerjisinin qəbul edərək elektrik hərəkət vasitəsinin cərəyan qəbuledicisinə ötürməkdir. Qatarların hərəkətinin sürətindən, iqlim və atmosfer Ģəraitindən asılı olmayaraq kontakt Ģəbəkəsi konstruksiyasının əsas təlabatı cərəyan qəbuledicisinin kontakt naqililə (məftilin) etibarlı daimi əlaqəsinin təminatıdir. Kontakt Ģəbəkəsində əlavə əvəzedici element yoxdur, ona görə də onun dağılması qatarların hərəkət qrafiknin pozulması hallarına gətirib çıxarır. ElektrikləĢdirilmiĢ yolların təyinatına uyğun olaraq sadə və zəncirli hava kontakt Ģəbəkələrindən istifadə edilir. Kiçik hərəkət sürətli ikinci dərəcəli stansiya və depo yollarınında sadə kontakt asqı sxemindən istifadə olunur. Bu halda dayaqlarda bərkidilən sərbəst asılı naqillərdən istifadə olunur. Şəkil 3.2. Kontakt şəbəkəsinin zəncirli asması. 1- dayaq, 2-dartı, 3-konsol, 4, 9-izolyatorlar, 5-aparıcı tros, 6- kontakt naqili, 7- struna, 8-fiksator, Yüksək hərəkət sürətli dəmir yolu sahələrində kontakt naqilinin (məftilinin) sallanması minimal olmalıdır. Bunun üçün belə sahələrdə zəncirli asmadan istifadə olunur. Zəncirli asmanın konstruksiyası elə təmin olunmalıdır kı, (ġəkil 3.2), dayaqların arasında kontakt məftili sadə asmada olduğu kimi sərbəst asılmasın və bu halda bir-birinə yaxın Şəkil 3.3.МF-kontakt naqilinin profili yerləĢdirilmıĢ məftil simlərinin köməyi ilə aparan buraza bərkidilsin. Bunun sayəsində rels baĢlığından kontakt naqilinə qədər olan məsafə praktik olaraq həmiĢə sabit qalır. Sadə asma sxemindən fərqli olaraq zəncir asmasında daha az dayaq tələb olunur və dayaqlar arası məsafə 70.. .75 m təĢkil edir. TĠQ-nın tələblərinə görə stansiya və mənzillərdə kənar yolun oxundan kontakt Ģəbəkəsi dayaqlarının daxili hissəsinə qədər olan məsafə 3100 mm olur. TĠQ-nın tələblərinə uyğun olaraq mənzillərdə və stansiyalarda relsin baĢlığından kontakt naqilinə qədər olan məsafə 5750 mm-dən və yol keçidlərində isə bu məsafə 6000 mm-dən az olmamalıdır. Kontakt naqili asmasının hündürlüyü 6800 mm-dən çox olmamalıdır. Kontakt naqili horizontal müstəvidə yolun oxuna nəzərən hər bir dayaqda ±300 mm olmaqla meyllənmə ilə ziqzaqvari quraĢdırılır. Bunun sayəsində kontakt naqilinin küləyə davamlılığı təmin olunur və cərəyan qəbuledicisinin kontakt lövhələri bərabər yeyilməyə məruz qalır. Kontalkt naqili möhkəm dartılmıĢ elektrotexniki mis materialdan hazırlanır. Mis naqilinin en kəsiyi 65, 75, 100, 120, 150 və 194 mm 2 olur. MDB ölkələrinin dəmir yollarında MF-75, MF-100, MF-120 və MF-150 modelli mis naqillərindən istifadə olunur (ġəkil 3.3). Xarici ölkələrin dəmir yollarında en kəsiyinin sahəsi 65-194 mm 2 olan kontakt naqillərindən istifadə olunur. Dəmir yollarının bəzi sahələrində bimetallik (mis+polad və aliminium+polad) kontakt naqillərinin tətbiqi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Kontakt naqillərinin xidmət müddətinin artırmaq və yeyilməsini azaltmaq üçün cərəyan qəbuledicisinin lövhələrinin səthi qrafitlə yağlanır. Yeni tikilən magistral dəmir yollarında metallik (hündür-lüyü 15 m və daha çox) və dəmir-beton (15,6 m-a qədər) kontakt Ģəbəkəsi dayaqlarından istifadə olunur (ġəkil 3.4). Düz xətli dəmir yolu sahələrində kənar yolun oxundan dayaqların daxili kənarına qədər olan məsafə ən azı 3100 mm təĢkil etməlidir. Kontakt Ģəbəkəsiylə təchiz edilmiĢ mövcud xətlərdə və elektrikləĢdirilən xüsusi xətlərdə bu məsafənin stansiyalarda 2450 mm-ə qədər, mənzillərdə isə 2750-ə qədər azaldılmasına icazə verilir. Stansiya yollarının kontakt naqiliylə təchizatı sxemi onların təyinatından və stansiyanın tipindən asılı olaraq seçilir. Yol dəyiĢənlər üzərindəki kontakt Ģəbəkəsi, iki kontakt asmasının kəsiĢməsiylə yaradılan hava yoldəyiĢənlərə malik olmalıdır. Hərəkət tərkibin etibarlı elektrik təchizatı sistemı və kontakt Ģəbəkəsinə xidmət edən iĢçilərin təhlükəsizliyi, kontakt Ģəbəkəsində hava aralıqlarından, neytral taxmalardan (izoleedici birləĢmələrin), eləcədə seksiyalı və bölmə izolyatorlardan istifadə etməklə seksiyalaĢdırılması yolu ilə (ayrı ayrı sahələrə bolünməsi) təmin olunur. Neytral taxmalar bir-biri ilə ardıcıl birləĢən hava aralıqlarından ibarət olub, elektrik hərəkət vasitəsinin hərəkəti prosesində cərəyan qəbuledicisiylə kontakt Ģəbəkəsinin yanaĢı seksiyalarında elektrik birləĢməsinin qısa qapanmasını aradan qaldırır. Neytral taxmalar müxtəlif fazalardan qidalanan üç fazalı dəyiĢən cərəyan sahələrində tətbiq olunur. Mənzillər və aralıq stansiyaları, iri stansiyalarda isə elektrik- ləĢdirilmıĢ yol qrupları ayrı-ayrı seksiyalara bölünürlər. Seksiyaların birləĢmə və ya ayrılması kontakt Ģəbəkəsinin dayaqlarında yerləĢdirilən bölmə ayırıcıları vasitəsilə həyata keçirilir. Kontakt Ģəbəkəsini, qonĢu dartı yarımstansiyaları arasındakı qısa qapanmadan mühafizə etmək məqsədilə avtomatik ayırıcılarla təchiz edilmiĢ seksiyalara ayırma postları yaradılır. Şəkil 3.4. Kontakt şəbəkəsinin dayaqları. a) dəmir-beton konsol dayaq, b) elastiki eninə tirli metallik dayaq. c) sərt eninə tirli dəmir- beton dayaq. 1- lejen, 2-diofraqma, 3-şəp-eninə çərçivə, 4-dayaq, 5- rigel,6- fiksasiyaedici tros. Bundan baĢqa, xidmət edən heyyətin və baĢqa Ģəxslərin təhlü- kəsizliyin təmin olunması məqsədilə və eləcədə avtomatika və tele- mexanika sistemlərinin qısa qapanma cərəyanlarından mühafizəsi üçün kontakt Ģəbəkəsinin elementlərilə qarĢılıqlı əlaqədə olan və onlarlardan 5 m radiusda yerləĢən bütün metallik konstruksiyalar torpaqlanmalı (yerlə birləĢdirilməli) və ya söndürücü qurğularla təchiz edilməlidir. Yeraltı metal tikililəri dolaĢan cərəyanlardan qorumaq onları torpaqdan izolyasiya edirlər. Xətti dəmir yolu istehlakçılarının elektrik enerjisiylə təchiz etmək üçün kontakt Ģəbəkəsinin dayaqlarında 10 kV gərginliklə üçfazalı elektrik ötürücüsü xətti yerləĢdirilir. ElektrikləĢdirilmiĢ dəmir yollarında relslərdən eyni zamanda dartı cərəyanı keçir. Elektrik enerjisinin itkilərini azaltmaq, avtomatika və telemexanika qurğularının normal iĢ Ģəraitini təmin etmək məqsədilə belə xətlərdə yolun üst quruluĢuna aĢağıdakı təlabatlar qoyulur: rels baĢlıqlarının xarici tərəfində mis calaq birləĢdiriciləri qaynaq edilir (ġəkil.3.5). Şəkil 3.5. Calaq birləşdiricisi. Nəticədə rels calaqlarının elektrik müqaviməti azalır; dəmir-beton Ģpallar relslərdən rezin altlıqların köməyi ilə izolyasiya olunur və ağac Ģpallara isə kreozit yağı hopdurulur: yolun üst quruluĢunda yaxĢı dielektrik xüsusiyyətlərə malik olan çınqıl ballastından istifadə edilməli və relsin altlığı ilə ballast arasında ən azı 3 sm araboĢluğu olmalıdır; avtobloklama və elektrik mərkəzləĢdirilməsiylə təchiz edilmiĢ xətlərdə izoledici calaqlar tətbiq olunur. Belə sahələrdə dartı cərəyanını buraxmaq üçün, drossel-transformatorlar və ya tezlik süzgəclərindən istifadə olunmalıdır. Yüklə 6,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|